arch/ive/ief (2000 - 2005)

Op de foto: mensen lezen het nieuws over Nindja op de muurkrant van Le Souverain in Bukavu (foto Raf Custers)

De VN-vredesmacht in Congo, MONUC, is maandag gestart met Operation Falcon Sweep. Ze zet speciale militaire eenheden en aanvalshelicopters in, in de bergachtige streek ten Westen van Bukavu, de hoofdstad van de provincie Zuid-Kivu. Met de operatie wil MONUC naar eigen zeggen de milities uitschakelen die in het gebied de bevolking terroriseren en zich schuldig maken aan ontvoeringen, gewapende overvallen, verkrachtingen en bijzonder wrede moordpartijen. In haar eigen bericht maakt de MONUC geen melding van specifieke milities. Maar persverslagen hebben het over Rwandese hutu-rebellen, mayi-mayi-groepen en de Rasta-milities.

“Zuid-Kivu blijft bijzonder onveilig”, zegt Idesbald Byabuse, die assistent is aan het rechtsdepartement in Bukavu. De stad zelf heeft af te rekenen met criminele bendes en gewapende overvallen door “onbekenden in uniform”. Na jaren van oorlog, komen ze makkelijk aan wapens. Maar 50-60 kilometer buiten Bukavu is niemand zijn leven zeker. “In de streken van Walungu en Shabunda is de situatie katastrofaal”, aldus Byabuse. “Je hebt er Congolese gewapende groepen. Ze bestaan uit ex-mayi-mayi die niet in het nieuwe leger willen integreren; je hebt groepen van deserteurs. Ze bevoorraden zich op de kap van de bevolking. Een aantal van die groepen heeft zich door Rwanda laten kopen”.

Daarnaast staan de Rwandese milities. Byabuse: “Ze worden nog altijd Interahamwe genoemd, naar de hutu-extremisten en Rwandese ex-FAR-militairen die in 1994 in Rwanda de Genocide hebben aangericht. Maar de Interahamwe zijn de volgende jaren met 100.000-en uitgemoord, onder meer in Tingi-Tingi. Hun kampen zijn ontmanteld, velen zijn gaan zwerven in het woud, anderen zijn met geweld terug naar Rwanda gevoerd”.

Rastas

Sinds 2003, het jaar waarin de oorlog tegen Congo stopte, zijn volgens Byabuse andere Rwandese milities verschenen: eerst de AFDLR, de gewapende arm van de Forces Démocratiques pour la Libération du Congo (FDLR), en sinds 2004 de beruchte Rastas. “De Rastas zijn Made in Kigali”, zegt Byabuse. De groep bestaat niet uitsluitend uit Rwandese hutu maar is homogeen. Er zitten waarschijnlijk Congolese criminelen bij, een aantal van hen zou in juni 2004 gevlucht zijn uit de gevangenis van Bukavu, toen die stad andermaal door pro-Rwandese rebellen bezet werd. Er zitten ook ex-mayi-mayi-strijders bij en leden van Mudundu40, de militie van een ex-goeverneur van Zuid-Kivu. Maar de kern zou bestaan uit door Rwanda gestuurde huurmoordenaars. En: volgens tal van getuigenissen worden de Rastas door helicopters uit Rwanda bevoorraad met wapens, voedsel en kleren.

Al schijnen er banden te bestaan tussen FDLR en Rastas, ze mogen volgens Byabuse en andere experts in geen geval met elkaar verward worden. Dat blijkt ook uit de gebeurtenissen van einde mei in de dorpengroep Nindja in de streek van Walungu. In de nacht van 23 op 24 mei vindt daar de zoveelste slachtpartij onder de burgerbevolking plaats. Ze wordt toegeschreven aan de Rastas. Drie dagen tevoren hebben FDLR-militieleden echter een aanval tegen de Rastas uitgevoerd en weet een groep van 15 jonge vrouwen uit de handen van de Rastas te ontsnappen. Ze zijn maandenlang als sex-slaven door de Rastas gebruikt.

Terugkeer

Idesbald Byabuse: “Rwanda speelt de Rastas uit om de FDLR in discrediet te brengen. De FDLR hebben op 31 maart 2005 in Rome een akkoord getekend en de wil uitgesproken om terug te keren naar Rwanda. De uitvoering van het akkoord moest binnen 90 dagen aangevat worden. Maar op dit moment is dat nog niet gebeurd. President Kagame van Rwanda gebruikt de Rastas om alle hutu in Oost-Congo zwart te maken in de ogen van de internationale gemeenschap, volgens hem blijven alle hutu in Congo gevaarlijk. De FDLR hebben nochtans de gewapende strijd afgezworen, ze willen in Rwanda politieke oppositie gaan voeren. Maar Kagame is een despoot, hij duldt geen oppositie, politieke tegenstanders zitten opgesloten of leven in ballingschap. En nu probeert Kagame met alle middelen de terugkeer van de FDLR tegen te houden.”.

Dè oplossing ligt volgens Idesbald Byabuse in Rwanda zelf: “Er moet echt een inter-Rwandese dialoog komen. Kijk naar Burundi, daar heeft die aanpak gewerkt. Je hebt er net zoals in Rwanda een tutsi-minderheid en een uitgesproken hutu-meerderheid. Maar ze hebben het Akkoord van Arusha gesloten, de verkiezingen zijn bezig, ze zijn op weg naar de democratie. Terwijl de laatste maanden weer duizenden mensen uit Rwanda gevlucht zijn, onder meer uit schrik voor de Gacaca-rechtbanken”.