arch/ive/ief (2000 - 2005)

COMANDANTE: Oliver Stone, Spanje 2002 - 99'

"Salvador", "Platoon", "Born on the 4th of July", "JFK", "The Doors", "Nixon", enz., wie van ons heeft niet minstens één van deze films gezien? Maar hoe komt een Amerikaanse cineast met dergelijke films op zijn palmares ertoe een documentaire te maken waarin hij alleen maar Fidel Castro interviewt? Oliver Stone: "Na "Any Given Sunday" in 1999 was ik uitgeput en leek het voorstel van een Spaanse producer om een interview met Castro te maken mij aantrekkelijk. Want films maken in de USA is zo zwaar, zo duur en zo kunstmatig geworden. Ik was niet zozeer geïnteresseerd in een film over Cuba, maar ik kreeg de kans te proeven van de vrijheid van werken met de digitale camera en zo is "Comandante" mijn eerste documentaire gewor-den".

Uiteraard verklaart dit nog niet waarom iemand zoals Oliver Stone op een dergelijk aanbod ingaat. Weliswaar is Stone niet de enige onder de bekende Amerikaanse cineasten, die sympathieën heeft voor Cuba en Castro. Coppola b.v., die er enige tijd aan zou gedacht hebben zijn "Apocalypse Now" (1979) in Cuba op te nemen, heeft al in 1995, in "The Godfather 2'", een episode over het einde van Batista ingelast waarin hij over het belangeloze karakter van de strijd van de castristische guerilleros getuigde, terwijl Coppola amper enkele jaren geleden film onderwees aan de EICTV, de Internationale filmschool nabij Havana. "Diarios de Motocicleta", de film naar de reisdagboeken van Ernesto Guevara vooraleer hij Che werd en die u ongeveer overal in onze zalen kunt zien, is een Braziliaanse film, van Walter Salles, maar hij werd geproduceerd door de Amerikaan Robert Redford. Ja, zelfs Steven Spielberg heeft enige jaren geleden met een bezoek aan het eiland de blokkade tegen Cuba getrotseerd. Maar u zal het mij eens zijn dat dit allemaal nog veraf staat van het feit een gehele film te wijden aan een vriendschappelijk interview met Castro! Volgens sommigen moest Stone, gezien de kritische toon van vele van zijn films inzake de buitenlandse politiek van de VS, vroeg of laat wel uitmonden op Cuba en Castro, maar dat is een te gemakkelijke bewering en Stone heeft trouwens recent ook een interview met Yasser Arafat gemaakt. Voor Stone is veeleer doorslaggevend geweest dat hij al ten tijde van de voorbereidingen voor zijn film "Salvador" (1986), misschien ook na het uitbrengen ervan, Castro had ontmoet. Toen al had de ontmoeting met Castro niet alleen indruk gemaakt op Stone, maar ook enige bewondering bij hem losgemaakt.

Terug naar "Comandante". Stone overhandigt een ontwerp van 4 bladzijden aan de Cubaanse autoriteiten en tenslotte gaat Castro akkoord, op voorwaarde dat hij het recht heeft om op het even welk moment de opnames te onderbreken. Hetgeen zich nooit heeft voorgedaan. Stone heeft integendeel gedurende 3 dagen vrij Castro kunnen volgen en ondervragen, met meer dan 30 uren opnamen als gevolg. Stone zegt zich niet te kunnen indenken een ander staatshoofd op deze wereld op zo'n manier te kunnen ondervragen en zeker niet Bush! Stone: "Ik heb Bush gezien in een documentaire, waarin hij lang werd geïnterviewd door een jonge vrouw. Constant zat hij grapjes te maken, maar nooit confronteerde hij haar. Er is geen dialoog met die man. "A synthetic person", een soort robot, die u altijd ontwijkt. Een ex-alcoholist, die zich tot Jezus heeft bekeerd: gevaarlijker bestaat niet! Fidel is uit een heel ander hout gesneden, hij is een mens van vlees en bloed, "a human being". Die je recht in de ogen kijkt". Volgens Stone heeft Fidel zich ook voor hem opengesteld omdat hij hem op voet van gelijkheid heeft behandeld: "Ik heb een relatie van een regisseur tot zijn acteur geïnstalleerd: ik was Fellini en hij, Fidel, was Marcello Mastroianni"!

Een relatie tussen gelijken, jawel, van mens tot mens. Maar Oliver Stone is toch ook niet de revolutionair, die Fidel Castro is. Bij de lancering van "Comandante" zegt Stone het volgende: "Ik ben geen socialist en ik geloof in een gecorrigeerde markteconomie. Ik had het met Fidel over het socialisme op Cuba kunnen hebben, maar dat zou geen interessante documentaire hebben opgeleverd". In plaats daarvan boort Stone in "Comandante" letterlijk tientallen onderwerpen aan zoals de rakettencrisis van 1962, de moord op Kennedy, de dood van Che Guevara, enz., enz. Er zijn geen echte "revelaties" in deze film, behalve, misschien, bij meer onschuldige en persoonlijke onderwerpen. Wel is het een mooi overlopen van meer dan 40 jaar revolutie en van Cuba, dat vecht om zijn onafhankelijkheid te behouden.

