arch/ive/ief (2000 - 2005)

Creative Commons: terug naar de roots van het auteursrecht
by bruno de bondt Sunday, Nov. 28, 2004 at 9:22 PM

Auteursrecht gebruiken om je werk te delen met anderen: hoewel het misschien niet evident lijkt, is dat de essentie van het Creative Commons-project. De licenties die Creative Commons sinds 2002 uitwerkt, bieden je namelijk de mogelijkheid om zelf de mate van openheid van je werk te bepalen, en dat op een erg eenvoudige manier. De ideale manier om te ontsnappen aan het vaak erg strakke kader van het klassieke auteursrecht. Indymedia.be werkt bijvoorbeeld al een hele tijd met Creative Commons: je mag als gebruiker alles kopiëren en verder verspreiden, op voorwaarde dat je de bron vermeldt, het werk niet commercieel gebruikt en het in zijn originele vorm verspreidt. Wereldwijd zijn momenteel al meer dan anderhalf miljoen werken verspreid met een licentie van Creative Commons.

Creative Commons was oorspronkelijk een Amerikaans project, dus geënt op de Amerikaanse auteurswetgeving. Vanaf 10 december komt er ook in België een juridisch volwaardig alternatief voor het klassieke auteursrecht. Het Centre de Recherches Informatique et Droit (CRID) van de Universiteit van Namen en het Centrum voor Intellectuele Rechten (CIR) stellen op die dag namelijk hun Belgische (nederlands- en franstalig) vertaling voor van de Creative Commons-licenties. Melanie Carly, medewerkster van het CIR in Leuven, nam de nederlandse vertaling voor haar rekening.

-- Op welke manier kunnen de Creative Commons-licenties nuttig zijn voor gewone internet- en mediagebruikers?

“Vaak is het voor gebruikers helemaal niet duidelijk wat je met een film of een mp3'tje mag doen en wat niet. Men roept zoveel heen en weer dat weinig mensen nog weten hoe het werkelijk zit. Dat is een van de voordelen van de Creative Commons-methode: aan de hand van een eenvoudig te begrijpen document kan je nagaan wat je met een bepaald werk mag aanvangen. De achterliggende juridische tekst kan je dan opvragen door op een link te klikken. De gebruiker weet dus meteen dat hij het bewuste werk mag verspreiden, en onder welke voorwaarden dat mag.”

-- Vind je het Creative Commons-systeem nu beter dan het traditionele auteursrecht?

“Ik vind Creative Commons niet beter of slechter dan het klassieke auteursrecht. Ik kan best begrijpen dat iemand die enkel van de verkoop van zijn boeken leeft voor het klassieke auteursrecht kiest.

Anderzijds vind ik wel dat er veel situaties zijn waarin het klassieke auteursrecht te kort schiet en te rigide is, dat het alles in een te strak keurslijf wringt. Voor zo'n situaties biedt Creative Commons een goede oplossing, door bepaalde zaken onder duidelijke voorwaarden toe te staan.”

-- Is Creative Commons al populair in belgië?

“Niet echt denk ik. Veel zal afhangen van wat er na 10 december gebeurt. En veel hangt af van de gebruikers zelf. Wij kunnen als academici wel licenties opstellen, maar als ze niet gebruikt worden door de mensen waarvoor ze geschreven zijn... We hebben ook helemaal niet de bedoeling om aan de gebruikers te vertellen wat goed voor hen is. Als ze de licenties waardevol vinden, zullen ze ze wel gebruiken.”

-- Wat vindt Sabam van Creative Commons?

“Wel, op 10 december zal er in ons debat iemand van Sabam zitten en zal er zeker over eventuele samenwerking gesproken worden. Momenteel lijkt het niet mogelijk om je werk onder Creative Commons te publiceren wanneer je bij Sabam aangesloten bent. Als je bij Sabam staat ingeschreven, sta je het beheer van je rechten immers af aan Sabam. De nederlandse zusterorganisatie van Sabam, heeft wel al beloofd dat er een regeling komt waardoor auteurs beide systemen toch door elkaar kunnen gebruiken.”

-- Het lijkt onmogelijk: je werk publiceren onder Creative Commons, waardoor iedereen vrij is het te kopiëren, en er toch je boterham mee verdienen...

