arch/ive/ief (2000 - 2005)

In de Nederlandstalige pers vindt je de jongste jaren om de haverklap titels met "Media-oorlog" in het vet geblokletterd. De jongste van die media-oorlogen draait om de nieuwe beheersovereenkomst voor de VRT. Twee kampen staan schijnbaar diametraal tegenover elkaar: de top van de VRT (vertegenwoordigd door Tony Mary) en de top van VTM-De Persgroep (Christian Van Thillo). Ik zeg wel schijnbaar, want herinner u hoe in het niet zo verre verleden VRT-'baas' Bert De Graeve de ene dag in oorlog was met Van Thillo, maar de dag nadien bakte hij met 'zijn vijand' alweer zoete broodjes. In wezen gaat het om een strijd binnen 'het establishment' om centen en om politieke invloed. Met een VRT-leiding die haast zo commercieel denkt als mediahaai Van Thillo lijkt de uitkomst van het gevecht voor de burger die door de media zou moeten gediend worden, weinig uit te maken.

* Van Thillo: waar haalt commerciële mediabaas het recht zich te moeien met de openbare omroep ?

Eén van de vragen die die burger zich wel eens mag stellen is de deze: waar haalt de omhooggevallen Van Thillo - hij kwam al op jonge leeftijd aan het hoofd van het Hoste-media-familiebedrijf - het recht om zwaar te wegen op het mediabeleid in Nederlandstalig België ? Waar haalt hij het recht om de VRT van concurrentievervalsing te beschuldigen wanneer de VRT overheidsgeld vraagt om de dure digitalisering van zijn aanbod door te voeren ? Van Thillo moet blij zijn dat hij zijn commerciële 'Toast Kannibaal'-mediapulp dagelijks over onze hoofden mag uitkieperen. Dat hij zes miljoen mensen dagelijks met zijn reclamemedia mag indoctrineren. Hoog tijd dat in de debatten die nu her en der plaats vinden in de aanloop naar de nieuwe VRT-beheersovereenkomst, Van Thillo de wacht aang ezegd krijgt. De man heeft gewoon geen enkel democratisch mandaat om zich met de VRT te moeien. Wat overigens niet wil zeggen dat de ca. 5 miljard frank die de VRT nu aan commerciële inkomsten binnenrijft (bovenop de 10 miljard frank overheidsdotatie) geen probleem vormen; maar dan wel een probleem voor de VRT die om dat geld binnen te halen, al te commercieel is gaan programmeren.

* Wat hebben Tom B. en Kim C. met democratie te maken ?

De bestuurders van de VRT (Mary, Van Hecke ...) moet duidelijk gemaakt worden dat zij met onze belastingscenten een openbare omroep besturen en niet een sportkanaal. Wie de debatten over de VRT volgt, weet dat de VRT- bonzen de democratische taak van de VRT haast herleiden tot het gratis aanbieden van sportspektakel. Maar wat hebben Tom B. en Kim C. met democratie te maken ? Als de VRT de democratie wil dienen, moet met name TV1 dringend weer degelijk informatieve programma's aanbieden zodat de TV1- kijkende burger niet langzaam afgestompt wordt tot een navelstarende Blok- debiel maar dat hij met met zijn tijd en de wereld mee kan. Dat hij bv. enige weet heeft van wat er in reusachtige landen als China en India aan het gebeuren is. Canvas van zijn kant moet veel meer middelen krijgen én de zender moet met een gedurfder programmering ook de jonge generaties de smaak voor het betere televisiewerk kunnen bijbrengen.

* Digitale revolutie mag niet leiden tot verdere commercialisering VRT

Voor de 'digitale revolutie' moet de VRT wel degelijk extra subsidies ontvangen. Tony Mary liet midden april op een debat aan de VUB weten dat hij al niet meer rekent op extra overheidssubsidies om digitale televisie aan te bieden - eerder vroeg hij daar 200 miljoen Euro voor - omdat er dan zogoed als zeker "een klacht komt bij de Europese commissie wegens concurrentievervalsing". Bijgevolg zal "de consument moeten betalen voor bijkomende digitale dienten", aldus Tony Mary (De Morgen, 13/04).

Maar de VRT- kijkende mens is geen consument. Hij/zij is een burger. En wie zou die klacht bij Europa indienen ? Van Thillo ? Maar diens commerciële omroep doet niet aan openbare dienstverlening, dus wat komt hij dan zagen over "concurrentievervalsing" ? En waar haalt de niet verkozen Europese Commissie haar legitimiteit om zich met onze televisie te moeien ? Overigens treden we de Europese milieu-richtlijnen - die we beter wel zouden opvolgen - toch ook met de voeten. Waarom ons dan iets gelegen laten liggen aan wat de door commerciële lobbyisten bewerkte Euro-ambtenaren beslissen over 'onze' media ?

Voila, als mediaminister Bourgeois (NV-A) die nu een breed maatschappelijk debat over de VRT organiseert op basis van drie vragen aan 'de bevolking', met het bovenstaande eens zou rekening houden, dan stonden we al een flinke stap verder. (*)

* RTBF: toch nog meer 'sérieux' maar die kijkcijfers ...

