arch/ive/ief (2000 - 2005)

VENEZUELA in MO* magazine

Diepe kloof tussen wens en werkelijkheid ? (tekst van Tom Dieusaert)

"Een voorbeeldcrisis"

Volgens Wilpert valt de 'diepe kloof' tussen Chavez-aanhangers en opposanten bijna volledig samen met de kloof tussen de arme bevolkingsgroepen en de veel rijkere Venezolaanse middenklasse. In 1999 kon Chavez met zijn 'revolutionair proces' nog op de steun van de meerderheid van de bevolking rekenen, maar het 'Bolivariaanse' beleid dat zich vooral op de armste bevolkingsgroep richtte heeft er samen met een economische crisis voor gezorgd dat grote delen van de middenklasse zich tegen Chavez zijn gaan keren. Wilpert noemt de crisis in Venezuela een 'voorbeeldcrisis'. Een voorbeeld van het verzet van een elite tegen een regering die haar geen privileges meer gunt en van herverdeling en nationale autonomie centrale agendapunten heeft gemaakt. Anders dan botweg te stellen dat "de komst van Chavez de scheiding tussen de klassen heeft versneld" (zoals een in Venezuela wonende Vlaming in Mo* stelt) maakt Wilpert een heuse analyse van de redenen die op economisch, politiek en sociaal vlak tot de splitsing van de Venezolaanse samenleving hebben geleid.

Een rijtje economische spelbrekers

Op economisch vlak maakt Wilpert duidelijk dat de gevolgen van de economische crisis zich meer laten voelen bij de Venezolaanse middenklasse dan bij de armere bevolking. Door de inflatie en de devaluatie van de Venezolaanse munt kan de middenklasse zich immers geen in dollars betaalde luxegoederen (auto's, computers, plezierreizen) meer permitteren. Bij inflatie daalt het inkomen van de meestal in loondienst werkende middenklasse ook sneller dan het inkomen van de armere bevolking, die meestal in de randeconomie is tewerkgesteld. De middenklasse moet tot op het einde van het jaar wachten op een indexering van de lonen, terwijl de armere bevolkingsgroep flexibeler op prijsstijgingen kunnen reageren door tegelijk ook de prijs van hun goederen of diensten te verhogen.

Naast inflatie en devaluatie is ook de ineenstorting van de Venezolaanse olieprijs verantwoordelijk voor de economische recessie in Venezuela. Een daling van de olie-inkomsten heeft immers een onmiddellijke daling van de overheidsuitgaven tot gevolg, wat zich in talrijke economische sectoren laat voelen. De kapitaalvlucht en de algemene staking die in 2001 door de oppositie werd georganiseerd hebben de economische recessie ongetwijfeld nog versterkt.

In plaats van een dergelijke economische analyse wordt in de tekst van Dieusaert het beeld opgehangen alsof Chavez zelf in hoogsteigenpersoon verantwoordelijk is voor de economische crisis die de middenklasse heeft benadeeld en veel van de door Chavez aangekondigde armoedeprogramma's de mist deed ingaan : "hoe fantastischer de plannen, des te meer ontnuchterend de realiteit" - "de realiteit weigert de papieren wensen te eerbiedigen" -"de realiteit ziet er minder fraai uit" - "wat Hugo Chavez na vier jaar kan voorleggen, is behoorlijk mager".

"Voor het eerst in de geschiedenis ..."

Om zijn stelling te illustreren bezoekt Dieusaert een ziekenhuis, een dorp dat door een natuurramp werd getroffen en een buurtcentrum in een sloppenwijk dat iets te lang op de beloofde subsidies moet wachten. Volgens de tekst van Dieusaert stuk voor stuk 'bewijzen' dat "er voorlopig weinig concrete resulaten van de 'bolivariaanse revolutie' te zien zijn" en "geen enkel sociaal programma functioneert".

