arch/ive/ief (2000 - 2005)

Vakbondsleiders hebben het tegenwoordig niet onder de markt. In perscommentaren krijgen ze de volle laag. De steun van ABVV'er Xavier Verboven aan de eisen van de sectoren om de koopkracht te verhogen grenst volgens De Standaard aan het criminele. In De Morgen heten de toplui van het ABVV dan weer absoluut wereldvreemd en kampioenen van de verworven rechten-strekking te zijn. Caroline Copers kent de verwijten, maar is niet onder de indruk. “Ach, als je ziet hoe die verworven rechten onder vuur liggen, mogen we eigenlijk fier zijn dat we kunnen vechten voor het behoud van de sociale zekerheid.” Copers stond op het moment van het interview nog aan het hoofd van de Antwerpse Algemene Centrale en weet dat er vaak een diepe kloof gaapt tussen dat soort commentaren en de gevoeligheden van de militanten. “Er is grote onrust onder de werknemers. De excessen van het kapitalisme en alle bedreigingen die op hen afkomen maken hen bang. Ze verliezen ook greep op de situatie. In hun bedrijf zitten ze tegenover een directie die zelf met handen en voeten gebonden is aan een Amerikaans of Japans moederbedrijf zodat er amper nog een gesprekspartner is voor het klassieke sociaal overleg. De mensen vinden ook dat er grenzen worden overschreden. De baas van Carrefour krijgt een afscheidscadeau van 38 miljoen euro. De werknemers hebben zulke berichten heel lang ondergaan, maar de slinger lijkt te keren.”

(foto han soete)

De kloof tussen links en rechts is nooit zo groot geweest, zei u na uw verkiezing tot intergewestelijk secretaris.

“Men zegt wel eens dat die tegenstelling niet meer bestaat, maar ze is juist heel scherp geworden. Het sociaal overleg loopt bijzonder moeizaam. Voor een stuk heeft dat te maken met de stoere uitspraken van het VBO (Verbond van Belgische Ondernemingen, nvdr). Maar ook met het feit dat er in sommige sectoren stevige winsten worden geboekt. In de bewakingssector bijvoorbeeld wordt het gejammer van de werkgevers op geen enkel moment gestaafd door de bedrijfscijfers. En er is natuurlijk de blijvende impact van het Picanol-verhaal. Bij Rover verliezen 21.000 mensen hun job omdat vier directieleden het bedrijf leegplunderden. Onderschat niet hoe die verhalen overkomen op de werknemers. Al wat ze horen is dat ze moeten inleveren. Dat heeft de onrust zeker aangescherpt.”

Toen het ABVV het interprofessioneel ontwerpakkoord nipt verwierp, gaf voorzitter André Mordant toe dat hij de ontevredenheid onderschat heeft. Bent u niet bang dat zoiets u binnenkort misschien ook overkomt?

“Mijn grootste schrik is dat ik het contact met de militanten verlies. In deze functie sta ik niet langer op regelmatige basis tussen de militanten. Zonder de schoonmoeder van mijn afdeling te blijven, hoop ik toch voldoende gelegenheid te hebben om militantenbijeenkomsten bij te wonen. Ook in mijn nieuwe functie zal de deur van mijn kantoor altijd open staan. Dat moet de stijl worden. Wie mij iets te zeggen heeft, moet maar binnenkomen.”

U wist wel dat het ontwerpakkoord moeilijk lag? De Antwerpse Algemene Centrale keurde het zonder tegenstem af.

“Wij hebben toen het verwijt gekregen dat we het akkoord niet genoeg verdedigd hebben. Maar het resultaat van de stemming was het democratische gevolg van de manier waarop we het hele interprofessionele overleg hebben voorbereid met onze afdeling. De eisenbundel is besproken met de militanten. In Antwerpen hebben we de traditie om een ipa als een solidariteitsakkoord te zien. Als je dan ziet dat de cruciale punten die je had aangekruist niet in het ontwerpakkoord zitten, dan is de afwijzing van de militanten perfect te begrijpen.”

