Congo / Centrales Inga zijn inzet van mondiaal schaakspel

Congo / Centrales Inga zijn inzet van mondiaal schaakspel
by Raf Custers Thursday, Feb. 10, 2005 at 10:57 PM

Inga-Kinshasa - Terwijl het hart van Congo in volslagen duisternis baadt, krijgt het consortium WestCor vorm dat Congolese electriciteit naar Zuidelijk-Afrika zal exporteren. Zuid-Afrika's electriciteitsmaatschappij ESKOM duwt al jaren aan de kar. Op 22 oktober hebben de vijf deelnemende landen in Johannesburg een eerste protokol ondertekend. WestCor wil tegen 2011 in Inga een nieuwe waterkrachtcentrale optrekken die via een nieuwe hoogspanningslijn stroom naar ESKOM's groeimarkt stuurt. (videopictures: Raf Custers)

Vooral Zuid-Afrika staat om stroom te springen. Ingenieur Vika Di Panzu van de Congolese electriciteitsmaatschappij SNEL zegt daarover: "Zuid-Afrika verbruikt 34.000 Mw en elk jaar groeit het verbruik met 1000 Mw". Vanaf 2007 kan de eigen capaciteit niet meer aan de stijgende vraag, vooral van de zware industrie, voldoen. Dat ligt aan de herschikking van de productie. Zuid-Afrika's openbare electriciteitsmaatschappij ESKOM brengt nu van 's werelds goedkoopste stroom voort, maar vooral met laagwaardige steenkool in thermische centrales. ESKOM staat onder druk om schonere stroom te produceren. De maatschappij wil ook het aandeel 'hernieuwbare energie' opdrijven 7 naar 14%. Ze moet bovendien 30% van haar productie-park privatizeren. ESKOM kijkt daarom al langer naar de rest van Afrika. De maatschappij exploiteert al viervijfden van de productie van de Cahora Bassa-dam in Mozambique. Maar in Inga op de benedenloop van de Congo-stroom raakt de goedkope groene stroom vermoedelijk nooit uitgeput. ESKOM werkt sinds 1993 samen met de Congolese Société Nationale d'Eléctricité (SNEL) om te zien hoe de twee waterkrachtcentrales van Inga hersteld en uitgebreid kunnen worden. In 1998 voerde de maatschappij daarvoor nog een studie uit. De know-how voor Inga zit dus onbetwistbaar ook bij ESKOM.

Interconnectie

ESKOM ligt mee aan de basis van het WestCor Power Project. Het plan is om het onderbenutte hydrologische potentieel van de Congo-stroom in Inga te gebruiken om daar, in een eerste faze, 3500 Mw stroom op te wekken. "Daarvan is 2500 Mw voor Zuid-Afrika bestemd", zegt SNEL-ingenieur Vika. Omdat in Inga de bestaande installaties zelfs mits een totale reparatie ontoereikend zijn, moet er een derde centrale komen, Inga-3, die vanaf de Congo-stroom gevoed zal worden via een ondergronds kanaal. Er moet ook een 3000 kilometer lange transmissielijn worden getrokken, met een vertakking naar Botswana. Deze nieuwe Afrikaanse "electriciteitssnelweg", de zogenaamde Westelijke Corridor, volgt een traject van Congo, door Angola, Namibia en Botswana naar Zuid-Afrika. Hij komt naast de bestaande Oostelijke Corridor van Katanga door Zambia en Zimbabwe naar Zuid-Afrika en hij vervolledigt het interconnectie-netwerk van de Southern African Power Pool (SAPP).

Mbeki's lobby

WestCor stak in 2002 de kop op in het zog van NEPAD, het New African Partnership for Development waarvan onder meer de Zuid-Afrikaanse president Thabo Mbeki een actieve promotor is. Het actieplan van de business-lobby is niet van rethoriek gespeend. Eén slagzin luidt: "Without Inga, NEPAD is bound to fail". Eens Inga is opgekalefaterd, zo luidt het, zal de waterkrachtcentrale machtiger zijn dan China's Drie Kloven-dam en moet ze het sluitstuk worden van een electriciteitsnet dat héél Afrika overspant. Kostprijs van de eerste faze: van 4 tot 6 miljard dollar. Maar "aan de horizon" tekent zich al een tweede faze af: Grand Inga, 39.000 Mw, die het totale vermogen van Inga op 44.000 Mw zou brengen. De Drie Kloven-dam op de Yangtse in China, nota bene, kan 6500 Mw produceren, een mega-centrale in Brazilië haalt 13.500 Mw.

