arch/ive/ief (2000 - 2005)

Hoewel het mandaat in 2003 werd uitgebreid met chapitre 7 dat een gespierd militair optreden toelaat, mist de Monuc slagkracht.Toen in juni vorig jaar inwoners van Kinshasa de hoofdgebouwen van de Monuc bestormden werden ze wel onthaald op kogels, er vielen drie doden.Bukavu werd toen ingenomen door Nkunda, terwijl de Monuc lijdzaam toekeek.“De Monuc doet niets, ze verspilt alleen maar geld”, klagen geldwisselaars. “We zien ze enkel rondrijden in dure auto’s.” De bureaucratie van de VN is zichtbaar: een enorm gebouw van vijf verdiepingen met enkel kantoren en dit voor een oorlog op meer dan 1000 km van Kinshasa. Elke expat beschikt over een gloednieuwe computer en strijkt een maandloon op tot 8000 $. Inmiddels gaan Congolese ambtenaren hun loontje ophalen in de bank: amper 13000 CF (25 Euro). Terwijl nieuwe bussen met airconditioning staan geëtaleerd in het Monuc-wagenpark, wringen vele Kinois zich in overvolle, versleten busjes.

Vorig jaar deden kolonel Mutebusi en generaal Nkunda, Rwandagezinden uit de rebellenbeweging RCD-Goma, een couppoging. Bukavu was twee weken in de tang van de hun milities: moordpartijen, verkrachtingen, plunderingen.De buit ging vooral richting Noord-Kivu, waar Rwanda via het ex-RCD de touwtjes in handen houdt. Inmiddels keek de Monuc machteloos toe. De bevolking verdacht ze van medeplichtigheid omdat ze de rebellen zou hebben doorgelaten door de bufferzone en bekogelde VN-soldaten met stenen. Pas toen het bericht doorsijpelde dat er ook vijf blanke vrouwen werden verkracht, greep de Monuc in. Uiteindelijk gaf Nkunda de bezetting op en trok.zich terug in Minova ( 50 km zuidwaarts van Goma). In Walungu en omgeving, op een boogscheut van Bukavu, zijn er nog steeds brutale invallen van Interahamwe waarbij ze de mensen dwingen om alles af te geven: geld, kleren, dieren. Ze houden zich op in goed georganiseerde tentenkampen in het park Kahuzi-Biega.In deze sfeer van psychologische terreur durven vrouwen niet alleen hun velden bewerken, uit vrees om verkracht te worden.

Rwandezen

In de nasleep van de genocide in Rwanda in ’94 veroorzaakte de Franse ‘Opération turqoise’ een toestroom van een miljoen Rwandezen via Bukavu. Wie niet bezweek in de vluchtelingenkampen keerde intussen terug naar Rwanda. Behalve de Interahamwe en ex-Far (Forces Armées Rwandaises), uitvoerders van de genocide. Een hardleerse kern wil enkel gewapend terug, een alibi voor president Kagame om z’n rekruten naar de Kivu te sturen.Op de weg naar Minova langs het idyllische Kivu meer, patrouilleren aan de barrière van Sake (Noord-Kivu) vijf Rwandese soldaten. In Minova zoeken déplacés uit omringende dorpen hun toevlucht na invallen door gewapende lui. De situatie is erg verward. “We weten niet wie onze vijand is”, zegt een oude man.Vaak blijkt te gaan om Interahamwe die zich ophouden in Ruzizi en waaronder zich Rwandezen mengen die van over de grens komen. Het Congolese leger verdedigt de bevolking, maar is beperkt door het wapenembargo en de schamele soldij van 5000 CF ( 10 Euro). Bweremana, net voorbij Minova, is bezet door Rwandezen sinds de aanval in november.De chauffeur van het busje, zelf van Bweremana, vertelt dat de Monuc toen twee keer tien minuten is langsgekomen, om de doden te tellen, vijf en het aantal verkrachte vrouwen 133”.


