arch/ive/ief (2000 - 2005)

Anne Van Lancker in het Europees parlement

Is de grondwet dood?

“De grondwet staat in ieder geval op sterk water. Dat betekent dat de grondwet zoals hij daar nu ligt er in de komende periode niet komt. Dood is hij niet. De tekst bestaat en ik denk dat hij op één of ander moment wel weer boven zal worden gehaald om er de nuttige delen uit te pikken of om er inspiratie uit te halen. Maar de kansen op een snelle in werking treding van de grondwet zijn weggesmolten als sneeuw.”

Dus de tekst die er nu ligt, komt er nooit?

“Nee, dat zeg ik niet. Laat eerst alle mensen zich uitspreken. Het is heel belangrijk om de polsslag te voelen in alle landen. Tony Blair denkt misschien dat hij nu aan de kant kan blijven staan en geen referendum hoeft uit te schrijven, maar dat zou geen goed idee zijn. Maar dat je met een probleem zit als landen als Frankrijk en Nederland ruim en overweldigend en luid nee roepen, spreekt voor zich. Business as usual behoort niet tot de mogelijke scenario's.”

De grondwet hield toch rekening met tegenstemmen. Er staat ergens dat 20 van de 25 lidstaten moeten voor zijn.

“In het najaar van 2006 wordt inderdaad een stand van zaken opgemaakt. Maar zelfs als 20 lidstaten voor de grondwet stemmen, blijf je met een levensgroot probleem zitten als twee founding fathers nee zeggen.”

Wat zijn volgens u de argumenten van de nee-stemmers?

“Ze voelen zich absoluut niet happy met het Europese project. Je zal mij niet horen zeggen dat de Fransen tegen de regering-Raffarin hebben gestemd. Ik ben er van overtuigd dat de meerderheid van de mensen zich wel degelijk over Europa heeft uitgesproken. Maar daarom nog niet per definitie over de grondwet. Daar zit ik een beetje mee. Ik besef natuurlijk dat die grondwet niet het ideale maatschappijmodel was voor links in Europa. Dat kon ook niet. De tekst is het resultaat van onderhandelingen met liberalen en conservatieven. Maar toch blijf ik er van overtuigd dat de tekst deels een antwoord kan bieden op de angsten van de mensen: schrik voor de uitbreiding, schrik voor gebrek aan sociale rechten, schrik om hun job te verliezen, schrik voor de globalisering. Dat is het dilemma van die uitspraak.”

Ziet u in de uitslag ook geen bevestiging van wat u en veel anderen al een tijdje aanklagen: Europa is te liberaal.

“Het is moeilijk om uit te leggen dat het liberale karakter van Europa dat vooral in het Franse nee-kamp onder vuur lag, niet rechtstreeks voortkomt uit de grondwet, maar wel het resultaat is van politieke keuzes van Commissie-voorzitter Barroso en zijn ploeg en de ministerraad die heel sterk naar recht is opgeschoven. Met de zelfde verdragsartikelen die door het linkse kamp worden aangeklaagd bouwde Jacques Delors een totaal andere interne markt dan Frits Bolkestein. Dus zelfs met de beste grondwet van de wereld kan je nog altijd kiezen tussen een conservatief beleid en een progressief beleid. Dat is een kwestie van politiek personeel.”

Kan de uitslag politici als Bolkestein en Barroso tot inkeer brengen?

“Ik heb de indruk dat de arrogantie in de Europese Commissie veel te groot is om tot inkeer te komen. Ik hoor Barroso vertellen dat de uitslag van het Franse referendum niets met het beleid van de Europese Commissie te maken heeft, maar wel met Franse toestanden. Dat is het ergste wat de politieke klasse kan doen: arrogant zeggen dat het onze schuld niet is en dat de mensen het slecht begrepen hebben. Ik denk dat de mensen het wel goed begrepen hebben. Wellicht hebben ze wel geantwoord op de vraag 'Bent u enthousiast over dit Europese project?'. En daarop is het antwoord nee.”

Bent u er enthiousast over?