Tenslotte enige woorden over de wordingsgeschiedenis en naweeën van "Comandante". Oorspronkelijk is hij voor 100% gefinancierd door de Spaanse productiemaatschappij Mediapro en de bedoeling is hem slechts op de Spaanse televisie te vertonen. "Comandante" wordt in februari 2002 opgenomen, zoals gezegd tijdens 3 dagen. Gezien het interessante en indrukwekkende resultaat, dat Stone heeft bekomen, poogt men hem elders in de wereld te distribueren. In januari 2003 kent "Comandante" zijn première in de VS tgv het Sundance Filmfestival (van Robert Redford), in februari volgt het festival van Berlijn. De première in de VS wordt onmiddellijk gevolgd door een tegencampagne vanwege de anticastristische milieus in Miami. Hetgeen de Noord-Amerikaanse televisieketen HBO niet verhindert een akkoord te tekenen, waarin de vertoning van "Comandante" op de TV in mei 2003 gepland is. Maar een maand voor de vertoning, in april 2003 (eveneens in volle begin van de oorlog in Irak!), heeft in Cuba een golf van vliegtuigkapingen (en van de ferry die de baai van Havana oversteekt) plaats, terwijl in Havana 75 personen worden gearresteerd, die door de buitenlandse pers vlug als "dissidenten" worden beschouwd. Onmiddellijk annuleert HBO zijn uitzending van "Comandante". HBO is een keten van betaaltelevisie, naar verluid de grootste in de VS, die met name de reputatie heeft er niet voor terug te schrikken om in te gaan tegen de gevoeligheden van diverse nationale gemeenschappen in de VS. Maar HBO verklaart dat de documentaire "Comandante" voortaan "onvolledig" is. HBO verbiedt ook de distributie ervan op DVD en van Stone eisen zij dat hij naar Cuba terugkeert om "Comandante" te vervolledigen. Dat is nog niet alles: Stone krijgt niet alleen de opdracht Castro te ondervragen over de gebeurtenissen van april, hij moet ook het woord geven aan opposanten en andere "dissidenten" en het geheel in "Coma-ndante" integreren, hetgeen erop neerkomt dat hij zijn film moet hermaken. Stone is woedend en klaagt deze "censuur die onduldbare proporties aanneemt" aan. Stone zal preciseren dat elders in de wereld de verspreiding van "Comandante" ook niet zonder problemen gaat. Zo heeft Stone eveneens harde woorden gehad voor zijn Spaanse producers. Want ook zij hebben, althans enige tijd, de film niet op DVD willen distribueren, omdat ze volgens hem zo meer royalties in de wacht slepen. Terwijl in Stones geest "Comandante" voor een educatief doel gemaakt is geweest, niet om er geld mee te verdienen, en Stone zegt luidop dat hij eraan denkt de film gratis op het internet te plaatsen ...

Stone, die contractuele verplichtingen heeft, gaat terug naar Cuba en hij ondervraagt Fidel inderdaad over de kwestie van de dissidenten en interviewt enige woordvoerders van de interne oppositie. Evenals vliegtuigkapers en hun gezinsleden! Maar in plaats van Comandante" te hermaken komt hij met een nieuwe documentaire terug, getiteld "Looking for Fidel". De "Comandante", die u al zien, is dus geen haartje gewijzigd. Ondertussen is wel in Spanje "Comandante" op DVD uitgebracht en onlangs, in september 2004, werd "Looking for Fidel" op het Festival van San Sebastián gelanceerd, maar de kans is klein dat op korte termijn zulks gebeurt in de VS. Waar "Looking for Fidel" op televisie is vertoond, maar "Comandante" nog altijd niet!

We vermelden ook dat "Comandante" geprogrammeerd staat op het 12e Festival Cinémas d'Espagne et d'Amérique Latine de BXL, dat volgende donderdag 4/11 opent. 's Anderendaags, op 5/11 en in Flagey, zal "Comandante" om 17.45 u. kunnen worden gezien en op 9/11 om 21.45 u.: vervolgens op 17/11 om 19.30 u., maar in de Vendôme. Onder de tientallen vertoonde films tijdens dit festival, waaronder de onvermijdelijke "Diarios de Motocicleta", zijn er ook 2 nieuwe Cubaanse films, "Perfecto Amor Equivocado" en "Suite Habana" (evenals een coproductie Peru/Cuba, "Paloma de Papel"). "Suite Habana" is een documentaire, die een dag uit het leven van 10 gewone inwoners van Havana toont, maar zonder dialogen noch verhaal en het zou de belangrijkste Cubaanse film sedert "Fresa y Chocolate" zijn. We zijn be-nieuwd! Info: zie http://www.intercommunication.be

Daarentegen zal u momenteel slechts hier eveneens "Looking for Fidel" kunnen zien.