arch/ive/ief (2000 - 2005)

Maar mensen kunnen veranderen, zegt men. Of dat voor kerkelijke verantwoordelijken ook geldt, dat zal de toekomst moeten uitwijzen. Een ding is nu al duidelijk: eenmaal de grote mediahype voorbij gewaaid, wacht het taaie Roomse leven. Het gaat zijn gang op het ritme van een log en zwaar instituut. De Kerk is, of we het nu willen of niet, een groot machtsblok. En eigen daaraan is dat het moeilijk wendbaar is. De media-aandacht geeft ons de indruk dat de toekomst van de Kerk afhangt van de paus. Helaas of gelukkig is dat niet zo. Om van koers te veranderen heeft de Kerk meer nodig dan een nieuwe paus.

Dit is één van de voordelen van deze verkiezing: de hoop op verandering is minimaal. Dat geeft ons, het "voetvolk", de kans ons geloof des te krachtdadiger te beleven en vorm te geven. We hoeven niet te wachten op een goedkeuring van bovenaf. Wij zijn ook de Kerk. Dat hebben de basiskerken in de landen van het Zuiden ons geleerd. Dat had een Afrikaanse of Zuid-Amerikaanse paus ons duidelijk kunnen maken. Het wordt tijd dat we in Vlaanderen het vertrouwen in onze eigen kracht en creativiteit als Kerk versterken en er ook naar handelen.

Onze vrouwenbeweging gaat prat op een lange traditie van vrouwenstrijd. We nemen de erfenis mee van onze voorganger Jozef Cardijn (ook een kardinaal!) die in een heilige verontwaardiging over de penibele situatie van de arbeiders, alle katholieken opriep tot actie over te gaan en op te komen voor hun rechten. Zijn methode, zien-oordelen-handelen, is nog steeds een goede leidraad in het emancipatorisch werk. Onze organisatie richt zich tot alle vrouwen. Zij zijn mede dank zij de beweging gegroeid in deskundigheid en leiderschap. Velen zijn ook kerkelijk geëngageerd en nemen eindverantwoordelijkheid op. Ze lopen niet altijd in de kijker, spreken niet op publieke fora, maar ze doen wat moet gedaan worden. Door hun inzet aan de basis geven zij het geloof handen en voeten. Zij zijn de steunpilaren van onze Kerk.

Dat is geen nieuw fenomeen. Sinds het begin van het christendom en ook vandaag zijn vrouwen alomtegenwoordig in de kerken. Hun namen en hun stemmen worden helaas niet mee opgenomen in de annalen, want daarover hebben de mannen zeggingschap. Er ligt een grote opdracht voor ons om deze verborgen geschiedenis op te delven en ze als inspiratie aan te wenden voor de toekomst. Vrouwen zullen dat zelf moeten doen want op veel medewerking zullen ze daarbij in het nieuwe pontificaat niet moeten rekenen. Nog in 2004 sprak Ratzinger zich in zijn brief over "de samenwerking van vrouwen en mannen in de kerk" beschuldigend uit over de vrouwenbewegingen. Hij verwijt hen de polarisatie in de hand te werken, de vijandigheid tussen mannen en vrouwen aan te zwengelen en alle "natuurlijke" opdelingen overboord te gooien. Werken aan emancipatie betekent voor ons niet tégen mannen ageren, het is opkomen voor gelijke rechten van elke mens, man én vrouw, in Kerk en samenleving.

Over de samenleving hebben we nog weinig uitspraken van de nieuwe paus gehoord. Als sociale beweging geloven wij dat het geloof zonder de werken dood is. Het geloof is geen theorie, maar vertaalt zich in het concrete leven van alledag. Onze geloofstraditie baant zich een weg doorheen de geschiedenis, het moet de toets van de realiteit doorstaan. Geloof manifesteert zich in de wereld. De naamkeuze van de nieuwe paus laat vermoeden dat hij het christendom in Europa een nieuw elan wil geven, door terug te gaan naar de wortels van het christen zijn. Een periode van inkeer dus. Europa op zoek naar haar "ziel". Hij sluit daarmee zeker aan bij een algemeen gevoel van leegte (letterlijk is er toch ook leegte in de kerken, het gaat hier om meer dan een gevoel?) in de Westerse kerken en de zoektocht van de moderne mens naar zingeving en spiritaliteit. Het gat in de markt, om het in bedrijfstermen te zeggen.

Als leider van een wereldorganisatie met een potentieel van meer dan 1 miljard mensen gaat de nieuwe paus misschien beter te rade bij deze verworvenheden van de moderne maatschappij. "Denk globaal, handel lokaal" is een adagium dat perfect past voor een Kerk die de verkoopswaarde van haar product "het christelijk geloof" wil verzekeren. Meer dan ooit heeft onze katholieke kerk nood aan verscheidenheid, wil ze het einde van deze eeuw halen. De vele geëngageerde gelovigen in onze kerken snakken naar levensadem. Onze bewegingen hebben nood aan zuurstof. Er moet een nieuw elan komen, dat vertrekt van de levenskracht van mensen. Het vuur is er al, nog smeulend, hier en daar al hevig. De opdracht van de kerkelijke leiders is volgens ons al die smeulende vuurtjes aan te wakkeren. Daar is niet veel voor nodig, enkel wat lucht en zuurstof. De dialoog met de andere christelijke kerken én met andere godsdiensten draagt daar zeker toe bij. Niets is zo verfrissend dan een zware regenbui bij helder warm weer. De confrontatie en het gesprek met anderen, ook aan de basis, verplichten ons ons geloof en onze overtuiging uit te zuiveren. Maar evenzeer moeten wij het gesprek met de niet-(meer)-gelovigen aangaan en uitdiepen. In de praktijk werken we samen, maar de muren van onze "heilige" huizen zijn nog niet helemaal gesloopt. Of de Kerk met deze paus een wissel op de toekomst heeft, dat zal de geschiedenis uitwijzen. Maar als vrouwenbeweging zullen we niet wachten om te doen wat moet gedaan worden. Een organisatie die vrouwen in beweging zet, die aan alle vrouwen kansen wil geven om hun uniek en eigen levensproject uit te bouwen. Met bijzondere aandacht voor al die vrouwen die uit de boot vallen. Uit de boot van onze samenleving én van onze kerk. En we vertrouwen erop dat de geest, ook wel de vrouwelijke kracht van God genoemd, het vuur zal blijven aanwakkeren.