arch/ive/ief (2000 - 2005)

Lucio Gutierrez is president geworden in januari 2003, na verkozen te zijn met brede steun van de arme bevolking. Had hij immers niet meegeholpen een president te doen aftreden door een volksopstand te ondersteunen vanuit het leger? Hij werd door velen gezien als een alternatief voor de traditionele kandidaten van de elite.
Maar al enkele weken na zijn eedaflegging ging het grondig fout. Eind februari 2003, kondigde de president – onder zware druk van het IMF – economische maatregelen af : enorme prijsstijgingen van gas, benzine en openbaar vervoer. Maar de volksbeweging MPD en de indianenbeweging CONAIE - die allebei vertegenwoordigers hadden in de regering - gingen onmiddellijk in de tegenaanval. Er kwamen massale mobilisaties, en 5 op 13 ministers steunden de oppositie binnen de regering… President Gutierrez werd voor de keuze gesteld : ofwel werden de maatregelen ingetrokken, ofwel namen er 5 ministers ontslag. Gutierrez zag zich gedwongen de maatregelen in te trekken, en er werden slechts minimale verhogingen doorgevoerd. Dat was een klare overwinning van de volksbeweging tegen "haar president", maar het vertrouwen was gebroken…

Kort daarna reist Gutierrez naar Washington waar hij aan de zijde van president Bush verklaart dat hij « de beste bondgenoot van de Verenigde Staten » is… Onmiddellijk organiseerde de studentenbeweging een algemene mobilisatie onder het motto: « Lucio, uw beste bondgenoot is het volk ». Het presidentiële paleis werd volledig omringd door massa’s studenten, en toen Gutierrez een toespraak wou houden om uit te leggen « wat hij eigenlijk had bedoeld in Washington», beklommen enkele studenten het balkon en organiseerden op het balkon van het presidentieel paleis een scherpe discussie aan de micro, rechtstreeks voor de massa’s betogers en voor de media. De president werd verplicht op zijn balkon te luisteren naar de humaniorastudenten, die hem de oren kwamen wassen…
Ondanks de beloftes in de verkiezingscampagne, kwam er ook géén verhoging van het budget voor onderwijs. Uiteraard op bevel van het IMF. De onderwijsvakbond UNE ging in staking. Een 'preventieve' algemene staking van 72u. Als tegen dan de maatregelen niet waren ingetrokken, werd het een algemene staking tot de finish.
De zaak was snel beslecht. De president verhoogde het onderwijsbudget met 215 miljoen USD. Om die te compenseren, ging het defensiebudget met 50 miljoen USD naar beneden, en verminderde de afbetaling van de buitenlandse schuld met 165 miljoen USD. Uiteraard volgde daarop een scherpe aanval van de rechtse partijen tegen de president, tegen de vakbonden, tegen de volksbeweging…
Dank zij de voortdurende reacties van de volksbeweging werd de schade in die eerste maanden beperkt. De levensmiddelen gingen niet in prijs omhoog, noch de belastingen en het openbaar vervoer. De gezondheidszorg werd beter geregeld… Maar de druk van de Verenigde Staten en van het Internationaal Muntfonds nam toe, en Gutierrez plooide steeds meer. In de zomer van 2003, zes maand na de start van de presidentsperiode, braken de volksbeweging MPD en de indianenbeweging Pachakutik met de president, en stapten uit de regeringscoalitie.
Toen waren de dagen van Gutierrez eigenlijk al geteld. Hij had nauwelijks nog een eigen politieke basis, de elites vonden hem niet rechts genoeg, en het volk voelde zich verraden. Gutierrez koos tenvolle voor het beleid van het IMF en de VS. Dit leidde tot verdere verarming, werkloosheid, politieke crisis. Half 2004 geloofde 94% van de Ecuatorianen niet (meer) in de goede bedoelingen van de regering Gutierrez, en 60% wou toen al dat de regering aftrad. Het duurde uiteindelijk nog tot 20 april 2005 voor het zover was. Van zijn 4 jarige ambtstermijn kon hij slechts 27 maanden uitdoen.

Volk zet (weeral) president af

De huidige crisis begon in december 2004, toen Gutierrez het Hooggerechtshof en het Grondwettelijk Hof ontbond en hersamenstelde. Die organen waren steeds door een deel van de lokale elites gedomineerd geweest, en stonden bekend als centra van corruptie en vriendjespolitiek. Geen wonder dat er heel wat tegenwind kwam vanuit de rechtse oppositie. Maar Gutierrez benoemde zijn eigen vriendjes…
De nieuwe voorzitter van het Hooggerechtshof was een persoonlijke vriend van de voortvluchtige ex-president Abdalah Bucaram die wegens machtsmisbruik en corruptie was afgezet en het land was uitgevlucht. Eind maart werd de rechtszaak tegen Bucaram stopgezet. De verontwaardiging was groot en het protest nam toe. Zeker toen Bucaram op 1 april terug in het land was, vrij van vervolging.
In Quito, Guayaquil en Cuenca waren steeds meer manifestaties. Er werd niet enkel de deportatie van Abdalah Bucaram gevraagd. Naast de hervorming van het Hooggerechtshof werd ook steeds luider de afzetting van president Gutiérrez geëist.

Alles kwam in een stroomversnelling toen president Gutierrez op vrijdag 15 april de noodtoestand afkondigde in de hoofdstad Quito. De tot dan toe relatief vreedzame protesten werden grimmiger. Op 18 en 19 april laaiden de protesten en confrontaties nog op en werd niet enkel de afzetting van de president geëist maar ook de ontbinding van de hele regering. De radícale volksbeweging van de MPD en de organisaties van het Frente Popular eisten "Gutiérrez buiten, volksregering!" Die volksregering wordt gezien als vertegenwoordigers van de verschillende georganiseerde bewegingen (arbeiders, boeren, indianen, jongeren, leraars, vrouwen, soldaten, etc…) die het volk moeten vertegenwoordigen om radicale hervormingen door te voeren op economisch, sociaal en politiek vlak. Dat de elites van het land daar niet zo direct mee opgezet waren, is niet verwonderlijk.
Toen in de voormiddag van woensdag 20 april de studenten wilden doordringen tot het centrum van de stad, reageerde de politie zeer gewelddadig. Toch slaagden de jonge betogers erin het oude centrum te bezetten. De Commandant van de politie weigerde nog meer repressie en nam ontslag. De politie en het leger trokken zich terug. Die middag heeft het Ecuatoriaanse parlement president Lucio Gutiérrez afgezet. Vice-president Alfredo Palacio nam de functie over. Hiermee moest een radicalere omwenteling worden afgewend. Het protest had drie doden en 307 gewonden geëist.

Politieke crisis niet voorbij

Gutiérrez is de derde president die door het volk is verdreven sinds 1997. Geen van de drie laatst verkozen presidenten kon zijn ambtstermijn uitmaken. Telkens was de eigenlijke reden van het ontslag een massale volksopstand tegen het neoliberale en anti-volkse beleid van deze presidenten.
De nieuwe regering Palacio is het resultaat van de huidige krachtverhoudingen, waarbij de volksbeweging nog niet sterk genoeg staat om haar alternatief op te leggen. Maar de onrust houdt aan, de roep om nieuwe verkiezingen klinkt steeds luider.