arch/ive/ief (2000 - 2005)

Wat maakt de partijorganisatie van het Vlaams Blok zoveel sterker dan die van het FN?
“Voornamelijk het feit dat het Vlaams Blok van in de beginfase kon voortbouwen op het Vlaams-nationalisme. Het is een splinterpartij van de VU, dus er was al een zekere structuur en achterban. Eind jaren '80, bij de eerste lokale successen, vooral in Antwerpen, zag Karel Dillen in dat er nood was aan een degelijke structuur en daar hij heeft dan ook werk van gemaakt. Er zijn dan charismatische figuren bijgekomen enz. Bij het FN zie je dat niet: het is een eenmanspartij en Daniel Féret, de voorzitter van bij het begin, slaagt er vooral in de mensen te doen vechten en splintergroeperingen te laten ontstaan, eerder dan een duidelijke structuur op te bouwen.”

Het programma van beide partijen is praktisch hetzelfde. Welke verschillen zijn er?
“In het programma zelf zijn er op zich weinig verschillen: beide behandelen de thema's die kenmerkend zijn voor extreem-rechtse partijen zoals migratie, criminaliteit, een populistisch vertoog tegen de huidige politieke klasse... Het grote verschil is dat dit alles bij het Vlaams Blok veel meer ideologisch onderbouwd is dan bij het Front National én dat bij het Vlaams Blok het Vlaams-nationalisme,de Vlaamse onafhankelijkheid, een belangrijk topic is. Het FN staat voor een Belgisch nationalisme, maar dat is geen belangrijk thema voor hen.”

Hoe is de ontzuiling gelinkt aan de doorbraak van het Vlaams Blok?
“Als je lid was van de socialistische vakbond stemde je op de socialistische partij. Door de ontzuiling kregen nieuwe partijen meer kans om succes te boeken, omdat de kiezers zich minder gebonden voelden aan hun zuilpartij.”

U beweert dat de media medeverantwoordelijk zijn voor de groei van het Vlaams Blok. Kan u dat even toelichten?
“Voor de doorbraak van het Vlaams Blok, dus voor '91, kwam de partij nauwelijks aan bod in de media. Je kan dus niet zeggen dat ze tot de doorbraak hebben geleid. De media-aandacht voor het Vlaams Blok nam wel toe in de jaren '90. Of er een causaal verband is, is moeilijk vast te stellen. Dus je kan moeilijk de stelling poneren: door de media-aandacht is het Vlaams Blok gegroeid... maar de link is wel zichtbaar en het heeft haar alleszins geen kwaad gedaan. Thema's als migratie en criminaliteit kwamen steeds meer aan bod, waardoor ze belangrijker werden. Voor een partij die net op die thema's inspeelt, is dat natuurlijk iets heel positief. Langs Franstalige zijde is er veel onbegrip over de manier waarop de Vlaamse media zich gedragen tegenover het Vlaams Blok. Daar is een heel streng en strikt cordon sanitaire van toepassing, dat het Front National zeker geen goed doet.”

Geven de Vlaamse politici een te groot discussieplatform aan het Vlaams Blok door ermee in debat te gaan?
“Het is moeilijk om een partij die 25% van de stemmen binnenhaalt, volledig links te laten liggen. Wat je wel merkt is dat de Vlaamse partijen hun beleid sterk gaan afwegen op de mogelijke gevolgen ervan voor het VLaams Blok. Het zou wel meer aangewezen zou zijn voor de partijen om hun eigen koers te varen en duidelijke standpunten in te nemen. Ze zouden hun ideeën minder moeten spiegelen aan mogelijke gevolgen voor het Vlaams Blok.”

Ze zijn dus in de fout gegaan door het Vlaams Blok constant achterna te lopen?
“Ja, dat denk ik wel. Kijk naar het migrantenstemrecht. Ik denk dat er in Wallonië niet veel meer voorstanders waren dan in Vlaanderen. Maar de Waalse partijen hebben duidelijk gezegd om welke redenen ze voor het migrantenstemrecht waren.”