Is die kloof tussen top en basis onvermijdelijk? Moeten er compromissen worden gesloten?

“Elke delegee die eerlijk is met zichzelf weet dat hij in zijn bedrijf ook wel eens compromissen moet sluiten. De complexiteit van een ipa en de houding van de patroons maakte ook dat er in extreem moeilijke omstandigheden onderhandeld moest worden. Ik ben er van overtuigd dat onze onderhandelaars er alles aan gedaan hebben om het onderste uit de kan te halen. Maar ofwel wil je het principe van de federale solidariteit overeind houden ofwel blaas je het overleg op en dan is het meteen ook de laatste keer dat er nog zo'n onderhandelingen geweest zijn. Dat zou nefast zijn want dan zet je de deur open voor regionale onderhandelingen.”

Bedoelt u dat het ABVV het akkoord dan toch had moeten goedkeuren?

“Mja, maar op een bepaald moment moet je toch ook weten waar de gevoeligheden liggen. Ik vind het goed dat de militanten zo'n ipa serieus nemen, maar dan moeten wij onze militanten ook wel serieus nemen.”

Bij het ACV zeggen ze: de sectorale akkoorden liggen allemaal vlak onder of vlak boven de loonnorm van 4,5 %. Het ontwerpakkoord zat dus blijkbaar dicht bij het maximum haalbare?

“Dat is natuurlijk de kip of het ei. Ik merk toch dat we in een aantal sectoren tegenover werkgevers staan die vertrekken vanaf nul procent. Alles wat geld kost, stuit op een njet. De index en dat is het dan. De loonnorm van 4,5 % mag dan al indicatief zijn, voor de werkgevers is het een absoluut maximum. Maar ik blijf er wel van overtuigd dat wij zonder interprofessionele onderhandelingen in veel sectoren niet eens rond de tafel zouden moeten gaan zitten. Hoe minimaal ook, er is een kader nodig.”

Het ipa was een voorproefje van wat er nog moet komen: het eindeloopbaandebat.

“Het ABVV wil niet meestappen in het scenario van de dertig maatregelen zoals die door Verhofstadt in het begin van het jaar werden vooropgesteld. Die maatregelen hebben alleen met de eindeloopbaan te maken: het langer aan het werk houden van mensen en het mogelijk maken dat mensen ook nog na hun pensioen kunnen werken. Wij vinden dat zoiets niet kan als je tegelijk ook niet iets doet aan de hoge werkloosheid die er nog steeds is. Wij maken ons ook zorgen over de betaalbaarheid van de gezondheidszorg. Dat wordt in de toekomst één van de grote uitdagingen voor de sociale zekerheid. Het zou geen goede zaak zijn om dat nog voor de zomervakantie snel - al dan niet gesaucissoneerd - efkens af te handelen. Het is belangrijk dat alle betrokken partijen de nodige tijd uittrekken om tot goede oplossingen te komen. Niet omdat het allemaal niet zo dringend is, maar wel omdat het hier over maatschappijkeuzes gaat. Willen we een maatschappij met een sociaal vangnet of een maatschappij waarin je uit de boot valt als je geen geld hebt?”

Het eindeloopbaandebat wordt dus niet afgerond voor de zomer?

“Zeker niet voor de zomer en zeker niet alleen over 55-plussers en het brugpensioen. Het moet ook over werkgelegenheid gaan en over de betaalbaarheid van de sociale zekerheid. Voor dat laatste stelt het ABVV een aantal pistes voor. Eén daarvan is de Algemene Sociale Bijdrage die er voor zorgt dat niet enkel de loontrekkenden betalen voor de sociale zekerheid, maar alle inkomens.”

Loopt u dan niet het gevaar dat de regering dan maar zelf enkele maatregelen neemt?

“Daar heb ik geen zicht op. Dan zullen ze toch eerst uit de algemene politieke verlamming moeten geraken. We weten momenteel niet eens of er binnenkort nog wel regeringen zijn op alle niveau's. Bepaalde politici lijken toch wel begrepen te hebben dat dit een heel belangrijk debat is. Maar of de liberalen hun geduld zullen kunnen bewaren...”

