"Heg Uw Zeg" Dag 7 Gentse Feesten

" 'Het is bewezen dat ...', 'vanuit wetenschappelijk oogpunt', 'objektief gezien', 'de feiten bewijzen dat ...', 'in werkelijkheid is het zo dat ...' ...

Hoeveel keer duiken dergelijke uitspraken niet op in het discours van diegenen die, op welk niveau dan ook, over ons regeren? En telkens komt het erop neer diegenen aan wie ze gericht zijn te vragen zich eraan te onderwerpen, het verschil te aanvaarden tussen wat ze willen of verlangen, en wat mogelijk is. En waarop baseert men zich om te oordelen over wat al dan niet mogelijk is? Sedert dat onze maatschappijen zich democratisch noemen, sedert dat ze niet langer (althans officieel) één of andere autoriteit erkennen die zich boven de wil van de bevolking zou plaatsen, is het enige autoriteitsargument in verband met wat al dan niet mogelijk is altijd weer opnieuw, hoe je het draait of keert, een argument dat zich baseert op de Wetenschap.
Maar laten we elkaar goed begrijpen, de Wetenschap wordt in principe niet verondersteld tegengesteld te zijn aan de Democratie. Wetenschap zegt in principe enkel en alleen 'wat is, of we het nu zo gewild hadden of niet'. Voor de rest komt het aan de wil van het Volk toe om, in funktie van 'wat is', te gaan beslissen 'wat moet zijn'. Het is belangrijk dat het Volk luistert naar experten, en aanvaardt realistisch te zijn, t.t.z. volwassen en rationeel, en dat het dan in eer en geweten een beslissing neemt. En het is de taak van politici uit te leggen, te doen begrijpen en te doen aanvaarden wat niet kan veranderd worden, om dan aan te tonen over wat wél kan en moet beslist worden, en wat de verschillende mogelijkheden zijn.

Ze moet wel een brede rug hebben, de Wetenschap, dat ze in staat is uitspraken te doen over zoveel verschillende zaken. En ze heeft eveneens een mooi aantal dappere vertegenwoordigers, experts die ons bevoorbeeld het volgende wijsmaken : 'ja, ja, je kan best dromen van een wereld waarin je kan ontsnappen aan de harde wetten van de economische markt, maar dat is zo ongeveer hetzelfde als dromen dat je helemaal alleen kan vliegen, zonder enige motor, in regelrechte tegenspraak met de wetten van de zwaartekracht.' En men stemt niet voor of tegen de zwaartekracht, nietwaar? Op dezelfde manier kan men nu eenmaal niet voor of tegen economische 'wetten' stemmen. Men moet er zich aan onderwerpen, hun gevolgen voorzien, en deze proberen in goede banen te leiden. Een meer 'humaan' beleid? Dan zal je zeker voor die persoon stemmen. Een beleid dat 'vertrouwt op de dynamiek van de economie om het algemeen welzijn te verhogen'? Dan zal je eerder voor een ander persoon stemmen.

Maar wat als deze opsplitsing tussen wetenschappen en politieke besluitname één grote, vreselijke bedriegerij is? "

Citaat uit het voorwoord van Isabelle Stengers in 'Sciences et Pouvoirs. Faut-il en avoir peur?', Ed. Labor, Brussel 1997 (eigen (ad hoc) vertaling).

Wanneer de dame van het Europa-college beweert dat er in de Grondwet zaken staan die een leek per definitie niet kan begrijpen, en zich daarop baseert om een volksraadpleging over die definitie af te blazen, dan heeft ze hoogstwaarschijnlijk een povere mening zowel van wat democratie als van wat wetenschap inhoudt. Natuurlijk staan er in de Grondwet dingen die je alleen maar als jurist of doorwinterd politicus kan begrijpen. Dat neemt niet weg dat het huidige ontwerp van de Europese Grondwet ook een aantal politieke keuze's voorstelt, die héél makkelijk te begrijpen zijn.

De Grondwet gaat bv. niet alleen over nieuwe Europese politieke instellingen, maar bevat ook een economisch luik, waarin heel duidelijk een bepaald economisch model naar voor wordt geschoven. Zowel onder de experten als onder de leken, en zowel onder diegenen die 'voor' als onder diegenen die 'tegen' zijn, zijn er heel wat mensen die dat model omschrijven als zijnde 'neoliberaal'. Om een aantal krachtlijnen van een dergelijk model te begrijpen moet je heus geen dikke boeken gelezen hebben.

