Aquitement pour Geert Van Moorter

Brussel, 2 november 2004.

Aan Vice-Eerste Minister en Minister van Justitie, Mevr. Laurette ONKELINX
Kopie aan Vice-Eerste Minister en Minister van Binnenlandse Zaken Dhr. Patrick DEWAEL
Kopie aan Eerste Minister Guy VERHOFSTADT

Betreft: Intimidatie en criminalisering van organisatoren van betogingen door de houding van de politie en het parket, waardoor het democratisch recht op betogen en vrije meningsuiting in het gedrang komt. Concrete aanleiding voor dit schrijven is het proces van nu dinsdag 2 november om 14 uur in het Justitiepaleis te Brussel tegen dokter Geert Van Moorter wegens smaad aan de politie. Correctionele rechtbank van Brussel, gerechtsgebouw, Quatre Brasstraat 13, 60ste kamer, zaal 01.11.

Geachte Mevrouw de Minister,

Wij richten dit schrijven tot U, als Vice-Eerste Minister en als Minister van Justitie, om uw aandacht te vragen voor het proces tegen dokter Geert Van Moorter. Het proces-verbaal, de dagvaarding en een eventuele veroordeling zijn voorbeelden van intimidatie en criminalisering. Het recht op betogen en vrije meningsuiting komt hierdoor in het gedrang.

Wij zouden graag uw reactie op dit schrijven vernemen. We hopen dat U het nodige doet opdat dergelijke toestanden zich niet meer zouden voordoen. Dergelijke zinloze en ongegronde aanklachten en processen dienen vermeden te worden. Het gerecht klaagt nu al over een tekort aan middelen en over een gerechtelijke achterstand. De intimidatie en eventuele veroordeling bij dergelijke processen dreigen manifestaties voor organisatoren onmogelijk te maken.

Waarover gaat het?
Eerst het concrete geval: Op 19 januari 2003 was er in Brussel een betoging van Stop.USA tegen de oorlog in Irak. Op het einde probeerden agenten in burger manifestanten te arresteren. Jonge betogers raakten door het gedrag van die politie in burger opgehitst. Er hing elektriciteit in de lucht. Betogers stonden stil op de middenberm en de politie in burger bleef op de stoep staan. Het dreigde te escaleren.

Op dat moment werd dokter Geert Van Moorter door de eigen ordedienst van de betoging gevraagd tussen te komen. Hij begaf zich naar daar en zette zich, in witte jas, tussen de betogers en de agenten in burger. Hij riep naar de betogers: 'Het zijn flikken in burger. Laat u niet provoceren. Blijf kalm. Gooi geen stenen.' Naar de politie in burger riep hij om zich terug te trekken. Het was zijn bedoeling om rellen te voorkomen, om de zaak te kalmeren. Hij was als medewerker van het Medical Team medeverantwoordelijk voor de interne ordedienst, de peace-keepers van de betoging.