Wilpert beweert in zijn tekst net het omgekeerde. Voor het eerst in de geschiedenis van Venezuela is het onderwijs en de gezondheidszorg nu ook toegankelijk voor de armste bevolkingsgroepen. De meer dan duizend "bolivariaanse" scholen die de leerlingen drie volle maaltijden per dag geven, kenden een miljoen nieuwe inschrijvingen van leerlingen die tot nog toe nooit deel hadden uitgemaakt van het onderwijssysteem. Wat Dieusaert 'terloops' wel vermeldt is de participatieve democratie en de nieuwe grondwet die opnieuw rechten geeft aan vrouwen, indianen en homoseksuelen die voordien uit de Venezolaanse maatschappij werden uitgesloten.

De armen hebben onder Chavez reden tot juichen

De tekst van Dieusaert doet niet veel meer dan het beschrijven van de emoties van Chavez-haters en Chavez-fans, en toont niet aan waarom Chavez door de ene groep op handen wordt gedragen en door de andere wordt veracht. Chavez-fans zouden vallen voor het "persoonlijk charisma" en "het gevoel van eenheid" dat de president projecteert. Het feit dat Chavez "de elite heeft uitgedaagd en tot wanhoop gedreven" zou de "belangrijkste motivatie" zijn waarom de "chavistas" (toch een woord met een negatieve bijklank) president Chavez steunen. Dieusaert rept met geen woord over de belastings- en landhervormingen die ongetwijfeld mee aan de basis liggen van de oppositiecampagne en de "wanhoop van de elite". Volgens de regeringsplannen komen immers alleen de 20% rijksten 'in aanmerking' voor een verhoging van de inkomstenbelastingen en wie zijn land niet bewerkt wordt onteigend. Wie daarentegen reeds jaren in de illegaliteit woont ontvangt van de regering Chavez een eigendomsrecht. Alles bij elkaar hebben vooral de armen onder Chavez dus reden tot juichen en is de middenklasse mede door de economische crisis slechter af. Toch schrijft Dieusaert: "De armoede groeit zo snel dat dit het basisprobleem is geworden". Heet de afname van de privileges van de middenklasse in het Venezolaans dan 'de groei van de armoede' ?

Neoliberale pep-talk over steeds meer rijkdom

Samen met de elite laat Dieusaert mensen aan het woord die Chavez beschuldigen van het benoemen en het verhelpen van een eeuwenoud Venezolaans probleem: een maatschappij die sinds jaar en dag lijdt onder racisme en een enorme klassenongelijkheid. "Door zijn zeer harde taal is de klassenstrijd ontaard in een klassenhaat. Chavez maakt onderscheid tussen rijk en arm, oligarchen en gewone bevolking. Het gaat om een emotionele taal die recht naar het hart van zijn publiek gaat" - "Om zijn programma door te drukken, heeft Chavez de bevolking verdeeld".

Het 'andersglobalistische' tijdschrift Mo* biedt zelfs een forum voor de neoliberale pep-talk die we ondertussen gewoon zijn vanuit de mainstreammedia: "De beloften steunen op een herverdeling van de rijkdom. Volgens mij ligt daar de fout. Het gaat om het scheppen van meer rijkdom, zodat er meer mensen van kunnen genieten." Tja.

Psychologische oorlogvoering in de massamedia

Dieusaert maakt in zijn tekst nog een grote fout: hij is zich schijnbaar niet bewust van de invloed van de anti-Chavez campagne waarmee de Venezolaanse media de bevolking dagelijks bestookt. De woordkeuze en de anekdotische manier waarop de problematiek door Dieusaert in beeld worden gebracht verschilt echter weinig van de psychologische oorlogvoering in de massamedia, die bij de publieke opinie het beeld moet opwekken van een maatschappij op de rand van de afgrond, geleid door een regering die de publieke steun en dus zijn legitimiteit volledig heeft verloren. "De oppositie komt inderdaad voor een groot deel uit de middenklasse, maar het valt mij op dat er ook in de volksklasse veel opposanten van het regime zijn"