Een neoliberaal systeem gaat er bv. van uit dat je op politiek niveau zoveel mogelijk wetten stemt die in de richting gaan van wat bedrijfsleiders voor hun bedrijf willen om zoveel mogelijk winst te maken (in tegenstelling tot het stemmen van wetten die bv. bedrijven verplichten sociale bijdragen te betalen, het arbeidsrecht te respekteren, enz., ook als dat zou betekenen dat hun winst minder groot wordt). Politici die géén bedrijfsleiders zijn maar toch achter dit model staan, doen dat omdat ze ervan overtuigd zijn dat dit de beste en snelste manier is om ervoor te zorgen dat de welvaart van de hele maatschappij in het algemeen toeneemt. Uiteindelijk kan het niet anders dan dat elke werknemer, op individueel niveau, er beter van wordt, vinden zij. Zoals Isabelle Stengers schrijft: deze verwachting heeft helemaal niks te zien met (economische) wetenschap, maar met een geloof in het een socio-economische model. Niets is 'wetenschappelijk bewezen', op dat vlak! Je kan bv. gerust vinden dat de 'overgangsperiode', die elk neoliberaal systeem telkens voorziet, en waarin bedrijven al forse winsten boeken maar arbeiders er nog niet beter aan toe zijn (integendeel soms), dat die overgangsperiode teveel kost aan menselijk kapitaal. En dus eerder geloven in een ander economisch model. Of je kan gewoon vinden dat de positieve eindbalans die neoliberalen voorstellen, behoorlijk onzeker is, en dus liever een model hanteren dat tragere economische groei combineert met heel wat sociale vangnetten, zodat iedereen het vandaag al zo goed mogelijk heeft. Enzovoort.

Hoe meer je van economie en sociologie afweet, hoe verfijnder je kritiek op het ene systeem en je voorkeur voor een ander zal worden, maar de politieke keuze gebeurt au fond altijd op dezelfde wijze. Op basis waarvan kiezen mensen voor het ene of andere economische model? Op basis van waarden. Waarden kunnen evolueren, maar waarden kan je niet wetenschappelijk bewijzen. Precies daarom is politiek nodig, en kunnen we niet leven met wetenschap alleen. En precies daarom zijn om te beginnen debatten nodig, zodat we de waarde van onze spontane waarden kunnen toetsen en afwegen aan die van anderen. En democratie betekent dat het volk zelf ervoor kiest de maatschappij in de ene of andere richting te proberen doen evolueren, op basis van wat voor elke burger het meeste waarde heeft.

Welke politieke richting wordt in het huidige ontwerp voor een Europese Grondwet ingeslaan? Het ontwerp stelt duidelijk een economisch model voor, en dat economisch model is voor velen duidelijk neoliberaal. Wie vindt dat een grondwet ook een specifiek economisch model moet bevatten, maar geen neoliberaal model, kan moeilijk voor zo'n Grondwet zijn, of hij/zij nu expert is of leek. Wie vindt dat een dergelijke grondwet niét mag beslissen over welk economisch model moet gevolgd worden, kan alleen maar 'nee' stemmen. Een aantal passage's in de Grondwet zijn dus maar al te best begrijpelijk voor 'Jan met de pet'. Het is niet alleen mogelijk dat die zich daarover uitspreekt, maar, gezien de verregaande gevolgen van dergelijke passage's, ook absoluut nodig dat de bevolking hier weet van heeft, er kan over nadenken, en voor zichzelf een mening kan vormen.

Anja Van Rompaey

PS aan Bert Penninckx: een antwoord op je opinie van een paar dagen geleden komt er binnenkort aan.

Hartelijk dank Anja voor je schiterende bijdragen op deze site nav het EU-grondwet-debat. Volledig akkoord met praktisch alles wat je al postte.

Een paar opmerkingen:

1. Zoals je eerder al stelde was het franse NON een volks gebeuren. Discussies over het al dan niet links karakter van deze NON hebben eigenlijk geen zin omdat de politieke uitkomst van dit referendum voorwerp uitmaakt van politieke strijd die nog voor ons ligt en waar zowel het referendum zlef als de euro-top van 16 juni maar een etappe zijn. Een zeer knappe analyse over het klassenkarakter van het franse NON valt te lezen op