In uw onderzoek haalt u het welvaartschauvinisme van de Vlaming aan als een van de factoren die bijdragen tot het succes van extreem-rechts. Wat bedoelt u daarmee?
“Daarmee bedoel ik dat wij het in Vlaanderen door de band genomen vrij goed hebben. Daardoor ontstaat er bij de mensen een soort individualistische houding, waarachter de gedachte schuilt ; “ wij hebben hier lang en hard voor moeten werken en nu staan we het aan niemand meer af.”

Is dat wel zo? In Vlaanderen worden de mensen toch ook met werkloosheid en criminaliteit geconfronteerd?
“Ik beweer niet dat wij hier in het aards paradijs leven, maar we hebben het hier wel relatief goed. Je ziet trouwens dat extreem-rechts makkelijker succes heeft in rijkere landen en regio's. Kijk naar Noorwegen en Zwitserland.”

Hoe komt dat de Waalse rechtsautoritaire kiezer voor de PS, een linkse partij stemt?
“De PS slaagt erin die kiezers aan te trekken met haar vertoog en haar manier van politiek voeren. Zij organiseert nog veel activiteiten zoals bals en eetfestijnen. Er is nog veel meer een link tussen de kiezer en de socialistische zuil. In Vlaanderen verloor de socialistische partij de meeste kiezers aan het Vlaams Blok. Zij zijn rechtsautoritair, maar dan vooral wat sociaal-culturele thema's als criminaliteit en migratie betreft. Terwijl de socialistische partij vooral links is met betrekking tot economische thema's.”

Wat is het standpunt van het Vlaams Blok eigenlijk inzake sociale thema's als pensioenen, ...
“Zij nemen daar geen expiciete standpunten over in, en durven wel eens van mening veranderen, afhankelijk van tegenover wie ze staan. Ze organiseren 1 mei-betogingen, dus ze zijn er zogezegd voor de werkende Vlaming, de arbeider. Anderzijds... in het begin waren ze tegen de vakbonden, en daar is nu weer een evolutie in te zien. Het is moeilijk om daar echt een profiel op te plakken.”

Mocht de SP.A op sociaal vlak duidelijker de linkse kaart trekken, zou dat gevolgen hebben voor het aantal stemmen voor het Vlaams Blok?
“Ik denk dat vooral de sociaal-culturele thema's het electoraat ertoe brengt om voor het Vlaams Blok te stemmen. Of een echt links discours dus grote gevolgen zou hebben, kiezers zou terugwinnen is geen garantie. Het is inderdaad wel aan de partij om duidelijke standpunten in te nemen. Wanneer er een veel scherpere profilering is tussen links en rechts, heeft extreem-rechts veel minder kans op succes. Moest de SP.A zich echt als een socialistische partij gedragen, wat volgens mij aangewezen is, is het mogelijk dat ze kiezers zou terugwinnen.”

Welke verklarende factor voor het succes van het Vlaams Blok weegt het zwaarst door?
“De partij zelf heeft allerlei troeven in de hand om een electoraal succes te boeken. Zij voert campagne op een goede manier, er is een uitgewerkte organisatie, ze heeft charismatische figuren... Het is niet evident om daar als andere partij tegen in te gaan. Er is wel eens onenigheid binnen de partij of een incoherentie in de communicatie, maar dat schrikt de kiezers blijkbaar niet af.”

Met welke strategie zou je het Vlaams Blok effectief kunnen aanpakken?
“Dé strategie daarvoor bestaat niet, net zoals dé verklaring voor haar succes niet bestaat. Ik denk dat het aan de partijen is om duidelijke standpunten in te nemen en die aan de kiezers trachten te verkopen; uitleggen waarvoor hun beleid staat. Wat het beleid betreft, is dat volgens mij het enige wat zij kunnen doen.”