arch/ive/ief (2000 - 2005)

Democratie betekent letterlijk ‘macht van of door het volk’. Artikel 46 zegt daarover:

1. "De werking van de Unie is gegrond op de representatieve democratie.
2. De burgers worden op het niveau van de Unie rechtstreeks vertegenwoordigd in het Europees Parlement. De lidstaten worden in de Europese Raad vertegenwoordigd door hun staatshoofd of hun regeringsleider en in de Raad door hun regering, die zelf democratische verantwoording verschuldigd zijn aan hun nationaal parlement of aan hun burgers.
3. Iedere burger heeft het recht aan het democratisch bestel van de Unie deel te nemen. De besluitvorming vindt plaats op een zo open mogelijke wijze, en zo dicht bij de burgers als mogelijk is.
4. De politieke partijen op Europees niveau dragen bij tot de vorming van een Europees politiek bewustzijn en tot de uiting van de wil van de burgers van de Unie." (46)

Dat klinkt niet slecht. Maar laten we dat eens van naderbij bekijken. De burgers worden vertegenwoordigd door het parlement. Maar het parlement heeft een zeer beperkte macht. Het kan niet eens wetten schrijven, dat is een taak voorbehouden voor de commissie. Zelfs in de schijndemocratieën laat men tenminste de parlementairen nog de façade verzorgen. Niet in Europa. Wat kunnen en mogen de 'volksvertegenwoordigers' wel? Wetten amenderen, of tenminste, proberen te amenderen. Als het parlement niet akkoord gaat met een voorgestelde wet, dan moet de Commissie zijn huiswerk overdoen en rekening houden met die aanbevelingen. Het parlement heeft dus geen rechtstreekse beslissingsbevoegdheid, maar enkel onrechtstreeks, en die beperkte bevoegdheid geldt dan nog niet voor alle materies. Zo bijvoorbeeld hebben onze democratisch verkozen vertegenwoordigers over het buitenlands beleid niets te zeggen, zelfs daarover hebben ze geen informatierecht.

• "Europese wetten en kaderwetten worden op voorstel van de Commissie door het Europees Parlement en de Raad gezamenlijk vastgesteld overeenkomstig de in artikel III-396 bedoelde gewone wetgevingsprocedure. Indien deze twee instellingen geen overeenstemming bereiken, is de wetgevingshandeling niet vastgesteld." (34,1)

Verhofstadt is het daar helemaal mee eens: "We hebben een sterke Commissie nodig die het recht heeft om zelf volwaardige initiatieven te nemen. Vervolgens moet de Commissie de hoofdprioriteiten uittekenen en optreden als een wetgever, samen met het parlement."

O ja, het parlement is ook nog bevoegd over het budget van de Unie. Dat gaat over zo’n één procent van het Europese BNP… Ter vergelijking, in België is dat ongeveer 50%. Tenslotte mag het parlement ook de Commissievoorzitter keizen. Dus niet de commissarissen zelf, enkel de voorzitter. Bovendien kan de commissie alleen in zijn collectiviteit worden weggestemd. Zoals een individuele minister bij ons door het parlement ter verantwoording kan geroepen worden en eventueel ontslag moet indienen, zo kan dat niet in het europarlement.

• "Het Europees Parlement oefent samen met de Raad de wetgevingstaak en de begrotingstaak uit. Het oefent onder de bij de Grondwet bepaalde voorwaarden politieke controle en adviserende taken uit. Het kiest de voorzitter van de Commissie." (20,1)

Natuurlijk zijn de burgers ook vertegenwoordigd via hun regeringen, maar die zijn niet verkozen op basis van een Europees programma. Dat was maar al te duidelijk bij de vorige verkiezingen bij ons.

Zeker, er is de mogelijkheid voor het houden van referenda. Dat is positief, maar de ervaringen uit het verleden voorspellen weinig goeds. Indien een bepaald land een neen-stem uitbrengt, wordt de volksraadpleging opnieuw gehouden tot er een ja komt. Het land en zijn bevolking wordt dan bedreigd met de ergst mogelijke (economische en sociale) gevolgen. Dat is blijkbaar democratie op zijn Europees.

De echte politieke macht ligt bij de Commissie en de Ministerraden. Zij leggen de grote oriëntaties vast, zij stellen de richtlijnen en wetten op en doen die ook naleven. Zij vergaderen bijna steeds achter gesloten deuren. Het is achter die deuren dat de lobby’s van de machtige multinationals hun invloed laten gelden.

En, wie vertegenwoordigen de Commissarissen? Het volstaat te kijken in welke kringen die mensen vertoeven. Nemen we bijvoorbeeld Franco Fratttini, huidige vice-voorzitter van de Commissie. Hij is lid van enkele uiterst elitaire clubjes zoals FREE, de Rotary Club en het Aspen Instituut. Dat laatste is een exclusief clubje van zeer invloedrijke figuren, waaronder Madeleine Albright (Minister van Buitenlandse Zaken onder Clinton), Dick Cheney (vice-president VS), Condoleeza Rice, Paul Wolfowitz (vice minster van Defensie van de VS en nieuwe voorzitter van de Wereldbank), Robert Zoellick (voormalig VS-onderhandelaar in de WTO), Henry Kissinger, … Het gros van de commissarissen is manager, bestuurslid of raadgever van diverse bedrijven of financiële instellingen. Om ze allemaal op te sommen zouden we enkele bladzijden nodig hebben.

De grondwet is perfect op maat geschreven van dit elitair clubje. In de VS moet je heel rijk zijn om verkozen te worden. De parlementairen vertegenwoordigen er eerder hun kapitaal dan hun kiezers. We zien dat dit nu identiek hetzelfde is op het niveau van de Europese Unie. De Unie is in elk geval een grote stap achterwaarts op het vlak van politieke besluitvorming. Met democratie (macht van het volk) heeft het hele project weinig of niets te maken. Zelfs Verhofstadt kan niet anders dan vaststellen dat het moeilijk is om deze farse aan het publiek te verkopen: "Ik deel met zeer velen de kritiek op de huidige 'community approach': geen transparantie, te veel bureaucratie en een tekort aan democratische legitimatie." Dus maar geen referendum.