http://www.legrandsoir.info/article.php3?id_article=2413

2. De discussie is dus eigenlijk niet zo zeer voor of tegen referenda. De discussie gaat over wat is politiek vanuit het volk, door het volk, voor het volk, van het volk... ? Globalisering onder kapitalistische verhoudingen en politieke contra-hervorming olv van Uncle Bush kweken alertheid bij de onderste lagen van de bevolking tegen alles wat te maken heeft met "expertendom", "regentendom", "elites" enz. Politiek gesproken kan die alterheid alle kanten op. En alle politieke krachten, van uiterst-links tot uiterst-rechts, van de CIA tot Al Quaeda, zijn verplicht er mee rekening te houden. Tussen de witte mars in België, het franse NON en de Oranje evolutie is de Ukraïne is een wereld van verschil. Maar los van de krachten die deze bewegingen organiseren of manipuleren hebben al die "volksbewegingen" hebben dit gemeen dat ze het wezen van de staat raken. "Leiders van de natie" en "bestuurders van de staat" zijn niet meer in staat te regeren als voorheen en de meerderheid van de volking erkent niet meer hun gezag zoals voorheen.

15 jaar neoliberale contra-reformatie heeft de allianties tussen klassen waarop de meeste staten steunen doorheen geschud. In Oost-Europa is dat natuurlijjk evident aangezien daar een compleet nieuw politiek en maatschapelijk systeem is ingevoerd. Maar ook in het "oude" Europa vertonen de traditionele allianties die voortgekomen zijn uit de consensus over sociale pakten en de overwinning op het fascisme sleet. De alliantie tussen de hoge burgerijen - brede middenklassen - apparaten van de werkende bevolking kan maar werken met ofwel voldoende groei van productiviteit en economische activiteit voor de wereldmarkt die vandaag in Europa onder druk staan ofwel met gestructureerde dwang vanuit de staat om 1 klasse het gelag te doen betalen hetgeen risico's op sociaal verzet en politiek instabiliteit inhoudt.

De EU heeft de beste leerling van de neoliberale klas willen zijn (Maastrichtnormen, stabiliteitspakt. Maar concurreren op de wereldmarkt is meer dan een saneringsbeleid voeren. Zonder sterke staat met eengemaakte militaire, diplomatieke koers en ondersteuning van de grote economische monopolies gaat het niet.

De tegenstelling op diplomatiek, politiek en economisch vlak zijn noch te groot (denk aan de oorlog in Irak) om zo'n staat geloofwaardig op te lepelen aan een bevolking die gehecht is aan democratie op alle terreinen. Eigen interne tegenstellingen tussen de verschillende Europese hoofdkwartieren zijn de echte oorzaak van het mislukken van de eurotop van 16 juni en van het Franse NON en Nederlandse NEE.

Wendingen in de politiek zoals het franse NON tonen de werkzaamheid aan van nieuwe allianties tussen de brede werkende bevolking en brede lagen van de middenklassen die zelf opdraaien voor de neoliberale contra-reformatie. Het is niet omdat er geen gevestigde stabiele politieke uitdrukking is voor dergelijke gistende verbanden dat ze in de realiteit niet aanwezig zijn. De gok van Chirac is een misrekening van formaat geweest. Hij dacht echt dat hij kon winnen zoals in Spanje. Was hij verblind door de bizarre mobiliatie in de tweede stemronde van zijn verkiezing waar hij de degens moest kruisen met Le Pen en triomfeerde met linkse stemmen ? Chirac heeft veel te weinig rekening gehouden met het feit dat als de staat ( de professionele experten) de deur van de democratie op een kier zet (en dat kan, maar dat hoeft helemaal niet altijd via een referendum te zijn, integendeel !) en als het volk in beweging komt rond wezenlijke punten die haar directe belangen raken (en dat kan zoweel gaan over een grondwet als over de werking van justiei als over loon en werkvoorwaarden) dat de invloed van uiterst recht afneemt en de politiek linkser wordt. 200 jaar revolutionaire traditie heeft toch geleerd dat elke democratische mobilisatie van enige omvang in een land als Frankrijk onvermijdelijk een proletarisch gebeuren wordt. Niet zozeer omwille van de sterkte in organsiatiegraad van vakbonden en partijen. Maar omwille van politiek-historische redenen die van Frankrijk de bakermat van de politiek omwenteling hebben gemaakt en de belangenstrijd van de sociale klassen altijd een sterk politiek karakter hebben gegeven. ATTAC en de Confédération des Paysans zijn er niet bij toeval de continentale voorposten van het andersglobalisme. Naarmate de campanje vorderde nam het gewicht van Le Pen de gebeurtenissen af.

Het is de schrik i ons land voor die ontwikkeling die de PS, de meest linkse fractie van de Belgische regeringspolitiek en tegelijk de sterkhouder voor de stabiliteit van het Belgische regime, heeft doen te sluiten het volk niet te raadplegen inzake de grondwet.

