arch/ive/ief (2000 - 2005)

Ik neem aan dat u niet gelukkig bent met deze keuze?

“Ik wil in de eerste plaats mijn medeleven uitdrukken met kardinaal Danneels. Het mag raar klinken, maar ik was blij te zien dat hij kwaad was. Ook al ben ik geen grote fan van Danneels. De iets progressievere vleugel had verwacht iets uit de brand te kunnen slepen en dat is niet gelukt. Danneels was daarom zeer ontgoocheld. Voor de Belgische kerk mogen we binnen drie jaar een ramp verwachten. Danneels gaat dan met pensioen en hij zal hoogstwaarschijnlijk worden opgevolgd door bisschop Léonard van Namen die een Opus Dei-bisschop is. Léonard spreekt vlot Nederlands, heeft in Rome gestudeerd, was bevriend met de vorige paus en kent Ratzinger goed. Mij maakt die verkiezing natuurlijk kwaad, maar ik had dit wel verwacht. Misschien is het wel goed dat Ratzinger verkozen werd. Van hem weten we tenminste dat hij uiterst-conservatief is en dat daarmee de illusie wordt weggenomen alsof de katholieke kerk een opener koers zou kunnen gaan varen. Sommige vrouwen en jongeren hadden dat misschien gehoopt. Maar in de huidige conjunctuur is die hoop ijdel.”

Wat mogen we verwachten van de nieuwe paus?

“Ratzinger gaat voor Europa. Dat blijkt ook al uit de keuze van zijn naam. Benedictus is de patroonsheilige van Europa. Ratzinger gaat voor de herkerstening van Europa, de nieuwe evangelisatie van Europa. We krijgen dus een eurocentristisch beleid. Dat is het grote programmapunt van deze nieuwe paus. Dit continent dreigt verloren te gaan voor de katholieke kerk en men wil dat ten allen prijze vermijden en daarom heeft men hem gekozen.”

Benedictus staat dus niet voor openheid en vrede?

“Kan ik mij moeilijk inbeelden bij een figuur als Ratzinger. Als eerste punt van zijn eigen toelichting bij de keuze van de naam noemde hij Europa. Wat natuurlijk in een geglobaliseerde wereld een kaakslag is voor het hele zuiden. Je zag ook bij sommige zwarte mensen op het Sint-Pietersplein de ontgoocheling op hun gezicht. Iedereen denkt dat het met de kerk in Europa afgelopen is: kerken lopen leeg, er zijn geen priesters meer, secularisatie. Onder de vorige paus heeft de katholieke kerk daarop als antwoord een nieuw beleid ontwikkeld. Men heeft de territoriale parochiestructuur opgegeven en daar tegenover de nieuwe katholieke bewegingen gestimuleerd: 123 bewegingen die vanuit het Vaticaan gesteund en georganiseerd vooral in Europa werken. Het gaat over Opus Dei, de charismatische vernieuwing, de pinksterbeweging, de Egidiusgemeenschap, Emmanuel, .... Het zijn deze bewegingen die op wereldvlak een nieuwe evangelisatie begonnen zijn. Het is gelijklopend met wat ook in de VS en in protestantse hoek gebeurd onder Bush: het afbouwen van structurele sociale zekerheid en het geld geven aan de kerken. In de VS noemen ze dat conservatisme met compassie. De kerken spelen de aalmoezenier van het neoliberalisme.”

Zal Benedictus XVI dan toch een beetje een breuk vormen met zijn voorganger? Johannes Pauls II had wel aandacht voor vrede in Irak en derdewereldschuld.

“Johannes Paulus II heeft het marxisme om zeep geholpen. Ik had graag gezien dat hij ook het kapitalisme om zeep had geholpen. Hij heeft zich wel verzet tegen wat men de wildgroei van het kapitalisme noemt, maar het systeem zelf heeft hij nooit in vraag gesteld. Deze nieuwe paus zal wellicht wel doorgaan met reizen, maar zijn naamskeuze en zijn eerste woorden zijn een kaakslag voor de kerken in het zuiden. Men kan blijven zeggen dat de kerk nog niet klaar is voor een paus uit het zuiden en dat dit maar een overgangspaus is, maar dat zijn doekjes voor het bloeden.”

Hoe zullen de kerken uit het zuiden reageren?

“Zoals in het westen veel jongeren en vrouwen hebben afgehaakt, zullen ook armen in het zuiden de kerk verlaten. Ik vrees een beetje dat velen dan zullen worden overgeleverd aan protestantse sekten die massaal gesteund worden door de VS.”

Bestaat er nog zoiets als bevrijdingstheologie?

“Dat bestaat nog, maar op een laag pitje. Er is onlangs wel nog een heel grote bijeenkomst geweest van bevrijdingstheologen. Maar de voorgaande paus heeft wel vijfentwintig jaar lang de bevrijdingstheologie bestreden door zoveel mogelijk conservatieve bisschop te benoemen en zo het leven van de christelijke basisgroepen onmogelijk te maken. Dat beleid werd in samenwerking met Reagan uitgedokterd. In tijden van economische heropleving krijg je een vorm van opening in de kerk. In tijden van crisis en verrechtsing krijg je ook verrechtsing in de kerk. De kerk is een soort spiegel van wat zich voordoet in de maatschappelijke context.”

Wat moeten progressieve christenen nu doen?

“Met de Werkplaats voor Theologie en Maatschappij zijn wij heel lang kerkkritisch bezig geweest. We hebben gepleit om het celibaat af te schaffen, om vrouwen te wijden of een opener seksuele moraal. Maar je ziet dat dat allemaal niets uithaalt. Je loopt te pletter. Meer en meer mensen verlaten daarom de kerk. We zijn nu meer bezig met een politieke lezing van de bijbel buiten de grenzen van de officiële kerk. Buiten die structuren is er wel toenemende belangstelling voor een lezing van de bijbel. Er is ook toenadering tot de moslims die nu zo onder vuur liggen. We lezen samen de koran. We organiseren op 7 mei een debat rond het artikel van Steve Stevaert over actief pluralisme. De kwestie van religie blijft aanwezig in de samenleving. We houden ons daar meer mee bezig dan met de structuren van de officiële kerk.”

Betekent dat dan dat u de kerk achter u laat?

“De kerk kan misschien ons achterlaten. Voorlopig ben ik nog altijd priester in het bisdom Antwerpen en men laat mij met rust. Ik zie niet in waarom ik mij niet met even veel recht tot die kerk kan behoren aan de linkerkant als Ratzinger aan de rechterkant. Ik denk dat wij minstens zoveel recht hebben om te zeggen dat wij tot de christelijke traditie behoren dan de rechtste vleugel. De grondoptie van de bijbelse traditie is de keuze voor de minste mens. De god van de bijbel is een god die de stem is van die mensen. Waarom zou ik dan uit die kerk stappen? Als alle linksen uit de SP.a zouden stappen, laat je die partij over aan de rechtsen. Ik wil de kerk niet overlaten aan rechts.”