Om de betogers te kalmeren moest hij hen een aantal keren op dezelfde manier toespreken. De politie in burger bleef eerst staan, wat de situatie bemoeilijkte. Hij moest een aantal keer een oproep doen naar die politie. Hij zei: ‘Zien jullie niet dat jullie hier een uitlokkende factor zijn?’ Het duurde nog even vooraleer de politie in burger wegging. Daardoor werd de situatie gedeblokkeerd en alles kalmeerde. Maar een tijdje later omsingelde die politie Van Moorter. Een agent zei agressief: 'Je bent het niet waard dokter te zijn.' De politie stelde een PV op met als aanklacht, 'smaad en aanzetten tot rellen en weerspannigheid'. Dit is de zaken op zijn kop. In het PV staat zelfs: ‘Indien betrokkene ons niet had aangeduid aan de massa, had deze ons niet opgemerkt. Door zijn onderrichtingen in de megafoon trok hij de aandacht van een groep jongeren welke uit was op incidenten. Hierdoor creëerde betrokkene een omgekeerd resultaat van wat hij beoogde.’ Die politie in burger was door betogers reeds voordien opgemerkt. De houding van dokter Van Moorter heeft er ongetwijfeld toe geleid dat het toen niet tot rellen is gekomen.
Toen Geert Van Moorter vroeg waaruit die smaad bestond, kreeg hij als antwoord: ‘Ge hebt flikken tegen ons gezegd.’ Voor wanneer dan een proces tegen de VRT met haar populaire programma Flikken en tegen de Gentse Politie die zelfs mee een Flikkendag organiseert?
Het is verbijsterend dat Geert Van Moorter geverbaliseerd werd en dat dit dossier leidt tot correctionele vervolging. Dit is intimideren en criminaliseren van organisatoren van betogingen. Het democratische recht op betogen komt hier in het gedrang. Tijdens diezelfde betoging werden trouwens op het einde twee mensen van de interne ordedienst gearresteerd en de politie ontplooide veel machtsvertoon, met waterkanonnen en politie-eenheden in gevechtsuitrusting. Dit was totaal buiten verhouding.
Dit proces lokt een hele reeks van verontwaardigde reacties uit van organisaties en personaliteiten. Dokter Geert Van Moorter kreeg de laatste twee jaar ruime bekendheid en respect toen hij tijdens en na de oorlog voor Geneeskunde voor de Derde Wereld in Irak werkte.
Mijnheer de Minister, U kan zich verzekerd weten van de steun van de publieke opinie indien U het nodige doet waardoor dergelijke processen vermeden worden.
Het gaat niet om een geïsoleerd geval. De laatste jaren is er op betogingen steeds meer politie. De politie in burger stelt zich niet discreet op. Die massale aanwezigheid én de houding van politie in burger criminaliseert een legitiem protest. Herhaaldelijk werd vastgesteld (o.a. door de Legal Teams) – vooral in Brussel, o.a. bij de betoging n.a.v. de Eurotop in december 2001 (zie verder) – dat de politiediensten op het einde van de betoging een massale interventie deden, die in geen enkele verhouding stond met feiten die op de betoging gebeurd waren. Die interventies kwamen telkens in de media aan bod, wat de betogers nog meer criminaliseert. Het schrikt ook mensen af om nog te betogen en zo wordt het grondwettelijk recht op betogen bedreigd. Als deze trend zich verder zet, dan dreigen er ook geen mensen meer bereid te zijn om een eigen ordedienst te vormen.
Geert Van Moorter is reeds vaker tussengekomen op betogingen. Xavier Declercq getuigt over zijn optreden op de betoging in december 2001, naar aanleiding van de Eurotop in België. Xavier Declercq was de verantwoordelijke van de interne ordedienst van die betoging: ‘Dhr. Van Moorter gaf bij de opleiding van de 150 peace-keepers, naar aanleiding van de betogingen i.v.m. de Eurotop in Brussel in 2001, een belangrijke input. De ervaring die hij als gezondheidswerker heeft (het is duidelijk dat hij als arts reeds veelvuldig tussenkwam in erg gespannen situaties) is op deze vorming ten zeerste van pas gekomen. Hij heeft ervaringen en tips gegeven om agressieve mensen tot kalmte te laten komen. Hij is een van de meest ervaren peace-keepers. Op het einde van de betoging, werden de manifestanten door de politie op de terreinen van Turn en Taxi gedreven. De politie in gevechtsuitrusting en met waterkanons, sloot de hekkens. Niemand werd nog binnen of buiten gelaten. Op dat moment werd de sfeer erg grimmig. Wij hebben ons toen, in samenspraak met Dhr. Van Moorter tussen de politie en de betogers opgesteld in een poging de zaak te kalmeren. Dhr. Van Moorter speelde een cruciale rol in het uiteindelijke niet ontsporen van deze manifestatie.
Hij slaagde er in de honderden betogers toe te spreken en samen met enkele andere peace-keepers kon hij hen tot kalmte te brengen. Dhr. Van Moorter getuigde van een zeldzame koelbloedigheid en was in staat om de opgehitste betogers op andere gedachten te brengen. Hij heeft zich voor de waterkanonnen geplaatst en sprak de betogers toe. Zijn natuurlijke autoriteit, het feit dat hij zich als arts kenbaar maakte, zijn taal aanpassende aan de betogers en zijn kordaatheid en overtuigingskracht zorgden er voor dat het niet uit de hand liep.’
De aanpak van de politie?
N.a.v. de manifestaties tijdens het Belgisch Voorzitterschap van de EU in 2001 werd een verslag van het Centrum voor Politiestudies gepubliceerd: “Van Genua tot Laken. Het beheren van grootschalige risicogebeurtenissen in het kader van de openbare orde”. (2002). Patrick Van Parys (Ed.). Uitgeverij Politeia nv. D/2002/8132/27.
Een aantal uitreksels hieruit:
- “Deëscalatie is rechtstreeks verbonden met wat er zich op straat afspeelt en is een vorm van interactie. De essentiële rol van de politie ligt in bemiddeling en in de poging om situaties te ontladen.” (p. 20)
- Koenraad Tack, Commissaris politiezone Gent: “Het politieoptreden is kordaat maar positief. Het kadert in een niet agressieve sfeer. (…) Bovendien en misschien zelfs in het bijzonder, tegenover manifestanten dient correct te worden opgetreden. (…). Het is van belang dat overreageren vermeden wordt”. (p. 44)
- “Hoofddoel van het preventieve luik bestaat er in een permanente, open en constructieve dialoog aan te gaan met o.a. de organisatoren van het protest.”
- In het onderdeel “Manifesteren volgens de criteria” staat in het verslag van Dhr. Tack: “De manifesterende organisaties zorgden voor een eigen ordedienst, een menselijke ketting om de deelnemers binnen het parcours te houden of om zich tussen manifestanten en politie te plaatsen indien nodig.” (p. 54)