“Het is perfect mogelijk om je werk onder Creative Commons te publiceren en het zelf toch commercieel te gebruiken. Je kan commercieel gebruik immers verbieden aan andere mensen. Gebruikers mogen het werk dan bijvoorbeeld wel kopiëren en verspreiden, maar alleen jij mag er geld aan verdienen. De grote onbekende blijft natuurlijk of mensen je werk effectief nog gaan kopen als ze het ook gratis kunnen verkrijgen.”

-- Wat denk je van Digital Rights' Managment (DRM), zoals kopieerbeveiligingen op cd's en dvd's?

“Daar stel ik me ernstige vragen bij. Sommige DRM-systemen maken immers dingen onmogelijk die wel toegelaten zijn, bijvoorbeeld cd's kopiëren voor persoonlijk gebruik. Volgens mij kan je daar wel een zaak van maken voor de rechtbank. Ook campagnes als www.houdedief.be slaan af en toe de bal mis. Op zulke websites staan vaak dingen die helemaal niet kloppen, zoals de bewering dat je een dvd niet zou mogen uitlenen aan iemand anders.”

-- Ter verdediging van het klassieke auteursrecht hoor je vaak beweren dat het huidige -gesloten- auteursrecht nodig is om de creativiteit te bevorderen. Ga je daarmee akkoord?

“Ja, die theorie gaat al lang mee he. De oorspronkelijke gedachtegang achter het auteursrecht was dat cultuur en wetenschappelijke vooruitgang gewaarborgd moesten blijven. Je kan je natuurlijk afvragen of dit aan het begin van de 21ste eeuw niet achterhaald is. Het is immers duidelijk dat auteursrecht in sommige gevallen louter gebruikt wordt om geld te verdienen, bijvoorbeeld het auteursrecht op de inhoud van databanken. Bovendien bewijst de praktijk dat mensen ook zeer creatief kunnen zijn zonder dat ze hun werk uitgeven onder het klassieke auteursrecht.”

-- Creative Commons is voor een belangrijk deel schatplichtig aan de beweging voor vrije en open source software. Kan je even de overeenkomsten schetsen?

“In feite past Creative Commons de vrije software- en open source-filosofie toe op andere werken. Je kan de Creative Commons-licenties enigszins vergelijken met de General Public License (GPL) van de Free Software Foundation: de GPL is er voor vrije software, Creative Commons is er voor 'de rest': muziek, films, journalistiek werk, literatuur, ... Met dat verschil dat de GPL helemaal vrij is, en dat je bij Creative Commons zelf de vrijheid van je werk kan bepalen. Ik heb wel het gevoel dat in het geval van Creative Commons meer academici bij betrokken zijn dan bij de vrije software-beweging, die bij uitstek een beweging van gebruikers is. Hoewel Creative Commons natuurlijk ook staat of valt bij haar gebruikers.”

Vrije Kunst Licentie
by dirk vekemans Wednesday, Jun. 22, 2005 at 6:18 PM

Een stapje verder dan de CCL gaat de Vrije Kunst Licentie (Engels: FAL, Free Art License; Frans LAL License Art Libre): die is in grote lijnen evenwaardig aan de GPL voor software en stelt het gebruik van het aangeboden kunstwerk (ruim: geluid, video, literatuur,... én ook software als kunst)geheel vrij mits het behoud van het morele recht op het kunstwerk door de auteur. Het herleidt je rechten op het werk effectief tot het absolute recht op bronvermelding bij hergebruik door anderen én een absoluut verbod op commercialisatie van je werk.
Dit maakt m.i. één en ander wat consequenter en duidelijker voor het publiek (en ook voor de kunstenaar): je mag het werk probleemloos verder verspreiden, gebruiken in je eigen (kunst)werk etc, het enige wat van je verlangd wordt is dat je je bronnen vermeldt en dat je niets gebruikt om te verkopen.

Dit vanuit de gedachtengang dat de enige 'Vrije' kunst die kunst, is die zich per definitie commerciëel ontwaard. Echte waarde krijgt het kunstwerk pas als het gegeven is aan de maatschappij, niet met een air van doe maar wat je wil ermee ('t is commercieel toch niks waard), maar met de stellige boodschap dat elk kunstwerk als moeilijk bekomen gift ook een appel is aan de ontvanger om te creativiteit te bestendigen.

Moeilijk? Nee.
Verwarrend? Nee.
Eenduidig? Ja.
Gratis? Ja.

Voor de geinteresseerden: Ik werk momenteel wanneer ik de tijd vind aan een Nederlands vertaling van de Engels/Franse licentietekst. Als je wil helpen: http://www.vilt.net/nkdee/fal.htm

groeten,
dv