arch/ive/ief (2000 - 2005)

Droog seizoen in Congo, ‘s nachts is het fris en – zo hadden sommigen voorspeld - voor 10 uur zal er aan de bureau’s van de Onafhankelijke Verkiezingscommissie (CEI) weinig volk komen opdagen. Maar wanneer het bureau in de MEPCO-school opengaat, aan de Avenue Mulele – « Vingtquatre » in de volksmond – staan er toch al 40 mensen in de rij. Degene die het eerste is gekomen, Mwenda Kyapelenda Haloize, mag snel weer rechtsomkeer maken. De voorzitter van het bureau is kategoriek: hij kan het attest dat zegt dat Mwenda zijn identiteitskaart verloren is, niet als geldig identiteitsbewijs aanvaarden.
Yalala Mbela Antoine, geboren op 18 mei 1942, heeft meer geluk. Hij heeft een half dozijn documenten meegebracht en kan waterdicht bewijzen dat hij is wie hij beweert te zijn. Hij mag voor een keten van apparaten gaan zitten, de bijzitter maakt met een webcam een portret van mijnheer Yalala en neemt twee electronische vingerafdrukken. Dan rolt er een geplastificeerd pasje uit een printer, met daarop ook de chefferie, zeg maar de etnische aanhorigheid van de betrokkene.

Anders dan de overgrote meerdergeid van de Congolezen heeft mijnheer Yalala, netjes in het pak, wèl al verkiezingen meegemaakt. Hij toont het Livret d’Identité dat de Belgische koloniale overheid hem heeft gegeven. Een echt logboek van burgerdom, want het heeft gediend als huwelijksboekje, maar het is ook afgestempeld voor de volkstelling van juli 1959, later wanneer mijnheer Yalala naar een stembureau is geweest, zoals in 1960 en in 1964 voor het Referendum over de toenmalige grondwet. « In 1965 waren er ook verkiezingen », zegt mijnheer Yalala, « maar toen heeft iedereen ‘groen’ gestemd, voor Mobutu ». Mobutu kwam eind 1965 met een staatsgreep voor 32 jaar aan de macht.

De start van de electorale activiteit verloopt niet vlekkeloos in de Mepco-school. Twee van de vijf bureau-leden zijn niet komen opdagen, vermoedelijk een probleem met het openbaar vervoer. Maar één van de twee electronica-ketens is bemand. En de voorzitter moet nu zelf de kroon op het werk zetten : hij doopt de pink van elke geregistreerde kiezer in inkt die zes maanden lang niet uitgewist kan worden. Zodat niemand meerdere keren voor het oog van de webcam kan passeren. Eerst wil de printer ook zijn werk niet doen. Buiten worden de mensen ongeduldig.

Jean-Pierre Djela, 40, werkt bij het ministerie van Landbouw. Hij merkt op dat veel mensen vrij moeten nemen om zich te laten registreren. Als ze wegblijven van het werk, derven ze niet zozeer loon – de meeste ambtenaren hebben maanden loon tegoed – maar wel de bijverdiensten die ze op kantoor kunnen presteren : « il faut vivre, quoi ». Djela vertolkt bovendien het soort wantrouwen in dit hele electorale proces dat onder de Congolese bevolking wijdverbreid schijnt te zijn. Hij is hoegenaamd niet overuigd dat alle deze inspanningen uiteindelijk in verkiezingen zullen uitmonden. Er kunnen van nu tot dan nog veel incidenten gebeuren. En zelfs, als er verkiezingen komen, wie garandeert dan dat niet dezelfde kaste van dieven voortregeert ?

Mevrouw Kenedy Issakong, geboren in april 1975, draagt een meisje met rosse vlechtjes op de arm. Het meisje heet Splendi Bofaka, « une vraie Congolaise », zegt mevrouw Kenedy, « elle va voter ». Al is dat pas voor over enkele ambntstermijnen, want Splendi is amper een jaar oud. Haar tweelingzusje heet : Précieuse Bofaka.

Khami Aliti Onoa Yo, de burgemeester van Lengwala, komt met twee gezanten van de Verenigde Naties, de verrichtingen inspecteren. De VN-gezanten gaan het bureau binnen, de burgemeester blijft ostentatief buiten staan. « De Verenigde Naties patroneren het hele verkiezingsproces », zegt de burgemeester, « terwijl ik met de politie enkel voor een ordelijke gang van zaken insta. Verder moei ik me niet. Wat hier gebeurt, is het werk van de Verkiezingscommissie en die moet echt onafhankelijk zijn ».

Een ambtenaar van de gemeente Lingwala heeft nochtans zijn twijfels. Volgens hem zouden de wijk-oversten hier aanwezig moeten zijn. Want zoals het nu gaat, zegt hij, kunnen lui uit andere gemeenten zich hier makkelijk een tweede keer laten registreren. De mensen die nu het bureau bemannen, komen van buiten Lingwala. Ze kunnen nooit uitmaken of zich onder de bewoners van de gemeente geen fraudeurs van elders mengen.