We hebben verschillende keren kunnen vaststellen dat de houding van de politie, vooral in Brussel, niet altijd beantwoordt aan die uitgangspunten.

De politie heeft haar taak van ordehandhaving. Maar politie in burger, die zich met arrestatieteams tussen de manifestanten begeeft en betogers wil arresteren, dat is om moeilijkheden vragen.

We hopen dat U het nodige doet opdat dergelijke toestanden (de houding van politie, PV en proces tegen organisatoren en betogers) zich niet meer zouden voordoen.
Misschien kan u het college van procureurs-generaal vragen het vervolgingsbeleid in overeenstemming te brengen met het grondwettelijk principe van vrije meningsuiting.

Peace keepers?

Dit soort optreden van de politie, met een rechtszaak als gevolg, kost veel energie, tijd en geld aan de betrokkenen. Door het vervolgingsbeleid van het Gerecht en door de houding van de politie dreigt het overleg tussen ordehandhavers en de interne ordedienst van manifestaties (wij hanteren de term peace-keepers) ondermijnd te worden.

Dan kunnen wij als medeorganisatoren van dergelijke manifestaties niet meer garanderen dat er morgen nog vrijwilligers zullen bereid gevonden worden voor deze interne ordediensten. Dit kan het recht op vrije meningsuiting aantasten.
Wij zijn van mening dat dergelijke toestand moet vermeden worden.

Uitkijkend naar uw reactie, groeten wij U met de meeste hoogachting,

Dr. Bert De Belder, Geneeskunde voor de Derde Wereld
Xavier Declercq, Oxfam-Solidariteit

Mede namens:
Dr. Pol De Vos, voor Stop USA
Forum voor Vredesactie
Eric Goeman, woordvoerder Attac Vlaanderen
Liga voor mensenrechten
Georges Spriet, voor Vrede vzw
Dr. Geert Van Moorter

arch/ive/ief (2000 - 2005)