arch/ive/ief (2000 - 2005)

Opiniestuk. Meer aandacht voor de strijd tegen extreemrechts.
Mark Saey

Dankzij de Liga Voor Mensenrechten en het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding bewees de antiracismewet geen dode letter of symboolwet te zijn. Op 21 april dit jaar veroordeelde het Gentse Hof van Beroep drie vzw’s omdat ze deel uitmaakten en steun verleenden aan het Vlaams Blok. Aan een partij die kennelijk en herhaaldelijk aanzet tot discriminatie en vreemdelingenhaat. Als democraat kan men zich over het Gentse arrest enkel maar verheugen. Het betreft hier immers geenszins een schending van de rechtstaat, zoals het Vlaams Blok in zijn publicaties beweert, maar wel een verdediging van zijn fundamenten en toepassing van zijn wetten. De antiracismewet steunt namelijk op het inzicht dat de vrijheid van mening geen absoluut recht is en op gespannen voet kan staan met andere fundamentele waarden zoals de gelijkwaardigheid van alle mensen. Vandaar dat bijvoorbeeld in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens wordt bepaald dat “freedom of politcial debate does not include freedom to express racist opinions or opinions which are an incitement to hatred, xenophobia, antisemitism and all forms of intolerance.” Bovendien blinkt het Gentse arrest uit in grondigheid, mede doordat het door de bepaling ‘systematisch aanzetten tot’ blijk geeft van een zo sterk mogelijke verdediging van het recht op vrijheid van meningsuiting. Toch verhinderde het arrest niet dat het Blok bij de laatste verkiezingen de grootste fractie in het Vlaams Parlement werd ; kennelijk is het Vlaamse volk danig weinig geïntegreerd in de cultuur van de democratische rechtstaat, dat een gerechtelijke veroordeling geen hinderpaal vormt voor de opmars van een extreemrechtse en racistische partij.

Dat voorspelt weinig goeds voor de toekomst van het beleid in dit land. Opgejaagd door het electorale aanzwellen van het Blok zien alle democratische partijen zich meer en meer verplicht tot ofwel een steeds moeilijker overwinnen van onderlinge verschillen en tegenstellingen, ofwel tot het terugwinnen van verloren stemmen door extreemrechts naar de mond te praten. Een quasi patstelling waar het Blok verder garen bij spint. Het is een situatie die ook meteen duidelijk maakt dat de hedendaagse strijd tegen extreemrechts momenteel een brandpunt vormt in de strijd voor een andere wereld. Extreemrechts groeit immers bij gratie van de afwezigheid van de strijd voor een democratisch socialisme. Het Blok is een fenomeen van de laatste drie decennia ; de periode waarin het socialisme onder druk van de mondialisering en de verleiding van het neoliberalisme is gezwicht voor de eisen van het kapitaal. In plaats van gelijkheid predikt het nu een verhaal van gelijke kansen, in plaats van meer economische democratie wil het nu meer concurrentie - meer kapitalisme, zij het sociaal gecorrigeerd. Laaggeschoolden vormen nu het natuurlijke electoraat van het Blok.

Democratie is ook een kwestie van opvoeding en maatschappelijk debat. Maar in het onderwijs leert men, door verdere onderwerping aan de eisen van de arbeidsmarkt, niet langer voor het leven, maar vergaart men competenties voor het levenslange leren in de actieve welvaartstaat. En wat betreft het maatschappelijke debat regeren in de media de kijk en verkoopcijfers over vorm en inhoud. Ook daar wordt de vrije markt steeds meer vrij spel gegeven. Zoals hoger aangegeven wordt de macht van het getal, de door de markt gevormde normaliteit, zorgwekkend groter dan die van de fundamentele waarden van de rechtstaat: ‘de kiezer heeft steeds gelijk’. Zo werd het populair doen van de politieke partijen en politici belangrijker dan overtuigen en richting geven en kreeg het autoritaire populisme van extreemrechts een platform waar het ongegeneerd zijn sterkste troeven uitspeelt en waarop het de ideologie van het racisme weet om te vormen tot een goed verkopend product.

Het aangeven van de afwezige buffers wijst meteen op de nodige hefbomen om het tij te keren . Maar het is evenzeer duidelijk dat zij doelstellingen betreffen die zich op z’n minst op de middellange termijn situeren. Op korte termijn spitst de strijd en het debat zich dan ook toe op het cordon sanitaire. Wordt dat opzij gezet dan wordt het werken aan vermelde hefbomen simpelweg veel moeilijker en raakt een agenda voor een vernieuwde sociaal-democratie verder af dan ooit. Wat zich bijvoorbeeld laatst in Deurne afspeelde mag al een significante aanduiding zijn van wat ons bij een machtsdeelname van een goed georganiseerd Blok te wachten staat. Wil het cordon ook na 2006 standhouden dan dient het middenveld van verenigingen, vakbonden en ngo’s daaraan maximale steun te verlenen. Het kan niet langer volstaan met een uitnodiging voor haar schitterende initiatieven, maar moet zelf meer naar de burger toe, in de straten en wijken, zo mediageniek en wervend mogelijk . Het mag niet in de val trappen van een Vlaas Blok Light, een operatie die slechts is gericht op het verruimen van het electoraat en niet op een fundamentele wijziging van het racistische en autoritaire programma. Hiertoe dient de extreemrechtse partij op de voet te worden gevolgd, zijn strategieën afgezet tegen wat we door onderzoek van het al te zeer verborgen programma en verleden van de partij aan de weet kunnen komen – iets wat veel te weinig gebeurt in de reguliere media . 9 november, dag van de uitspraak door Cassatie, kan voor democraten een heuglijke dag worden die nieuwe moed en nieuwe energie kan betekenen voor het uitwerken van de strategie tegen extreemrechts. Maar we moeten nu reeds verder denken om te verhinderen dat na de mogelijke euforie terug windstilte intreedt. Laat de strijd voor een andere wereld in dit landje zich meer gaan toespitsen op het stoppen van de opmars van het Vlaams Blok en het terugdringen van extreemrechts.