“Nee, natuurlijk niet. Over de grondwet blijf ik wel koppig zeggen dat dit het beste compromis was dat we ooit hadden kunnen halen. Kijk wat er nu gebeurt: het Franse nee is totaal anders dan het Nederlandse nee. Ik heb heel goed geluisterd naar het debat. Het mag allemaal een beetje minder zijn, dat is het signaal dat de Nederlanders aan Europa hebben gegeven. Een beetje minder ambitieus, minder bevoegdheden, ... Als er ooit heronderhandeld wordt na de afkoelingsperiode van 2006 zal het project dat op tafel komt te liggen een Europa light zijn.

Wat kunt u daar tegen doen?

“Het is niet omdat wij in België geen referendum hebben dat wij niet de verdomde plicht hebben om de straat op te gaan en heel goed te luisteren naar de bezwaren. Ik voel nu wel intïutief wat de kritiek is op Europa, maar er zijn een pak mensen die ik nooit tegen kom op meetings en debatten.”

Is het niet bijzonder gevaarlijk om geen referendum te organiseren? De onvrede barst uiteindelijk toch ooit wel eens los.

“Daarom ben ik heel lang voorstander geweest van een referendum. Ik kan alleen maar een diepe zucht slaken op die vraag want we zitten in een echte catch-22 situatie. Geen referendum organiseren, betekent dat er amper debat is en dat het ongenoegen dan uiteindelijk wel een andere uitweg zoekt. Wel een referendum organiseren is ook gevaarlijk. De publieke opinies in België zijn redelijk gespleten. Er is een verschil tussen Franstalig en Nederlandstalig België. Je riskeert in Vlaanderen vooral een debat met xenofobe reflexen te krijgen over de kandidatuur van Turkije. Niet dat we het debat over Turkije uit de weg moeten gaan. Veel mensen stellen zich terecht vragen, maar zo'n debat vermengen met de discussie over de Europese grondwet is toch een beetje gevaarlijk. Ik heb er dus wel begrip voor dat de meerderheid er heeft voor gekozen om geen referendum te organiseren.”

Ondertussen blijft het in de Belgische perscommentaren wel vreemde analyses regenen. In het Nieuwsblad schrijft Mathias Danneels dat de vakbonden onheil hebben aangericht met hun leugenachtige campagne tegen de Bolkestein-richtlijn.

“Dat is wel echt de bal in het verkeerde doel schieten. De Commissie had zo'n waanzinnige richtlijn nooit op tafel mogen leggen. En natuurlijk mag je de richtlijn niet misbruiken om de mensen op te zetten tegen de Poolse loodgieter, want die zijn ook maar slachtoffers. Het ergste wat ons nu kan overkomen is dat iedereen in zijn schelp kruipt.”

Hoe moet het nu verder met uw collega's van de PvdA en de PS? Is het wel gezond om zo frontaal in te gaan tegen de meerderheid van je eigen achterban?

“Als het een aansporing is om vanaf nu goed te luisteren, is het geen schande. Het is een teken van maturiteit dat ze het hebben aangedurfd. De situatie voor de PvdA in Nederland is toch anders dan voor de PS. Militanten van die laatste partij hebben actief campagne gevoerd voor de non. De PS zal eerst over die verscheurdheid heen moeten komen vooraleer ze het debat over Europa kunnen aanvatten.”

Wat nu? Verder gaan met het Verdrag van Nice?

“Ondertussen blijft het Verdrag van Nice geldig, maar maak je geen illusies. Dat Verdrag stelt ons niet in staat om de zaken correct te beheren. Vandaar dat de Verklaring van Laken en de Conventie er gekomen zijn. Met de huidige politieke krachtverhoudingen vrees ik dat de Europese discussie de komende weken, maanden en misschien zelfs jaren op een gevaarlijke manier gehernationaliseerd zal worden. President Chirac zal voluit voor zijn landbouwenveloppe vechten. De Nederlanders hebben al duidelijk gemaakt dat Europa te veel kost. Er komt dus een debat waar geen Europese dimensie meer aan is. De belangrijkste leiders die met enkele beslissingen de mensen vertrouwen zouden moeten geven, hangen in de touwen.”

En België?

“Tja, België en Luxemburg. Ik heb groot respect voor de Luxembrugse premier Juncker die er alles aan doet om de meubelen te redden. Maar als alle groten aan de zijkant blijven staan, zullen de voluntaristische kleintjes het niet redden. We staan voor maanden van immobilisme en dat vind ik verschrikkelijk. Het enige lichtpunt is dat het nu voor iedereen duidelijk moet worden dat business as usual niet kan.”