arch/ive/ief (2000 - 2005)

Erik Meijer (rechts) op de Europese betoging van 19 maart in Brussel

Het nee van Nederland, zo zegt men, is een ander nee dan dat van Frankrijk. Het is een soevereinistisch nee. Een nee tegen Europa.

“Ik denk dat dat een verkeerde conclusie is. De nee-campagne is in Nederland voornamelijk door de SP gevoerd met dezelfde argumenten als in Frankrijk. Het is een neoliberale grondwet en er is een gebrek aan democratie. Meer dan in Frankrijk hebben we er ook het militaire aspect bij betrokken. Het is niet een stem geweest tegen Europa. Ik heb niemand in Nederland horen zeggen dat we moeten uittreden uit de Europese Unie of dat we alles moeten terugschroeven wat er in de afgelopen 50 jaar is opgebouwd. Er was wel verzet tegen het feit dat er over de hoofden van de mensen heen beslissingen worden genomen. Telkens er een onpopulaire maatregel wordt gestemd, klinkt het argument 'ja, maar dat moet van Europa'. Daar was er inderdaad protest tegen.”

Onderzoeker Interview/NSS peilde naar de argumenten van de tegenstanders: Nederland betaalt te veel, wij zijn geen baas meer in eigen land. Wijst dat toch niet op een andere sfeer dan in Frankrijk?

“De mensen willen een kleinschalige democratie. Tegenover Frankrijk hebben Nederlanders het gevoel een klein land te zijn en dat kan zeker meegespeeld hebben. Maar de argumenten waren toch grotendeels dezelfde.”

In de argumenten van de SP lees ik toch ook veel over machtsoverdracht, het Brusselse zeggenschap, ...

“Avond aan avond heb ik campagne gevoerd. Tijdens debatten was mijn argument altijd: deze tekst is het recept voor een Amerikaans Europa. Zowel in economisch opzicht - een harde maatschappij met grote macht voor de grote ondernemingen – als in militair opzicht – meer bewapening en meer interventies buiten Europa. Daar ging het in de eerste plaats over naast de verzuchtingen over het geweldige tekort aan democratie. Als er een Europese grondwet komt moet het een afgeslankte grondwet zijn waar die militaire en economische keuzes niet in zitten, waar de democratie meer gewaarborgd is en waar het derde hoofdstuk - drie kwart van de tekst - uit wordt gehaald omdat het in een normale veranderbare wetgeving thuishoort die na verkiezingen opnieuw kan worden aangepast. Uiteraard waren er in Nederland mensen die net als in Frankrijk om totaal andere redenen hebben tegen gestemd. Maar ik denk dat wij er wel in geslaagd zijn om de thuisblijvers naar de stembus te krijgen. Wat kunnen wij, gewone mensen, nog inbrengen tegen het grote Europa dat alle onheil over ons heen stort, zouden zij anders gezegd hebben. Die mentaliteit hebben we kunnen doorbreken. Zonder die campagne waren de nee-stemmers thuisgebleven en was er een zeer lage opkomst geweest.”

Hoe kan je het belang van de SP inschatten? Is dat meetbaar?

“Peilingen wijzen uit dat onze aanhang stijgt. Iemand als Geert Wilders, afgesplitst van de liberale VVD die een anti-islampartij wil oprichten, is de afgelopen weken in de peilingen gedaald. Het was niet zijn succes. Hij duikelde van vijf zetels naar drie zetels. Hij heeft alleen maar wat rond gereden met een autobus 'Tour Nee' en was voor de rest buiten beeld tijdens het debat. Alleen in de bolwerken van de orthodoxe christelijke partijen kan je een provincialistische reflex ontwaren.”

Het befaamde Urk waar meer dan 91 % van de inwoners tegen de grondwet stemde.

“Precies, daar verzet men zich ook tegen de Europese visserijpolitiek. Maar ook in de rode bolwerken werden hoge resultaten behaald.”

Wat moet de politieke klasse daar nu mee aan? De Barroso's, de Bolkesteins.

“Laat ze nog maar eventjes ervaren dat de onvrede niet alleen in Frankrijk en Nederland groeit. Ook in Denemarken zullen de kiezers zich tegen de grondwet uitspreken. De Zweedse regering staat onder enorme druk van de bevolking om ook een referendum te organiseren. Als zij de verdragen dan toch willen moderniseren, zullen ze met een nieuwe tekst moeten komen. Het mag van ons best grondwet heten, maar dan wel een normale grondwet. Een aantal A-4'tjes en geen telefoonboek waarin van alles en nog wat staat over het te voeren beleid.”

Men zegt wel eens dat de tegenstanders geen alternatief hebben.