Niet de bevolking, niet de vakbonden, niet de sociale beweging en niet de andersglobalisten in den beginne echt vragende partij waren voor een volksraadpleging. Dat waren Verhofstadt, De Gucht, Spirit, kortom de nieuwe dinosaurussen van de nu al pré-historische "nieuwe politieke cultuur" (NPC) die was opgezet tegen de dinausaurussen met wie vandaag geregeerd wordt.

De Gucht had al een mooie vraag klaar: "Moet het Koninkrijk België toetreden tot een Verdrag dat leidt tot een Grondwet voor de EU ?". Wie zou daar NEE op kunnen antwoorden ? M.a.w. De Belgische politiek zat klaar om een plebisciet te organiseren zonder volksinitiatief.

Maar ze zou het zelfde tegengekomen zijn als in Nederalnd en Frankrijk. In deze heeft Tobback in zijn commentaren over de referenda ("België zou ook NEE gestemd hebben" - niet voor niets werd de promocampanje over de 70% Belgen die voor de grondwet zijn ingetrokken) veel beter inzicht dan De Gucht die efkens dacht Balkenende de mantel te moeten uitvegen "omdat die het niet goed genoeg had uitgelegd".

Links in België heeft meer analyses nodig als die van Anja. Omdat links in België gepokt en gemazeld is in een vorm van democratie waarbij het volksinitaitief als het ware in onderaanneming gegeven wordt aan para-statale middenvelden.
In de Belgische grondwet wordt niets gezegd over vakbonden, partijen en sociale zekerheidskassen of economische belangengroepen. De Belgische grondwet is tot zeer recent eigenlijk een heel "neutrale" saaie grondwet geweest hetgeen de arbeidersbeweging niet belet heeft een van de beste sociale raamwerken op te bouwen en af te dwingen van het patronaat.. zelfs zonder rechtspersoonlijkheid.

Links is in België te veel bezig met haar eigen plaats in die middenvelden en het politieke lobbywerk daarvoor.Om allerlei bruggen te bouwen tussen allerlei walletjes en kloven te dichten tussen burgers en politici.Maar niet om partij te kiezen voor het volk en vanuit het volk een vertegenwoordigingvan het volk te organsieren.

Links heeft nauwelijks oog voor de wijzigingen in het denken en handelen van het volk die wijzen op veranderingen in allianties en nieuwe mogelijkheden tot tegen allianties.
De zwanegang van Verhofstadt van de VLD en van de NPC vertolkt het failliet van de strategie van de (tanende) burgerij in België om de macht uit te oefenen zonder de geinstitutionaliseerde arbeidersbeweging door te steunen op een mobilisatie van de middenlagen. Ook het artikel gelezen in De Morgen over de studie van de KUL over het failliet van het Copernicusplan ? Noch de ambtenaar noch de staaksas noch de burger is er beter op geworden is. Dit plan van Guy Verhofstadt en Luc Van De Bossche (twee Gentse paarse vrienden) ("België modelstaat" hallo ???) de vakbonden omzeilen en vet betaalde managers promoten. VErkocht met.... jawel een VOLKSRAADPLEGING (!!!!). Kostprijs van de raadpleging alleen al 100 miljoen Belgische frank.

Het probleem in België, en het debat hier bewijst dat, dat links tegenover zo'n zaken ofwel vervalt in steun aan zuivere economische belangenverdediging ofwel de beeldvorming van de traditionele partijen, elites en media omarmt zonder eigen politieke boodschap naar het volk vanuit het volk. Die boodschap is:

+ dat het land geregeerd wordt door de PS die verantwoordelijk is voor verlies aan cocurrentiekracht en het overheidsbudget. Waardoor de blokkeringsrol van de PS in het tot stand komen van een echte vertegenwoordiging van het volk wordt versterkt. De houding van de PS in het EU-grondwet debat zegt wat dit betreft boekdelen.

+ dat democratie een rationeel etisch principe is dat door het irrationele volkje bedreigd. Waardoor het VB ondanks alle cordons bevestigd wordt in haar feitelijke monopolierol als volksbeweging.

De intense inspanning op de Gentse feesten en de volksopvoeding ron de EU-grondwet geeft stof om over democratie en " de andere wereld die mogelijk is" de komende wekedn voort grondig van gedachten te wisselen.

We zijn goe bezig !

raf verbeke

arch/ive/ief (2000 - 2005)