Net als bijna alle mainstream media maakt Dieusaert zich schuldig aan stemmingmakerij tegen de figuur van Chavez. Hij opent het artikel met een beschrijving van een volksmeeting, waarin hij Chavez afschildert als een nationalistische dictator en het volk als een hysterische en volgzame massa : "Hugo Chavez is in vorm. Zijn knalrood guayabara-hemd steekt af tegen de gigantische Venezolaanse vlag op de achtergrond. Het podium bestaat uit drie verdiepingen, de president bezet op zijn eentje de middelste rij, van waar hij vingerzwaaiend rondkijkt. Chavez verheft zijn stem en schiet bulderend uit naar de oppositie." - "Het publiek roept om een harde hand (…) (applaus, gefluit en vuurwerk) (...) Het publiek is uitgelaten en scandeert 'Chavez blijft' en 'Chavez heeft ze zot gekregen'." Dieusaert legt ook meermaals de nadruk op het militaire karakter van Chavez en zijn regering ('de luitenant-kolonel', 'garnizoencommandanten') en spreekt op een zeer neerbuigende manier over het alternatieve beleid van de regering Chavez ('ideeën uit de creatieve koker' 'blauwe Bolivariaanse boekje wordt net als rode boekje van Mao door 'chavisten' gekoesterd).

Respect aub voor basisregel van de democratie

Ook de beschuldigingen van onbekwaamheid, slecht beleid en corruptie die dagelijks de Venezolaanse kranten vullen ontbreken niet in de tekst van Dieusaert. "De verwachtingen zijn zo hooggespannen, dat zijn volgelingen denken dat het land echt aan het veranderen is. (…) (Maar) het land verarmt." - "Heeft dit te maken met té hoge ambities of met een gebrekkige uitvoering ?"

Dieusaert laat zich helemaal kennen als hij net zoals de middenklasse en de Venezolaanse media gelooft in de mediacampagne en ervan overtuigd is dat de oppositie de meerderheid uitmaakt en de president nog voor het aflopen van zijn ambtstermijn moet opstappen: "Ik vraag hen of er nog iets zal overblijven van dat nationaal project, wanneer Chavez van de macht wordt verdreven." Net als de middenklasse maakt Dieusaert zich hier schuldig aan het niet respecteren van een basisregel van de democratie: een regering wordt verkozen voor een vastgestelde termijn en wie niet akkoord gaat met het beleid moet wachten tot de volgende verkiezingen.

Nawoord

Ik noem mij zelf geen Venezuela-kenster. Ik heb alleen verschillende bijdragen gelezen, zowel in de mainstreampers als in de alternatieve media. Ik was teleurgesteld in de bijdrage in Mo* magazine en wou die vergelijken met een bijdrage in een (Italiaans) tijdschrift dat zich net als Mo* het gezicht van de beweging noemt. In een email-discussie over deze tekst, vond Jan Pieter Everaerts dat de tekst van Tom Dieusaert toch enkele belangrijke kritieken op het regime bevat, waaronder die over het 'uitgelaten gedrag' van zijn aanhangers. De 'volgzaamheid' waarmee de middenklasse naar de protestmeetings trekt kan volgens mij echter op zijn minst als even 'idioot' worden omschreven als de 'fascinatie' van de armere bevolking voor Chavez. Maar in de tekst van Dieusaert wordt de politieke betrokkenheid van de middenklasse veel uitgebreider en 'vriendelijker' beschreven dan het engagement van de 'chavisten'. Vergelijk bv. "Als je ons morgen vergezelt naar de (oppositie)mars kan je de vriendschap en de vreugde zien die we met elkaar delen" met : "Het publiek is uitgelaten en scandeert 'Chavez blijft' en 'Chavez heeft ze zot gekregen'. Met die slogans verwoorden de chavistas hun belangrijkste motivatie."

Dat Chavez een populist is ga ik niet tegenspreken, maar de opzweperige en zelfs racistische toon waarmee de massamedia de Venezolaanse bevolking tegen Chavez opzetten is ook een vermelding waard. Twee voorbeelden.