Wat hier voor de VRT gezegd werd kan voor een deel ook gelden voor de RTBF maar wie regelmatig naar de nieuwsuitzendingen van de Franstalige openbare omroep kijkt, weet dat aan die kant van de taalgrens toch nog iets meer 'sérieux' heerst. Een Europese vakbondsbetoging die 70.000 mensen naar Brussel brengt wordt er niet van "de 1" in het journaal verdrongen door een "dood-soap" uit de V.S. Die betoging krijgt er in het hoofdjournaal ook niet 5 maar wel 10 minuten. Om maar dat ene voorbeeld te geven.

De RTBF wordt daar door zijn publiek echter niet voor beloond. Lees het artikel verderop maar van Hugues Le Paige. De kijkcijfers van veel RTBF-programma's - zo kan je ook herhaaldelijk verne men in een krant als Le Soir - liggen vaak catastrofaal laag. Enerzijds heeft de RTBF daar zelf schuld aan - zie de bijdrage van Le Paige. Anderzijds moet de Franstalige openbare omroep opereren in zulk een - door ultaliberale politici toegelaten - hyperconcurrentieel medialandschap - met grote haaien als TF1 en RTL - dat het haast niet anders kan dan dat de RTBF het moeilijk heeft. Met als gevolg dat de RTBF nu op het punt staat om 'La Deux' als afzonderlijk net op te doeken en een programmatie in te voeren gespreid over twee kanalen ...

Ik moet hierbij denken aan dat artikel in 'De Tijd' van 15 april met als titel: "John De Mol schrikt Hilversum op - Nederlandse omroep vecht tegen veelkoppig monster". Verderop in het artikel van Maarten Bakker (correspondent van De Tijd in Hilversum) vinden we een citaat waarin tv-analist Bert Van der Veer stelt dat "de Nederlandse omroep vecht tegen een monster met zeven koppen" (:de commerciële omroepen) "Het is onmogelijk om daar van te winnen."

Vraag: wanneer gaan we ook in België de commerciële media zien als "een monster met zeven koppen" dat je niet zomaar mag laten begaan ? Het is toch niet omdat je toevallig schatrijk bent (John De Mol, Christian Van Thillo, Albert Frère ...) dat je het recht hebt om de cultuur van een land te bepalen ! Dan zit je toch met een dictatoriaal barbaarse toestand waarin hij die rijk is zijn cultuur en maatschappelijke visies aan heel de bevolking opdringt.

Ondertussen lijdt ook onze filmcultuur onder de problemen van de omroepen. Zo stapelen de onweers wolken zich op tussen de armtierige RTBF en de Franstalige productie-ateliers, die met hun 15'nen de basis legden voor het succes van onze Franstalige fictie- en documentairefilm (meer hierover in Belgian DOC nr 11 van volgende week). Wordt ook dat succes bedreigd ? Wees maar zeker.

Aan Nederlandstalige kant tart de manier waarop het VAF - Vlaams Audiovisueel Fonds - het nieuw Vlaams filmbeleid gestalt geeft, alle verbeelding. Voor een commerciële draak als 'De zaak Alzheimer' worden alle middelen uit de kast gehaald en de kantjes van de wet afgelopen. Maar voor kritische documentaires is er haast geen cent, geen euro. Op de voorstelling van het VAF- jaarrapport op 28 april zal daar een hartig woordje over gesproken worden. DIVA - het Nederlandstalig documentair netwerk - heeft alvast een 2 pagina's lange vragenlijst opgesteld die de grote twijfels in de filmsector betreffende de werking van het VAF inventariseren.

* Persconcentratie counteren met een archipel aan onafhankelijke webmedia

Ondertussen blijft de dagbladpers verder 'concentreren'. Na de overname van 'de Tijd' door De Persgroep (Van Thillo, nog maar eens hij) en Rossel (Le Soir) behoudt Nederlandstalig België nu nog slechts 3 kranten-uitgevers. Nog drie commerciële bedrijven (Persgroep, VUM en Concentra) bepalen wat Vlamingen, Brabanders en Limburgers dagelijks te lezen krijgen. Eén van die bedrijven is via zijn 'baas' Thomas Leysen dan nog gelinkt aan een metallurgie-bedrijf als Umicore (Union Minière). Kapitalistische pers-'vrijheid' op zijn breedst.

Rest de burger nog de nieuwe media waar hij soms zelf iets aan te zeggen heeft. Nu is die term 'nieuwe media' stilaan wel een verzamelterm geworden die heel uiteenlopende media dekt: van bv. de Kif Kif-internet-radio via de ook opkomende lokale internet-televisie tot alternatieve websites zoals http://www.uitpers.be dat in dit nummer 59 van het alternatieve e-zine DIOGENE(S) aan bod komt en dat in een eerste interview (van Sigrid De Crem) uit een hele reeks over de Alternatieve media.

Elke generatie moet haar eigen onafhankelijke media uitvinden. Wel, we zijn er mee bezig.

Jan-Pieter Everaerts

(*) Voor wie zich geroepen voelt om bij Vlaams mediaminister Bourgeois te reageren: hier zijn drie vragen die hij aan de bevolking en het middenveld voorlegt:

1) In welke mate beantwoordt de manier waarop de VRT zijn kerntaken invult aan uw verwachtingen ten aanzien van een publieke omroep ?
2) Waarin schuilt de eigenheid van de publieke omroep binnen het gehele Vlaamse omroeplandschap ?
3) Welke klemtonen moeten worden gelegd in de nieuwe beheersovereenkomst tussen de Vlaamse Gemeenschap en de VRT voor de periode 2007-2011 ?

mediadoc.diva@skynet.be