arch/ive/ief (2000 - 2005)

Bijna tien jaar geleden, op 17 april 1996; werden 19 boeren afgeslacht door de militaire politie bij een grondconflict in Eldorado de Carajas, waarop de verantwoordelijken vrijuit gingen. Het vormde de aanleiding om jaarlijks op 17 april de repressie van kleine boeren te gedenken op de Werelddag van de Boerenstrijd. Ook nu nog heerst de straffeloosheid alom in het Braziliaanse rechtsapparaat als het over de landproblematiek gaat. FIAN, de internationale mensenrechtenorganisatie met raadgevende status bij de Verenigde Naties die opkomt voor het recht op voedsel, is met name zeer bezorgd om het gebrek aan bescherming die mensenrechtenverdedigers genieten in Brazilië.


 


Priscilla Claeys (32), een belgisch lid van FIAN, was begin juni 2004 met een internationale onderzoeksmissie afgereisd naar Brazilië om mensenrechtenschendingen te onderzoeken die door kleine boeren werden aangeklaagd. Op 7 juni bezochten ze een boerengemeenschap in de staat Minas Gerais, die een ongebruikt deel van de fazenda Sanharó bezetten. Toen ze op de terugweg halt hielden voor de ingang van de andere hacienda Canoas (van dezelfde eigenaar) om foto’s te nemen van gewapende mannen, werd ze samen met vier andere leden van de missie beschoten. Niemand raakte daarbij gewond.


 


Op 8 juni werd een politie-onderzoek ingesteld naar aanleiding van de feiten en werd een vuurwapen en munitie in beslag werden genomen op de fazenda Canoas. Het resultaat van het politie-onderzoek was de beschuldiging van illegaal wapenbezit, wat zonder meer werd overgenomen door de openbare aanklager. Het is verbazingwekkend, maar vooral onrustwekkend, dat een misdrijf tegen mensenrechtenverdedigers wordt gereduceerd tot een zaak van illegaal wapenbezit. Volgens Priscilla Claeys geeft dit goed aan hoe het gerecht op lokaal vlak tegenwerkt om het probleem van landloosheid aan te pakken: “Ongebruikt land dat in aanmerking komt voor landhervorming, wordt bezet door wanhopige en hongerige boeren om hun eigen voedsel te kunnen verbouwen. Dan beginnen gewapende mannen in dienst van de grootgrondbezitters mensen te bedreigen om hen van de akkers te verdrijven, waarbij vaak doden vallen. Politie en gerecht kijken toe, tenminste, als ze al niet actief meewerken met de landeigenaars. In een nationale context waarin president Lula er door de invloed van de lobby van de agro-industrie er maar niet in slaagt om meer landloze boeren toegang tot grond te verlenen en het landhervormingsprogramma op een serieuze manier door te drukken, kan deze lokale situatie ongestoord voort blijven duren”.   


FIAN richt zich nu tot de Belgische Ambassade om aan te dringen bij de Braziliaanse overheid om deze misdaad tegen de persoon van Priscilla Claeys en de internationale mensenrechtenmissie als poging tot moord te aanzien en de verantwoordelijke daders als zodanig te vervolgen. Wegens zijn internationale karakter, moet het geval opgenomen worden op federaal niveau, in plaats van op het niveau van één van de staten.


 Het geweld tegen de internationale missie is geen alleenstaand feit in Brazilië. In de gemeente Anapu in de staat Pará, zijn naast de religieuze activiste Dorothy Stang die actief was in de Pastorale Land Commissie (CPT), al zeven landarbeiders vermoord in 2005. Dit heeft te maken met het feit dat een duurzaam overheidsontwikkelingsproject voor landhervorming wordt tegengewerkt door grootgrondbezitters die zich illegaal de grond willen toekennen.


De sociale strijd voor landhervorming wordt beantwoord met geweld dat ongestraft blijft. Tijdens de laatste twintig jaar, loopt het aantal moorden op landarbeiders en boerenleiders in Brazilië op tot minstens 1385, terwijl maar 77 gevallen onderzocht werden. Bovendien heeft de overheid ook een actieve rol in de plattelandsconflicten: in 2003 en 2004 werden 70.000 families het slachtoffer van onteigening onder druk van de militaire politie.  Naast overheid en lokale elites wordt ook de rol van (vaak multinationale) bedrijven die willen investeren in Brazilië omwille van zijn natuurlijke rijkdommen en lage sociale standaarden, steeds prominenter. Eucalyptusplantages voor de papierindustrie, illegale houthandel, stuwdammen, garnalenkweek, sojaplantages voor veevoer, het zijn maar enkele van de lucratieve activiteiten waarvoor de boeren en inheemse gemeenschappen die van hun omgeving afhangen om te overleven, het onderspit delven.


Toch worden soms ook successen geboekt ter behoud van het platteland en de bossen. Recentelijk slaagde de NGO FUNAGUAS in de staat Piaui erin om de multinational Bunge, één van de grootste sojaprocessors in Brazilië te doen vervolgen wegens illegale houtkap door de openbare aanklager. Vorige week trok Bunge zijn aanklacht en intimidatie tegenover Funaguas in, en zal het de houtkap bij haar activiteiten moeten inperken. Toch blijven elk jaar duizenden hectaren bos wijken voor de alsmaar uitdeindende sojateelt.


Op zondag 17 april, Werelddag van de Boerenstrijd, organiseert FIAN een manifestatie aan de Beurs te Brussel in samenwerking met het Belgo-Braziliaans Comité, om aandacht te vragen voor de straffeloosheid tegenover de sociale en ecologische misdaden van grondeigenaars en bedrijven op het Braziliaanse platteland en elders.


Ter gelegenheid van de Werelddag van de Boerenstrijd, publiceert FIAN ook haar jaarlijks rapport over de mensenrechtenschendingen jegens boeren, met analyses van Argentinië, Brazilië, Filippijnen, Zuid-Afrika en Indië.


Op 18 april gaat een delegatie van FIAN en het Belgo-Braziliaans Comité met de Braziliaanse ambassadeur in Brussel praten over de straffeloosheid in verband met land- en milieuconflicten.