Taalproblemen

Parlementsleden van Zuid-Kivu richtten zich tot de internationale gemeenschap en de Monuc om de repatriëring van de Interahamwe te eisen en de werkelijke toepassing van chapitre 7. President Kabila zei in een interview dat de Monuc met haar potentieel meer zou kunnen doen op het terrein in samenwerking met het Congolese leger.Het merendeel van de blauwhelmen spreekt echter geen Frans, laat staan Swahili en nauwelijks Engels, de voertaal van de Monuc. Een blauwhelm-observator uit Bangladesh gaf toe: “We patrouilleren steeds met Congolezen die ons de weg tonen, zoniet waren we verloren”. Na elke schermutseling komen observatoren ter plaatse een rapport opmaken. Met Congolese tolken uiteraard. Blauwhelm Ramirez legt uit hoe ze gewapend met granaten de observatoren beschermen als ze onderhandelen met de strijdende groepen. Hij was in Walikale waar de bevolking beschermingsgeld en voedsel geeft aan de vechtende partijen. Met zijn loon van 2000 dollar wil hij zijn huis in Uruguay renoveren.Twee Congolezen van de politieke sectie van de Monuc opperen dat het verboden is om met anderen over politiek te praten. Een Amerikaan die voor dezelfde sectie werkt wou ook niets kwijt. “De rol van VS is dubieus”, zei een student. Op het eiland Idjwi midden in het Kivu meer is een grote Amerikaanse legerbasis met boten en helikopters. Ze zou de Monuc ondersteunen.

Een klein verschil

“De Monuc maakt een klein verschil”, zei een pastoor uit Bunia . “Maar we hadden meer verwacht.” Nochtans is het de grootste vredesoperatie van de VN ooit. Een Franse pater meent dat oorlog aldus nog twintig jaar kan duren en pleit voor een forse, militaire actie waarbij de gebieden waar zich Interahamwe bevinden worden omsingeld en deze worden opgepakt. In ’96 circuleerde in Goma een pamflet waarin stond dat Rwanda vast besloten was om een deel van Kivu aan te hechten.Thans lijkt er te vrezen voor een op termijn de facto verdeling van Noord-Kivu en een extensie van Rwanda. Kagame heeft een al boerderij niet ver van Minova, naast een goudmijn en in Kigali verrijzen paleizen, gebouwd met de opbrengst van de mineralenroof. De krant ‘Le libre débat’, noemde William Lacy Swing de ambassadeur van de VS en verdenkt hem ervan om Rwanda het oosten van Kongo, het ‘eldorado’ af staan, volgens een plan dat de belangen van de VS behartigt. Er zijn speculaties rond een mogelijk aftreden van Swing. Zolang een Amerikaan aan het hoofd staat van de Monuc is het politiek gezien vanuit Washington moeilijk om de ijveren voor de afbouw van deze erg dure en inefficiënte missie om deze te herleiden tot zijn militaire essentie.Als opvolger wordt gepleit voor Aldo Ajello, EU-gezant voor het Grote Merengebied

30 juni

De verkiezingen zijn uitgesteld. De monsterformule, één president plus vier vice-presidenten, werkt niet. De verpauperde bevolking wil er vanaf, maar wordt ‘gegijzeld’ door de eigen politici. Men vreest voor rellen. Vice-president Bemba maande in een televisie-interview de bevolking aan om op 30 juni niet buiten te komen om niet te worden verbrijzeld door oorlogstanks. De bevolking kocht massaal machetes om zich te verdedigen. Een handelaar verklaarde op televisie dat zijn stock machetes uitverkocht is en dat ze verkochten als zoete broodjes. Mannen in uniform confisqueerden machetes in Camp Mombele in Limite, de thuisbasis van Tshisekedi in Kinshasa. Partijen zoals de UDPS en de Palu propageren dat op 30 juni de ‘transitie’ gedaan is, een verholen oproep tot plunderen. Vlugschriften roepen de Baluba op tot een revolutie en om de macht te grijpen. Erger nog, ’s nachts worden er mensen vermoord om een terreurklimaat te zaaien. Honderd twintig Nigeriaanse soldaten, waaronder tien vrouwen zijn in Kinshasa aangekomen om er de orde te handhaven voor en na de uitgestelde verkiezingen. Het gaat om een snelle interventiepolitie.

Marijke Welvaert