In de Venezolaanse media verschijnen meer dan eens beschuldigingen zonder bronvermelding en zonder dat de beschuldigde een kans krijgt om te repliceren. Zo haalde Carlos Ortega (leider van de confederatie van vakbonden) de voorpagina met de totaal ongegronde beschuldiging dat de regering het plan zou hebben opgevat om tijdens de betoging van 10 oktober jl. 2000 à 3000 mensen te vermoorden, en dat dit alleen werd vermeden dankzij het optreden van de organisatoren van de betoging.

Ook het latent racisme en het klassendenken van de Venezolaanse maatschappij komt in de Venezolaans mainstreammedia sterk tot uiting. Zie bv. dit commentaar in een Venezolaanse kwaliteitskrant op de pro- Chavez betoging van 14 oktober 2002: "Als reactie op de economische, politieke, militaire en institutionele crisis van dit land heeft de president er blijkbaar niets beter op gevonden bussen vol met de ons aller gekende armoezaaiers van het lompenproletariaat naar de stad te brengen, waar ze gewapend met een stuk brood en wat rum werden bijeengebracht om de grootheid van de weldoener van dit land te bezingen."

------------------------------------------

(*) Gregory Wilpert is freelance journalist en socioloog. Hij woont en werkt in Caracas en schrijft een boek over het Venezuela van Chavez. Het boek zal in 2003 gepubliceerd worden door Zed Books.

(**) Carta N.48, IV 19-25 december 2002

Eindelijk, ik had me ook al opgewonden over dat artikel in MO, maar vond noch de tijd noch de energie om er een antwoord op te schrijven.

Merci Lize.

Een tijdschrift dat zich bij de lancering voorstelde als de smoel van de antiglobaliseringsbeweging moet het ook kunnen waarmaken. Enkele artikels in het laatste nummer konden in mijn ogen alvast niet door de 'neoliberale' beugel. Ik heb evenmin tijd en energie om alles te bespreken, dus dit is een uitnodiging aan lezers van zowel Mo* als Indymedia om de discussie te openen over het magazine. Klik hier voor de discussie.

Zeer goed artikel, Lize! Bedankt.

Vallen de maskers van MO* nu al af? 't Zal in ieder geval nog wel wat duren, denk ik,...

Ik wilde met deze comment heel even de aandacht voor een - in mijn ogen - heel goed initiatief:

Ik zag enkele weken geleden op tv, in 't laat, een documentaire over de staatsgreep in april 2002. Er is daar blijkbaar een tv-ploeg van begin tot einde bij aanwezig geweest. 'k Moet zeggen dat die docu-film héél verhelderend was... . Een aanrader.

Groeten,
STEF./

Ach gasten

Jullie kunnen samen ferm zagen over alles wat niet jullie kamp dient en ferm juichen voor alles wat dat kamp wel dient, dat is mijn eigen bescheiden mening.

De NGO's, SP-a, Agalev, De Morgen en pakweg alles wat af en toe wel eens een beetje aan dezelfde kar als jullie trekken krijgen zwaar van leer op basis van halve kritieken enzovoort.

Even ter informatie: Mo* heeft vandaag een oplage van 130.000. Dit is maar liefst 10x meer dan wat Wereldwijd en De Wereld Morgen voor de fusie ervan wisten te bakken. Ook is het boekje nog maar een paar maand bezig, en zijn ze hun weg nog aan het zoeken. Het tijdschrift staat aan onze kant én heeft een enorm potentieel!

Ik heb hier en daar ook commentaar over Mo*, maar wat ik wel weet is dat er enkele mensen binnen de redactie zitten die ik persoonlijk of via een afstand ken en wiens correctheid in mijn ogen niet ter discussie staat. Ik noem bij naam Gie Goris, vroeger hoofdredacteur van Wereldwijd, u van Mo*, Tine Danckaerts, vroeger van De Wereld Morgen en nog steeds schrijfster van vooral culturele stukken, en de ferm betrokken ex-freelancer John Vandaele, die in zijn eentje bijna alle stukken over de derde wereld schreef in De Morgen.

Dit zijn geen mensen 'wiens maskers afvallen'. Ze zoeken ook hun info en maken ongetwijfeld zelf ook fouten.

