arch/ive/ief (2000 - 2005)

Van Gogh

Parels voor de Zwijnen (1)


Wie te Amsterdam naar de collectie schilderijen van deze schilder kijkt, in het gelijknamige museum, kan zich moeilijk van de mening ontdoen dat deze schilder er wel een zeer eigenaardige schilderkunst, zoniet visie op nahield. Van zijn vroegste werken, die donker en -eerlijkheid gebied- gewoon slecht geschilderd zijn, tot de latere, kleurrijke, maar nog steeds even slecht geschilderde werken.

Ongetwijfeld het bekendste van de vroege werken van deze would-be dominee-schilder is de aardappeleters (1885).

*


Het is representatief in die zin dat het in dezelfde donkerheid baadt als alle werken (tentoongesteld) van die periode. Een donkerheid die niet het gevolg is zoals zo vaak bij 19e eeuwse schilderijen van verdonkerende vernissen en die na een grondige restauratiebeurt wel weer hun kleurenpracht zouden onthullen, maar vanuit een gebrek. Een financiëel gebrek mogelijk, want kleurrijke pigmenten kostten ook toen veel meer dan de gewone aardekleuren en Van Gogh was geen bemiddeld schilder. Maar vooral een gebrek aan kundigheid.
Inderdaad, het beeld (van de aardappeleters) zelf zou een van een aandoenlijk naïef huisleven tot zelfs de treurige realiteitszin van het arme en harde boerenleven kunnen uitbeelden, ware het niet dat de schilderstijl zelf, de manier waarop is geschilderd, het ‘ploerten’ in de verf, de kleurmenging en vormbeheersing een verbeten gekunsteldheid, onkunde eigenlijk, herbergt die elke sublimatie of gedachtengang tegenwerkt.

Het thema van het werk wordt niettemin vaak overladen met sociaal geëngageerde prietpraat. Het gevolg van de misvatting, ook bij Van Gogh zelf !, als zou men voor armoede moeten kiezen om het daarna via schilderijen aan te klagen.
Het is eerder zijn eigen status als bekrompen armoezaaier en de geestelijke armtierigheid dat tot uiting komt in zijn schilderijen. Dan toch een gedachtengang?

Het bekrompene en nerveuze van zijn stijl is voer geweest voor menig psychologisch en psychoanalystisch onderzoek. En terecht. Zelden liet een schilder door zijn werken de mogelijkheid aan anderen zo diep zijn wereld binnen te kijken. Want het minste van wat je kan zeggen over de werken is dat de beelden die hij schiep toch wel enkel in zìjn hoofd zichtbaar waren/zijn. Geen landschap immers, geen ruimte dat er zò uitziet of aanvoelt.


De in zichzelf gekeerde schilderkunst van Van Gogh wordt goed geïllustreerd met dit schilderij (de slaapkamer, 1888).
*

In deze kamer is geen plaats voor anderen, laat staan om te ademen. Deze ruimte verdraagt geen ruimte of aanwezigheid.

Nu, het wordt vaker gezegd, waanzin grenst aan genialiteit. De genialiteit van een schilder als Van Gogh ligt erin dat hij, hij mag dan al een buitengewoon slecht schilder geweest zijn, dat hij (aan)sprekende beelden maakte.
En niet te vergeten; omwille van zijn koppigheid of de koppigheid van zijn beelden tenminste, anderen overtuigt dat die beelden wel degelijk deel zijn van ‘de werkelijkheid’. Dat ze overtuigen mag blijken uit de populariteit en of bekendheid van de schilder en zijn werken.
Zoals elke kunstenaar in essentie is, is ook hij immers een beeldenstormer. In die zin dat hij wars van alle voorgaande bestaande beelden zijn eigen beelden(taal) schept/ontwikkeld die eveneens hun plaats (nog moeten) verdienen, naast alle andere. Elke kunstenaar schept werkelijkheid.

Maar er is nog een ander -mijns inziens eerder negatief- aspect. Van Gogh staat niet alleen voor zijn schilderijen. ‘Van Gogh’ staat ook voor een visie, een houding. Een doe-maar-op-houding; een ‘wat-ik-doe-doe-ik-best-visie’, de visie van de autodidact, welke -en daar ligt het negatieve- o.a. wordt gepromoot in het kunstonderwijs. Met dit verschil dat niet per se de schilder zelf bohémien is of hoeft te zijn, maar het werk wel !

De veronachtzaming, ja het negeren van essentiële materiaaltechnische handelingen en kennis, zo eigen (symptomatisch) aan onze postmoderne cultuur en denken, doet afbreuk aan de kwaliteit van deze kunstvorm.

Het duurde misschien nog wel een tijdje vooraleer hij enige erkenning kreeg, maar na Van Gogh is een kunstenaar niet iemand meer die per definitie iets meer of beter kan dan de andere. Hij/zij is gewoon iemand die beelden maakt zoals iedereen dat zou doen; mocht men er even tijd voor maken. Een (maatschappelijke) nivellering dat wel, maar een neerwaartse.

Van Gogh verkocht -zo wil de overlevering- amper één schilderij in zijn leven, en dan nog door zwaar lobbywerk van zijn broer (sluipt er toch nog een Theo in het artikel).
Het bewijs van de niet-begrepen kunstenaar of armtierig amateurisme? Zelf de tijd kan het niet zeggen.


link: http://www.vangoghmuseum.nl/bisrd/top-1-1.html

"Dat kan mijn zoontje van vijf ook". Typische reactie van de burgerman. Frank, verlichte revolutionaire geest, je hebt toch een parodie willen schrijven, niet? Stort mij niet in wanhoop!