arch/ive/ief (2000 - 2005)

Haast twee jaar geleden kreeg Congo een overgangsregering en een overgangsparlement, na een oorlog die vijf jaar had geduurd tegen de legers van Uganda, Rwanda en Burundi. De regering was een creatuur van buitenlandse (dat wil zeggen: Europese, Amerikaanse en Zuid-Afrikaanse) inspiratie, met 1 president en 4 vice-presidenten die allen een andere politieke fractie vertegenwoordigen.
Un plus quatre égale zéro, hoor je nu soms zeggen, de formule werkt van geen kanten. Ze stak zogenaamde ex-rebellen, die met de bezetter hadden gecollaboreerd, in één krabbenmand met vaderlandslievende krachten en de Société Civile. De club kreeg twee jaar de tijd, tot 30 juni 2005 om middernacht, om een grondwet te schrijven en verkiezingen voor een nieuw parlement en een president te organiseren.
De grondwet is klaar sinds mei. Deze week stemde het Transitie-parlement een wet die toelaat om over de grondwet een referendum te organiseren. Maar met de verkiezingen staat Congo nagenoeg nergens. Op 20 juni pas beginnen in enkele bureau’s in Kinshasa de inschrijvingen van de kiezers en de uitreiking van de eerste kiezerskaarten.
De achterstand heeft meerdere oorzaken: de complicaties van de regeringsformule; het feit dat de politici, luttele uitzonderingen daargelaten, enkel aan hun eigen portefeuille denken, maar ook de erbarmelijke toestand van dit land van 55 miljoen mensen.
De oorlog heeft naar schatting 4 miljoen doden geëist. Infrastructuur, transport en communicatie liggen plat. De mensen verdienen niets, eten niets en weten niet hoe ze het schoolgeld voor hun kinderen, laat staan medicamenten voor een griepje moeten betalen. De economie draait op mafieuze netwerken en een kaste van rijken heeft opnieuw de posten ingenomen die ze onder Mobutu al had bezet. Agenten van de politie, tot die van de presidentiële GSSP toe, en criminele bendes maken `s nachts de armste wijken onveilig, zonder dat er zichtbaar van hogerhand wordt ingegrepen.

30 juni nadert maar de Transitie-ploeg heeft haar engagement niet vervuld. Dat falen wordt sinds januari uitgebuit door Etienne Tshisekedi, de leider van de UDPS-partij. Tshisekedi maakte carrière aan de zijde van Mobutu, al vanaf september 1960. Hij schreef in 1967 mee het beruchte manifest van Nsele dat de grondslag legde van Mobutu’s eenheidspartij en diens kleptocratie. Vanaf 1980 maar vooral in de jaren `90 stond Tshisekedi afwisselend als premier aan de zijde van dictator Mobutu en in de oppositie. In 1997 werd hij door de feiten ingehaald toen Laurent-Désiré Kabila het regime van Mobutu omverwierp en de dictator verjoeg. Kabila wird in januari 2001 vermoord en opgevolgd door zijn zoon Joseph.

Tshisekedi verkondigt nu dat de Transitie-periode op 1 juli ophoudt. Hij heeft zelfs verklaard dat hij dan de functie van Eerste Minister terug opneemt, die hem door Mobutu is toegekend. Tshisekedi ent zijn agitatie op de misnoegdheid van de verpauperde Congolezen. Nochtans heeft ook hij de akkoorden ondertekend die het verloop van de overgangsperiode hebben afgelijnd. Tshisekedi weet ook dat in die akkoorden is voorzien dat de Transitie desnoods met twee keer zes maanden verlengd kan worden. Maar die bepaling veegt hij nu onder de mat. „Chantage“, zeggen waarnemers, want met dit politieke spel zou Tshisekedi zichzelf willen opdringen als enige challenger voor de man aan de top, president Joseph Kabila.
Vooral de UDPS zweept de volkswoede op. Einde juni wil Tshisekedi woedende menigten de straat zien opgaan. Als die oproepen gehoor krijgen, zo wordt gezegd, vallen er in Kinshasa talrijke slachtoffers. De politie hier mikt meteen op borsthoogte, ze is niet getraind om ontsporende stoeten „efficiënt“ te beteugelen.