arch/ive/ief (2000 - 2005)

Onderweg met een VW-bus naar een wijk in Kasavubu stapt een man met zijn echtgenote in, ze hebben net een tapijt gekocht. Omdat we haast op elkaars schoot zitten, veraangenamen we de reis en praten over de actualiteit van het ogenblik: aan welke koers staat de dollar? Quarante, zegt de man, dat is jargon voor 400 Francs Congolais voor 1 US dollar. Hij stelt zich voor: Eugène Kwiseka, van het ministerie van de Portefeuille, dat de bezittingen van de Cngolese staat.beheert. Hij kent het onderwerp. Zijn baas, de minister, zit in de EcoFin-commissie van de regering die onder meer het monetaire beleid uitzet. „Als je nog dollars hebt“, zegt Eurène, „dan zou ik ze vandaag nog gaan wisselen. Maandag is elke dollar waarschijnlijk weer 20 FC minder waard“.

Sinds een week is de dollarkoers van 520 naar rond de 400 Francs Congolais gezakt. Dat ligt aan de politieke psychose van het ogenblik. Sommige politieke milieus, zoals die rond Etienne Tshisekedi of Honoré Ngbanda, hitsen de bevolking op om tegen 30 juni straatkabaal te maken. Volgens hen heeft de regering haar kans verkeken om Congo naar verkiezingen te voeren. Ngbanda, de gewezen veiligheidschef van dictator Mobutu, zou volgens de krant Le Palmares een „commando-actie“ voorbereiden om de mogelijke chaos te vergroten. Tshisekedi speelt in op de alomtegenwoordige ontevredenheid in volkswijken waar de mensen zelfs het essentiële ontberen.

Wie het zich kan veroorloven, neemt zijn voorzorgen. De vrees is groot dat rond 30 juni het leven in Kinshasa stilvalt. Daarom willen de mensen voorraden inslaan, hebben ze dus Francs Congolais nodig en komen er op de zwarte wisselmarkt ineens grote hoeveelheden dollars in omloop. „Maar omdat velen tegelijk Francs willen kopen“, zegt Eugène Kwiseka, „daalt de koers elke dag. Dat is nu al een dag of tien zo bezig. Terwijl de kosten van de voedingsproducten of het openbaar vervoer niet veranderen“. De politieke psychose schept een monetaire psychose, ijverig in de hand gewerkt door de speculanten, en de bevolking is andermaal de dupe.

De Banque Nationale zou het tij kunnen keren door Francs Congolais in omloop te brengen. Maar Kwiseka legt uit dat de nationale bank strikte emissie-regels volgt, in nauw overleg overigens met de Wereldbank en het Internationaal Muntfonds. Er is nog een manier om Francs in omloop te brengen, via de lonen van de ambtenaren. Maar de ambtenaren van de staat krijgen hun loon met maanden vertraging, dus ook aan die kant staat de kraan droog.

De Kinois zijn sterk in het verzinnen van bijnamen. De plek vlak achter de Belgische ambassade, waar de „cambistes“ open en bloot op de stoep dikke bundels met biljetten uitstallen, heet Wall Street. Mijnheer Haddock - „van de Kuifjesboeken“, zegt hij zelf- beweert dat een dollar vandaag 400 Francs Congolais waard is. Maar na een klein steekspel met argumenten wil hij 415 betalen, zelfs dan doet hij nog profijt.

„In de andere steden van Congo“, zegt Eugène Kwiseka, „is de wisselkoers dezelfde. Ze stemmen er elke dag de koers op die van de Banque Nationale in Kinshasa af“. Om zich te informeren over de koers van de dag gebruikt het hele land de zaktelefoon: elke GSM-operator speelt zulke informatie standaard per SMS aan de abonnees door.

Mogelijk, maar dat is een gerucht, speelt er nog een factor in de monetaire psychose. De rijken, zo fluistert Kinshasa, willen dollars in handen krijgen en zuigen ze uit de zwarte markt. Ook zij nehmen hun voorzorgen tegen het einde van de maand. Naar het schijnt vluchten ze dan voor een paar dagen het land uit. De hotels in Brazzaville, aan de overkant van de Congo-stroom, zouden al zijn volgeboekt.