Mijn kritiek op jullie kritiek is verbluffend simpel: bevalt het jullie niet, contacteer hen dan zelf eens ipv hier van de toren te blazen. Uit eigen ervaring weet ik dat je met een woordje kritiek of steun bij NGO's terecht kunt, én dat je met een persoonlijk woord op MeAnders, het Belgisch Sociaal Forum of zo hier en daar een beetje positief kunt doen bewegen.

In ieder geval stukken beter dan hier wat te zitten mekkeren met jullie samenzweringstheorieën!

Dag Maarten,

Ik ben nogal verschoten van je reactie. Dit artikel is eerst in e-Dio gepubliceerd, een kopie is naar Gie Goris doorgestuurd. Mijn kritiek is inhoudelijk, en ik heb geprobeerd die zo goed mogelijk te argumenteren, op basis van een bron die in mijn ogen iets meer op de hoogte is van de situatie in Venezuela dan de zekere Tom Dieusaert.

Ik heb op geen enkele manier de mensen van Mo* aangevallen, dat maak jij ervan. Schrijf zelf je kritiek ook eens neer, want een agressief commentje schrijven zal Mo* niet veel verder helpen. Ik sta achter het initiatief, ik heb zelf mijn kandidatuur ook ingediend om freelance voor Mo* te schrijven en hoop dat ook ooit eens te mogen doen. Ik vind ook dat Mo* veel potentieel heeft en een unieke kans is om een groot publiek te bereiken.

Ondertussen vind ik dat een tijdschrift dat zich als alternatief en 'gezicht van de beweging' presenteert dit zo goed mogelijk moet proberen waarmaken en dus niet op dezelfde manier over derde wereldproblematiek moet schrijven als pakweg De Morgen.

En waar heb ik het woord samenzweringstheorie toch gebruikt ?

Komaan Maarten, doe toch niet zo onvriendelijk, mijn kritiek is gewoon opbouwend bedoeld, dat besef je toch?

Maarten, er is over dat artikel voor het in DIOGENE(S) kwam serieus gediscussieerd tussen Lize en mij. Ze heeft een heel degelijk artikel geschreven en dan kom jij af met zo'n kritiek ...

Volgens ons (jpe en Frans Theunis) maak je minstens vier fouten:

1) je gaat niet in op terechte kritische opmerkingen,

2) je herleidt alles tot een personenkwestie,

3) je ziet niet de structurele pers-problemen die spelen op de achtergrond.

4) Door je taalgebruik (over 'zagen', 'samenzweren' ...) verneder je bovendien de tegenpartij en helpt je het debat emotioneel om zeep.

Voila. Denk daar maar eens over na. Met vriendelijke groeten.

Maarten,

't Is geenszins mijn bedoeling geweest om MO* alsdusdanig de vuilbak in te kieperen. Met mijn "vallen de maskers nu al af...?" heb ik jou even op het verkeerde been gezet; waarvoor mijn excuses. Een genuanceerdere bijdrage had ik wel even kunnen leveren, ook al geloof ik niet zo in de MO*-aanpak... .
Mijn punt was eigenlijk gewoon die website in 't daglicht te plaatsen.

Aan Lize en JPE,

Succes gewenst met de inhoudelijke discussie omtrent MO*!!

Groet,
Stef.

Sorry mensen, misschien was ik gewoon wat emotioneel, dat kan kloppen.

Hier wordt zoveel afgebroken en ik zag het al aankomen met 'afvallende maskers'.

Inhoudelijk debat OK en ik doe dan ook graag mee als ik nog mag.

Veel succes Lize met dat freelancers idee, ik heb het heb ook gevraagd. Misschien samen eens over babbelen?

Mijn excuses dus.

In ieder geval kan Indymedia Mo* helpen hopelijk. Hen betrekken in de discussie?

Zie:

Regering Bush en de coup in Venezuela
http://archive.indymedia.be/news/2003/05/60334.php

Misschien kan een free-lance journalist dit in een artikel verwerken en in MO* plaatsen?

Of zou dit te schokkend zijn voor de lezertjes van MO* en daarvoor niet publiceerbaar?