Wat als dat niet zo is?

“Dan zal er gemobiliseerd moeten worden. Dat zal niet vanzelfsprekend zijn want veel mensen denken dat het brugpensioen gered is nu het in de meeste cao's opnieuw werd opgenomen. Maar zoals de zaken er nu voorstaan, zou dat wel eens de laatste keer kunnen zijn. Het statuut blijft nochtans absoluut nodig.”

Voor het brugpensioen voortaan rekening houden met de loopbaan en niet met de leeftijd, is dat bespreekbaar?

“Veel werknemers, vooral vrouwen hebben niet eens de kans om een volledige loopbaan uit te bouwen. Je kan daar dus geen cijfer van 35 of 38 jaar op plakken. Met lineaire maatregels breng je veel mensen in de problemen. Ook intern zal dat nog veel discussie vergen. Er zijn ook grote verschillen tussen sectoren en beroepen.”

U noemt dat intern debat. In de media heet dat verdeeldheid en verscheurdheid. Is het een cadeau om aan het hoofd te komen van een verscheurde organisatie?

“Ach, ik heb nog niet veel verdeeldheid gezien. We hebben een moeilijke periode achter de rug, dat wel. Maar dat vormt voor mij een uitdaging. Je kan aan de zijlijn blijven staan en kritiek spuien of je kan de kans grijpen om zelf mee te bouwen aan die grote moderne organisatie.”

Een moderne vakbond, wat is dat? Als dat betekent aanvaarden dat er jacht wordt gemaakt op werklozen, blijf ik liever conservatief, zegt uw Waalse collega Jean-Claude Vandermeeren.

“Moderniseren heeft niets te maken met de keuze tussen strijdvakbond of dienstverlengingsvakbond. Dat is de vergissing die men maakt. Een moderne vakbond is een strijdvakbond, maar dan wel één die efficiënt georganiseerd is. Moderniseren betekent ook nadenken over onze rol in de maatschappij. Moeten we ons niet meer bezig houden met andere groepen waar we tot nu toe weinig aandacht hebben aan besteed? De asielzoekers, de leefloners, de mensen die in illegale situaties worden tewerkgesteld. Daar heeft een vakbond toch ook een rol te spelen.”

Wij merken bij het ABVV soms een wat verkrampte houding tegenover nieuwe bewegingen.

“Onbekend is onbemind, daar heeft het vaak mee te maken. Het is ook niet altijd evident om naast alle problemen op de werkvloer ook nog eens aandacht te hebben voor internationale solidariteit, asielzoekers en het milieu. Maar die openheid is er wel. We blijven natuurlijk een organisatie van mensen. En ik vind ook niet dat we vanaf nu elk initiatief dat zich aandient, moeten gaan inpalmen. Er moet een syndicale meerwaarde zijn.”

Aandacht voor asielzoekers ... Daar zal u toch niet mee moeten afkomen in Antwerpen.

“(ferm) Juist wel in Antwerpen. Op 1 mei stappen een aantal buurtwerkingen uit Antwerpen-noord samen met ons op. Zij leggen in een pamflet uit waarom ze er bij willen zijn. De Algemene Centrale van Antwerpen-Waasland zit in een wijk waar je niet blind kan blijven voor de samenlevingsproblemen die er zijn. Sommige delegees willen niet meer langs komen eens het donker is. Als je daarover zwijgt, blijven de problemen groeien. Onze delegees en militanten moeten weten in welke wijk hun vakbondsgebouw staat en welke problemen zich daar voordoen. Dat er scholen zijn waar af en toe een leerling van de schoolbanken wordt geplukt en op een vliegtuig gezet.”

Nu we het er toch over hebben. Hoe staat het ABVV tegenover quota voor allochtone werknemers?

“Persoonlijk vind ik dat de tijd van vrijblijvendheid voorbij is. Als je niets doet aan de bestaande discriminaties op de arbeidsmarkt, zal je uiteindelijk wel moeten gaan naar verplichte quota. Zo zijn er ook vrouwen op kieslijsten gekomen. Anders creëer je generaties van jongeren die hun hele leven niet aan de bak komen.”