In de praktijk spannen NEPAD en Thabo Mbeki zich in voor de Zuid-Afrikaanse economische belangen. Ze bouwen het land uit als een hub met financiële en juridische faciliteiten voor multinationale ondernemingen die hogerop in Afrika zaken willen doen. Maar Mbeki vergeet evenmin zijn eigen achterban. In januari 2004 leidde hij trouwens een Zuid-Afrikaanse economische missie naar Congo. Behalve ESKOM streeft ook de Zuid-Afrikaanse firma Clackson Power naar Congolese contracten. Clackson bouwde al een centrale in Noord-Kivu en gaat in de gemeente Kasavubu (Kinshasa) een systeem installeren om aan particulieren electriciteit te verkopen met voorafbetaalde smart-cards.

Concessie

Kinshasa is evenwel beducht voor het aanstormende Zuid-Afrikaanse geweld. In november 2003 kwam het nieuws dat ESKOM en SNEL tesamen met de Botswana Power Corporation, Angola's Empresa Nacional de Electricidade (ENE) en NamPower in Namibië het WestCor Power Project hadden opgericht. Maar het duurde nog bijna een jaar voor de vijf betrokken regeringen het eens raakten over een oprichtingsakte. Pas op 22 oktober ondertekenden ze een eerste intergouvernementeel protokol.

Congo beseft goed dat het miljarden kan verdienen aan de export van electriciteit. Daar ligt de hond ook niet gebonden. De discussie gaat wel over wie de nieuwe installaties in Inga beheert. Dat houdt verband met de financiering van het project. Ingenieur Vika di Panzu van de Congolese electriciteitsmaatschappij SNEL: "Het wordt een Build-Own-Operate-Transfer-formule. Congo geeft de nieuwe centrale in concessie aan WestCor en krijgt daarvoor royalties uitbetaald". Maar de adder onder het gras heet: Take or Pay. Wil Congo actief deelnemen aan WestCor, dan moet het land zich ertoe verbinden stroom af te nemen aan kostprijs.

Privatizering

Congo hengelt daarom actief naar grote contracten, in de eerste plaats met de mijnbouw- en ertsenindustrie. Maar die vraagt in ruil een part van Inga-3. Er gaan ronkende namen rond. Volgens de Congolese dienst Anapi, die investeringen in Congo aanmoedigt, is de Australische mijnmaatschappij BHP Billiton in Katanga "agressief" gronden aan het kopen. Ook SNEL-ingenieur Vika laat in verband met WestCor dezelfde naam vallen. Bij BHP Billiton in Londen zeggen ze van niets te weten. BHP heeft indirect wel iets met Inga. BHP Billiton werkt voor een aluminium-fabriek in Mozambique samen met de Canadese engineering-groep SNC Lavalin. Die groep deed eind 2001 een uitgebreide technische audit van de installaties in Inga. Hij haalde ook de Congolese Energie-minister Kalema voor een studiebezoek naar zijn stuwdam in Baie James in Canada.

Ook de Amerikaanse aluminiumproducent Reynolds gaat over de tongen. Reynolds plant een fabriek in de Kouilou-streek in Congo-Brazzaville, op zo'n 200 kilometer afstand van Inga, en heeft daarvoor 460 Mw nodig. Bestuurders van de SNEL hebben midden oktober nog met Reynolds onderhandeld. Volgens een goedgeplaatste bron was de denkpiste dat Reynolds een deel van de reparaties in de centrale Inga-2 zou financieren – voor 150 miljoen dollar – maar dan wel de herstelde machines voor eigen rekening zou exploiteren. De idee wakkerde binnen de SNEL de ongerustheid aan dat het hele WestCor-project de privatizering van de Congolese maatschappij in de hand zal werken.

Het Canadese bedrijf Magnesium Alloy (MagAlloy) sloot begin november een voorlopig contract met de SNEL. MagAlloy wil, ook in Kouilou, magnesium verwerken en zou 120 Mw van Inga afnemen. Dit contract stipuleert dat MagAlloy helpt bij de reparatie van de groepen 1 en 2 van de centrale Inga-2.

arch/ive/ief (2000 - 2005)