arch/ive/ief (2000 - 2005)

Vanwaar die kritiekloze ophemeling van de man die miljoenen gelovigen de kerkdeuren achter zich deed dicht trekken en die omwille van zijn dogmatische opvattingen duizenden christelijke gemeenschappen in het Westen liever liet doodbloeden dan het ambt open te stellen voor bekwame vrouwen. Zijn de angst, woede en pijn van echtgescheiden en homofiele mensen, van uitgetreden priesters en ontgoochelde zinzoekers dan zover weggestopt onder een dikke laag onverschilligheid dat ze moeiteloos kunnen overdekt worden met een pompeus In Memoriam?

Het goede van dit lange pontificaat moet terecht herinnerd worden: het verzet tegen de oorlog in Irak, de toenadering tot joden en moslims, het pleidooi voor kwijtschelding van schulden minstens voor de allerarmste landen, het verzet tegen de doodstraf als definitief oordeel van mensen over medemensen. Schijnbaar boven het politieke en economische krijgsgewoel verheven streed Johannes Paulus II -als het ware omkleed met goddelijke allures en met groot moreel gezag- voor het Leven, voor de Vrijheid, voor Vrede en Gerechtigheid, voor de Dialoog. Onvermoeibaar reisde deze stoere atleet de wereld rond en bespeelde de media en de massa’s om zijn evangelie uit te dragen.

Maar tegelijkertijd draaide deze Pool de verworvenheden van het Tweede Vaticaans Concilie terug en versterkte hij het binnenkerkelijk centralisme en de macht van de Curie. Hij bracht het Oost-Europese communisme ten val, doofde de bevrijdingstheologie, legde progressieve theologen het zwijgen op, sloot vrouwen definitief uit van het ambt en dus van de macht. En ook in zijn afzichtelijke aftakeling en lijden werd de identificatie opgebouwd met het beeld van de ’lijdende Christus’. Deze paus wordt nu al vereerd als een held, een heilige. Religie kan een schoon kleed weven omtrent autoritaire macht. Verzet tegen structureel onrecht wordt gedoofd met mooie praatjes over God.

In deze harde, kapitalistische samenleving maken wij een heropleving mee van het verlangen naar religie en spiritualiteit. Zonder binding en gemeenschap, moederziel alleen onder de zwijgende hemel, kijkt de moderne zoekende solo-religieus al te graag op naar de sterke, (religieuze) leider. Velen hebben zelf de katholieke kerk verlaten in de overtuiging dat ‘Der Untergang’ een kwestie van tijd was. Maar de leider deed zijn werk. Honderddrieënwintig Nieuwe Katholieke Bewegingen werden tijdens dit pontificaat erkend en gesteund, zoals Opus Deï, Neokatechumenaat, Communione e Liberazione, Focolare, Egidiusgemeenschap, de Tiberiade, het Legioen van Christus, e.a. Kenmerken van deze rechts-conservatieve bewegingen zijn: grote trouw aan paus en hiërarchie, sterk geloof in sacramenten, strenge seksuele moraal, een apolitieke lezing van de bijbel, kleinschalige gemeenschappen gekoppeld met grote bijeenkomsten zoals de Wereldjongerendagen, een sterk missionair elan, hulp in plaats van maatschappelijke veranderingen, conservatisme met compassie voor armen en vluchtelingen. Kortom, de aalmoezeniers van het neoliberale kapitalisme, voedingsbodems voor christelijk fundamentalisme.

Jezus van Nazaret had niets met sterke, autoritaire leiders. En al evenmin iets met lijdensmystiek. Geen verheerlijking van het kruis. Hij verzette zich tegen elke vorm van lijden, tegen alle onrecht. Daarom stierf hij niet in zijn bed. Omdat hij de uitbuiting van de armen door religieuze en politieke leiders ging aanklagen tot in het centrum van de macht, werd hij opgepakt. Op grond van deze politieke praktijk werd hij veroordeeld tot de kruisdood. Dat was geen vrije keuze, maar de consequentie van zijn politiek verzet. Machthebbers denken altijd dat ze dat verzet kunnen breken door iemand fysiek uit de weg te ruimen. Niet is minder waar. Zijn leerlingen gingen door met zijn strijd. Opstanding van de doden, van de vermoorden, heet dat in de bijbel!

Ik ben benieuwd of de volgende paus daarin wél zal geloven.

*Remi Verwimp is Priester van bisdom Antwerpen en docent Werkplaats voor Theologie en Maatschappij.

20 jaar geleden, bij zijn bezoek aan Gent kregen mijn vrienden en ik (de 17)en nog veel ander "subversief gespuis"het bezoek van de politie om te melden dat we die dag beter niet buitenkwamen, en de antipausaffiche aan mijn venster moest verdwijnen...iedere vorm van kritisch protest is die dag onmiddelijk in de kiem gesmoord.

Remi,
Met sommmige uitspraken ben ik het niet eens : Je schrijft dat Jezus zich verzette tegen elke vorm van lijden maar hij zei ook : enkel deze die het kruis opneemt kan mij volgen. Met andere woorden : Het lijden is eigen aan het aards bestaan en kan beschouwd worden als een boete-doening. Een mens die niet meer kan lijden wordt een hedonist. Veel oorlogen de dag van vandaag kunnen verklaard worden vanuit dat oogpunt dat een mens niet meer wil lijden en steeds maar zijn lustige behoeftes wil vervuld zien.