“Ons alternatief is een afgeslankte grondwet die het resultaat is van een breed maatschappelijk debat over waar we met Europa naar toe willen. Diegene die dat zeggen hebben alleen gelijk als ze bedoelen dat wij geen even dikke telefoonboek gaan produceren waar we het allemaal over eens zijn.”

Het ja-kamp heeft heel slecht campagne gevoerd, zegt men. Klopt dat?

“Dat is wel waar. Er waren twee soorten campagnes. Het ene ja van de regering zei: mensen, toon uw dankbaarheid voor 60 jaar vrede in Europa door uw goedkeuring te geven aan de grondwet. Ga zeker niet onderzoeken wat er in de grondwet staat, maar vertrouw ons blindelings. Er is ook het ja van de sociaal-democratie, van de groenen en van de top van de vakbeweging dat toegaf dat er heel wat verkeerd liep in Europa, maar dat deze grondwet toch enkele goede punten bevatte. Ik denk dat die campagne een zeker succes heeft gehad.”

Ondertussen zitten partijen als de PVDA wel met een levensgroot probleem. Hun achterban is hen niet gevolgd.

“Je ziet nu ook dat ze op hun stappen terug keren. In een verklaring juicht de vakbond FNV het mooie resultaat toe omdat het een uitspraak is tegen het neoliberale Europa.”

Er is ook nogal wat inkt gevloeid over de kloof tussen de politiek en de burgers. Men heeft het zelfs over de postume overwinning van Pim Fortuyn.

“Dat is wat overtrokken. Pim Fortuyn haalde stemmen bij mensen die de politieke klasse arrogant vonden. Hij was een meester in het benoemen van de problemen. Zijn oplossingen deugden niet, maar de discussie ging helemaal niet over zijn oplossingen. Ik zie deze uitslag zeker niet als een goedkeuring van zijn politieke lijn. Migranten wantrouwen, egoïsme, alleen maar opkomen voor jezelf en het bedrijfsleven blind vertrouwen,... Het zijn dingen die ik tijdens de campagne niet bespeurd heb.”

Hoe moet het nu verder? U zit zelf in het Europees parlement. Bent u nu werkloos?

“Ik ben zeker niet werkloos. Alles gaat gewoon door zoals het was. De bestaande Europese verdragen functioneren. Voor het Europees parlement is er zeker geen probleem. De grondwet gaf het parlement geen recht van initiatief, hoogstens wat meer medebeslissingsrecht over de begroting en het landbouwbeleid. Er verandert dus niets. Alleen zullen we de komende jaren de discussie moeten voeren waar we dan wel naar toe willen. Mijn verwachting is dat het zal leiden tot een afgeslankte grondwet. Over vijf jaar is daar weer een referendum over en als die grondwet echt goed is, wordt hij goedgekeurd.”

Dan zullen politici als Barroso wel eerst tot inkeer moeten komen.

“Barosso en co geven er de voorkeur aan om nog even gewoon door te gaan. Dat heeft het voordeel dat de mensen in Denemarken straks ook zullen tegenstemmen. Wat dat betreft, kan ik mij wel vinden in de aanpak van Barosso. Het is een uitstekende manier om de tegenstanders van de grondwet munitie te geven.”

U klinkt optimistisch, maar u kan toch niet ontkennen dat u met uw linkse ideeën geïsoleerd staat in het Europese parlement?

“Wat is geïsoleerd? Er zijn al heel wat successen geboekt. De havenrichtlijn werd afgewezen. De verplichte privatisering van het openbaar vervoer kwam er niet. Uiteindelijk slagen we er in een meerderheid van links en zelfs een deel van rechts te overtuigen. Zo geïsoleerd zijn we dus niet. Zijn mensen het niet meteen met je eens? Tja, zo hoort dat in de politieke confrontatie.”

Is het verstandig om zoals in België geen referendum te organiseren?

“Dat lijkt me uitermate onverstandig en alleen maar koren op de molen van het Vlaams Blok. Men gunt die partij geen succes en dat begrijp ik. Maar daardoor heeft men de kiezers in Vlaanderen en Wallonnië niet ingelicht en al evenmin de kans gegeven om hun oordeel te vellen. Anders dan de plakkaten waarmee de overheid uitroept dat 70 % van de Belgen voor de grondwet is, denk ik dat er ook in België een breed verzet zou zijn en zeker niet alleen maar vanuit uiterst rechtse zijde. Veel mensen zien Europa als een soort natuurverschijnsel waar je niets kan tegen doen. Met een referendum kan je dat doorbreken. Ook in België zou het heel nuttig zijn om eens te discussiëren over de richting die Europa moet uitgaan. Nu zit je enkel met de propaganda-affiches die zeggen dat alles heel goed gaat.”