arch/ive/ief (2000 - 2005)

Brugse Poort

Het omstreden stadsvernieuwingsproject “ Zuurstof voor de Brugse Poort” omvat meerder onderdelen, waarbij in totaal 89 woningen worden  afgebroken en vervangen door al of niet sociale woningbouw of openbare ruimte.

De beroemdste kaalslag heeft echter nu nu plaats aan de Kastanjestraat. Daar is men gisteren begonnen met de  beluiken van de Brunel- en Sikkelstraat af te breken. Later volgen ook enkele huizen in de Acaciastraat en Hulsteboomstraat. In totaal 74 woningen.Het Gentse architectenbureau Abscis zal  er voor de Gentse Haard 40 sociale woningen bouwen rond het nog aan te leggen Acaciaparkje.

Ingevolge het verzet van de bewonergroep “Stop De Afbraak” in 2002 en de spectaculaire krakersacties in de daarop volgende jaren  kwamen deze afbraakplannen uitgebreid in het nieuws. Nog niemand heeft er tot op heden echter de aandacht op gevestigd dat de twee steegbeluiken in de Brunel- en Sikkelstraat naast hun huisvestingsfunctie ook een belangrijke historische waarde hadden. Het betreft immers het eerste bouwproject van de beroemde Gentse bouwmeester Jacob Gustaaf Semey (Gent 30/3/1864 – Brugge 23/6/1935).

Bouwmeester Semey
J.G. Semey volgde van 1881 tot 1887 een opleiding bouwkunde aan de Gentse academie. Hij kreeg er o.a. les kreeg van de stadsarchitecten Charles Leclerc-Restiaux (1816-1857) en Charles Van Rysselberghe (1850-1920). In 1888 bekwam hij een  bouwvergunning voor het bouwen van twee identieke steegbeluiken in de Kastanjestraat, de huidige Sikkel- en Brunelstraat. Het betrof hier zijn eerste volwaardige bouwopdracht en hij trad zelf op als bouwheer. Deze typisch Gentse beluiken waren aan beide zijden bebouwd met 11 huizen en een hoekhuis en omvatten aldus 48 woningen met elk twee en een halve bouwlaag. De huizen hadden op elke verdieping één kamer. Elk huisje had een achtertuintje.(zie: Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen, Stad Gent, 4nc, p. 109-111).  Het zijn de enige beluiken die Semey ooit bouwde (zie: Hooft E., Jacob Gustaaf Semey (1864-1935), bouwmeester in Gent, afstudeerscriptie Universiteit Gent, 1997, p. 160). Onderzoek toonde aan dat deze beluiken toen grotendeels voldeden aan de eisen van het bouwreglement voor beluiken van 1850. Deze beluiken waren bij de beste die in die tijd te vinden waren (zie: Dumoulin I., De Brugse Poort te Gent. Een historisch-stedebouwkundig onderzoek naar de groei van een arbeiderswijk (1800-1913), licentiaatsverhandeling, KUL, 1985, p. 312). In het werk geschreven o.l.v. (de gewezen gouverneur) H. Balthazar worden beide beluiken opgenomen in de “Inventaris van waardevolle voorbeelden”. Er wordt gesproken van rijen huizen die een eenheid vormen en die architectonisch gezien belangrijke elementen vertonen.(zie: Balthazar H., e.a., Onderzoek naar de Gentse Beluiken: bouwfysische, sociologische, historische en kunsthistorische evaluatie, WIARUG, Seminarie voor Nieuwte Geschiedenis, 1978, p. 55-57). Deze beluiken waren dus uniek historisch erfgoed. De meeste van deze huizen waren goed onderhouden  en  gemoderniseerd.De eigenaars werden echter  onteigend en moesten    plaats ruimen voor een kasseiweg naar het Acaciapark en dit zonder gedegen onderzoek van een alternatief plan voorgedragen door de inwoners.

Later werk van Semey
Semey heeft na de voornoemde beluiken nog minstens 350 andere huizen in Gent gebouwd, waarvan naast arbeidershuizen, veel villa’s en winkelpanden in eclectische stijl.

Het merendeel is opgetrokken in Vlaamse neorenaissance met als gevelversiering vaak moraliserende Vlaamse spreuken en reliëfportretten van Vlaamse kunstenaars of schrijvers. Hij stichtte in 1897 de Naamloze Gentsche Bouwmaatschappij . Dit betekende de aanloop tot de sociale woningbouw in Vlaanderen (zie: Deseyn G., Volkshuisvesting, in Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen, 27ste jg, nr 4, 1989, p.147).

Veel van de realisaties van Semey werden reeds vernietigd. Men kan er echter nog enkele bewonderen op diverse plaatsen in Gent. De belangrijkste staan aan de Vlaamsekaai (1894-1901, beschermd stadsgezicht 30/3/1994) en in diverse binnenstraten in de Heirniswijk (1893-1908),de Baudeloo- en Wolfstraat (1900-1905) en in de Sleepstraat aan de Sint Salvatorkerk (1902).

Het zijn stuk voor stuk beeldbepalende getuigen van het esthetisch principe “kunst in de straat” in de Gentse binnenstad. (zie: Repertorium van de architectuur in België van 1830 tot heden, 2003, p. 502).

Verdringing versus sociale mix
Door de afbraak van de beluiken beoogt het stadsbestuur zuurstof aan deze volksbuurt te bezorgen. De verdringing van de oorspronkelijke bewoners ten voordele van beter gesitueerde burgers zou de sociale mix moeten bevorderen. Of dit ook de leefbaarheid van die buurten zal opkrikken moet nog bewezen worden. Zeker is wel dat in dit concrete dossier geen afweging plaatsvond inzake het al of niet conserveren van een stuk waardevol Gents patrimonium .