arch/ive/ief (2000 - 2005)

Creative Commons was oorspronkelijk een Amerikaans project, dus geënt op de Amerikaanse auteurswetgeving. Vanaf 10 december komt er ook in België een juridisch volwaardig alternatief voor het klassieke auteursrecht. Het Centre de Recherches Informatique et Droit (CRID) van de Universiteit van Namen en het Centrum voor Intellectuele Rechten (CIR) stellen op die dag namelijk hun Belgische (nederlands- en franstalig) vertaling voor van de Creative Commons-licenties. Melanie Carly, medewerkster van het CIR in Leuven, nam de nederlandse vertaling voor haar rekening.

-- Op welke manier kunnen de Creative Commons-licenties nuttig zijn voor gewone internet- en mediagebruikers?

“Vaak is het voor gebruikers helemaal niet duidelijk wat je met een film of een mp3'tje mag doen en wat niet. Men roept zoveel heen en weer dat weinig mensen nog weten hoe het werkelijk zit. Dat is een van de voordelen van de Creative Commons-methode: aan de hand van een eenvoudig te begrijpen document kan je nagaan wat je met een bepaald werk mag aanvangen. De achterliggende juridische tekst kan je dan opvragen door op een link te klikken. De gebruiker weet dus meteen dat hij het bewuste werk mag verspreiden, en onder welke voorwaarden dat mag.”

-- Vind je het Creative Commons-systeem nu beter dan het traditionele auteursrecht?

“Ik vind Creative Commons niet beter of slechter dan het klassieke auteursrecht. Ik kan best begrijpen dat iemand die enkel van de verkoop van zijn boeken leeft voor het klassieke auteursrecht kiest.

Anderzijds vind ik wel dat er veel situaties zijn waarin het klassieke auteursrecht te kort schiet en te rigide is, dat het alles in een te strak keurslijf wringt. Voor zo'n situaties biedt Creative Commons een goede oplossing, door bepaalde zaken onder duidelijke voorwaarden toe te staan.”

-- Is Creative Commons al populair in belgië?

“Niet echt denk ik. Veel zal afhangen van wat er na 10 december gebeurt. En veel hangt af van de gebruikers zelf. Wij kunnen als academici wel licenties opstellen, maar als ze niet gebruikt worden door de mensen waarvoor ze geschreven zijn... We hebben ook helemaal niet de bedoeling om aan de gebruikers te vertellen wat goed voor hen is. Als ze de licenties waardevol vinden, zullen ze ze wel gebruiken.”

-- Wat vindt Sabam van Creative Commons?

“Wel, op 10 december zal er in ons debat iemand van Sabam zitten en zal er zeker over eventuele samenwerking gesproken worden. Momenteel lijkt het niet mogelijk om je werk onder Creative Commons te publiceren wanneer je bij Sabam aangesloten bent. Als je bij Sabam staat ingeschreven, sta je het beheer van je rechten immers af aan Sabam. De nederlandse zusterorganisatie van Sabam, heeft wel al beloofd dat er een regeling komt waardoor auteurs beide systemen toch door elkaar kunnen gebruiken.”

-- Het lijkt onmogelijk: je werk publiceren onder Creative Commons, waardoor iedereen vrij is het te kopiëren, en er toch je boterham mee verdienen...

“Het is perfect mogelijk om je werk onder Creative Commons te publiceren en het zelf toch commercieel te gebruiken. Je kan commercieel gebruik immers verbieden aan andere mensen. Gebruikers mogen het werk dan bijvoorbeeld wel kopiëren en verspreiden, maar alleen jij mag er geld aan verdienen. De grote onbekende blijft natuurlijk of mensen je werk effectief nog gaan kopen als ze het ook gratis kunnen verkrijgen.”

-- Wat denk je van Digital Rights' Managment (DRM), zoals kopieerbeveiligingen op cd's en dvd's?

“Daar stel ik me ernstige vragen bij. Sommige DRM-systemen maken immers dingen onmogelijk die wel toegelaten zijn, bijvoorbeeld cd's kopiëren voor persoonlijk gebruik. Volgens mij kan je daar wel een zaak van maken voor de rechtbank. Ook campagnes als www.houdedief.be slaan af en toe de bal mis. Op zulke websites staan vaak dingen die helemaal niet kloppen, zoals de bewering dat je een dvd niet zou mogen uitlenen aan iemand anders.”

-- Ter verdediging van het klassieke auteursrecht hoor je vaak beweren dat het huidige -gesloten- auteursrecht nodig is om de creativiteit te bevorderen. Ga je daarmee akkoord?

“Ja, die theorie gaat al lang mee he. De oorspronkelijke gedachtegang achter het auteursrecht was dat cultuur en wetenschappelijke vooruitgang gewaarborgd moesten blijven. Je kan je natuurlijk afvragen of dit aan het begin van de 21ste eeuw niet achterhaald is. Het is immers duidelijk dat auteursrecht in sommige gevallen louter gebruikt wordt om geld te verdienen, bijvoorbeeld het auteursrecht op de inhoud van databanken. Bovendien bewijst de praktijk dat mensen ook zeer creatief kunnen zijn zonder dat ze hun werk uitgeven onder het klassieke auteursrecht.”

-- Creative Commons is voor een belangrijk deel schatplichtig aan de beweging voor vrije en open source software. Kan je even de overeenkomsten schetsen?

“In feite past Creative Commons de vrije software- en open source-filosofie toe op andere werken. Je kan de Creative Commons-licenties enigszins vergelijken met de General Public License (GPL) van de Free Software Foundation: de GPL is er voor vrije software, Creative Commons is er voor 'de rest': muziek, films, journalistiek werk, literatuur, ... Met dat verschil dat de GPL helemaal vrij is, en dat je bij Creative Commons zelf de vrijheid van je werk kan bepalen. Ik heb wel het gevoel dat in het geval van Creative Commons meer academici bij betrokken zijn dan bij de vrije software-beweging, die bij uitstek een beweging van gebruikers is. Hoewel Creative Commons natuurlijk ook staat of valt bij haar gebruikers.”