(foto han soete)

Ideologie
Toen Mia De Vits een jaar geleden het ABVV verliet, fluisterden een paar Vlaamse ABVV'ers: laten we maar uitéén gaan.

“Ik ken niemand in Antwerpen die vandaag pleitbezorger is van een splitsing van de vakbond. Ik wil wel met het Vlaams ABVV wegen op federale dossiers. Als we het over sociale zekerheid hebben, zal dat zijn om het federale karakter te beschermen. Maar we mogen ook wel eens van mening verschillen over federale dossiers. Er is nu eenmaal een verschillende politieke realiteit.”

Toen we vorig jaar Jean-Claude Vandermeeren van het Waals ABVV interviewden, zei hij: “Het verschil tussen Vlaanderen en Wallonnie is dat bij ons het glas altijd halfleeg is”.

“Ik denk dat Jean-Claude de situatie in Vlaanderen overschat. Ook hier gaat het niet zo goed. Vorige week zaten we nog samen voor een dubbelinterview en toen heeft hij toch ook moeten toegeven dat het allemaal zo simpel niet is. Vlaanderen telt 200.000 werklozen waarvoor te weinig gedaan wordt. Ik weet dus niet of wij zo veel redenen hebben om optimistisch te zijn.”

U vindt toch dat het Vlaams ABVV te weinig bekend is bij de leden.

“Of we het nu leuk vinden of niet: door de staatshervorming heeft de Vlaamse regering een eigen begroting. Er zijn daardoor een aantal beleidsdomeinen waarop je syndicaal kan wegen. Maar onze leden en militanten liggen daar niet wakker van. Dat kan je oplossen door er voor te zorgen dat ons congres van 2006 over concrete dossiers gaat. Wat gaan we in Vlaanderen doen om het draagvlak van het Vlaams ABVV te vergroten?”

Na uw verkiezing zei u dat het ABVV over de muur van de vakbond moet kijken naar NGO's én naar politieke partijen.

“We moeten samenwerken met alle democratische partijen die onze standpunten kunnen vooruit helpen. Daarmee bedoel ik eigenlijk dat we ons niet mogen beperken tot de SP.a. Dat stadium zijn we met het ABVV toch al een beetje ontgroeid.”

Toch zien we sommige militanten van het ABVV nog altijd een beetje sip kijken als hun collega's van het ACV de spot drijven met socialistische ministers.

“Een vakbond heeft een politiek relais nodig om bepaalde standpunten en plannen door te drukken en te realiseren. Historisch gezien komen het ABVV en de sp.a uit hetzelfde rode nest. Dat betekent niet dat we soms geen meningsverschillen hebben. Dat betekent ook niet dat we geen contacten met de andere democratische politieke partijen hebben en dan vooral met Groen! De vakbond is en blijft autonoom.”

De SP.A houdt binnenkort een ideologisch congres. We hoorden u ook al een paar keer woorden als kapitalisme en solidariteit in de mond nemen. Mogen we ook terug wat meer ideologie bij het ABVV verwachten?

“Ik ben geen ideologe. Ik formuleer mijn mening vanuit een intuïtief gevoel van onrechtvaardigheid. Maar die waarden zijn er wel nog altijd en ze mogen ook wel eens in de verf worden gezet. Er is niets mis met het maken van maatschappelijke keuzes. Nu zoveel mensen zich bedreigd voelen door een aantal maatschappelijke evoluties zijn ze ook meer vatbaar voor een ander soort discours.”

U bent nu intergewestelijk secretaris. Binnenkort komen er nog plaatsen vacant aan de top van het ABVV. Wat is uw ambitie?

“Ik ben niet geïnteresseerd om federaal voorzitter te worden. Mijn ambitie ligt op het Vlaamse niveau waar nog heel veel te doen is en nog heel veel kan gebeuren. Laat ons daarmee beginnen. In 2006 staan drie sleutelcongressen op de agenda: in Vlaanderen, Wallonnië en op federaal niveau. Werk genoeg dus.”