Hele en halve onwaarheden van Geerdt Magiels over 'De Cholesteroloorlog' in De Standaard

Goed om weten: Geerdt Magiels, de auteur van deze boekbespreking, werkt ook
als communicatiedeskundige voor farma-reuzen als Janssen Cilag e.a.

Ik zet de bespreking van Geerdt Magiels hieronder en repliceer punt voor
punt (in rode cursieftekst). Daarna volgt de eerste positieve recensie in
De Standaard van 15.10.

Dirk Van Duppen. 29.10.2004

28-10-2004
JA DOKTER, NEEN DOKTER
Dirk Van Duppen versus de farmacie
Dokter Dirk van Duppen windt zich op over de wantoestanden in onze
gezondheidszorg. In zijn boek De cholesteroloorlog wijst hij de
farmaceutische industrie als grote schuldige aan. Geerdt Magiels
Maatschappij
ONZE gezondheidszorg draait vierkant en dat is volgens Dirk van Duppen de
schuld van de farmaceutische industrie.
De cholesteroloorlog. Waarom geneesmiddelen zo duur zijn, pikt handig in op
de actualiteit: de tekorten op de ziekteverzekering zullen dit jaar oplopen
tot driehonderd miljoen euro. Tweehonderd miljoen daarvan komt door een te
snelle stijging van het geneesmiddelenbudget.
Hoe juist die (voorlopig geschatte) cijfers ook zijn, Van Duppen vertelt
niet het hele verhaal. De grootste teleurstelling in dit boek is dat hij
alleen maar argumenten verzamelt die zijn aanklacht staven. Hij zoekt niet
naar antwoorden op de terechte vraag waarom onze gezondheidszorg zoveel kost
en waarom het niet allemaal beter kan.
Overal ter wereld is de gezondheidszorg inadequaat en duur. Overal is er te
weinig geld om aan de roep om meer en betere gezondheidszorg tegemoet te
komen. Mensen worden niet of niet goed genoeg geholpen. Er gebeuren te veel
fouten, soms met dodelijke gevolgen.
Van Duppen wijst op de grote tekorten van de ziekteverzekering en doet alsof
hij bewijst dat de dure geneesmiddelen de grote schuldigen zijn. Hij
,,bewijst'' eveneens dat de pillenindustrie naar hartenlust graait in het
geld dat u en ik in het Riziv storten.
Dat is niet meer dan zijn interpretatie van deze cijfers: het totale budget
van het Riziv is ruwweg zeventien miljard euro, het instituut verdeelt dit
geld onder de ziekenfondsen. Twee derde gaat naar ziekenhuizen en
specialisten. Een derde gaat naar huisartsen en geneesmiddelen.
De dure geneesmiddelen, die Van Duppen ziet als deel van een complot van
,,Big Pharma'' tegen de kleine consument, vertegenwoordigen dus slechts een
klein deel van de totale uitgaven van onze gezondheidszorg.
>Hoofdstuk IV van mijn boek begint met bovenstaande twee paragrafen in
preciese cijfers uiteen te zetten: waar komt het geld vandaan, waar gaat het
naartoe. En dan schrijf ik expliciet dat we in dit boek het alleen gaan
hebben over de geneesmiddelen (p.60): 'De geneesmiddelensector krijgt bijna
18% en over die centen gaat het in dit boek.'<
Bovendien zijn de uitgaven voor geneesmiddelen geplafonneerd: als de
farmaceutische bedrijven meer verkopen dan een bepaald budget moeten ze
daarvan vijfenzestig procent terugbetalen. Maar dat staat nergens in dit
boek.
>Aanvankelijk hadden we dit wel verwerkt in de FAQ's van hoofdstuk 18, maar
uiteindelijk niet weerhouden wegens het probleem van leesbaarheid en
overdaad aan informatie in het boek. Het gaat hier over de zogenaamde "Claw
Back". Een kritische bespreking van deze maatregel volgt onderaan deze
recensie.<

Om dan de farmaceutische industrie aan te klagen voor het deficit in de
gezondheidszorg, getuigt van vooringenomenheid. Een tussentiteltje luidt:
,,10.000 lobbyisten in Brussel. Het cijfer klopt, maar slaat op alle
lobbyisten in Brussel, niet alleen op die van de farma-industrie.
>Dat laatste staat ook letterlijk zo in de tekst van het boek (p.92), omdat
in Europa die cijfers niet precies gekend of openbaar zijn. In de VS is dat
anders, daar weten we dat er 7 full time lobbyisten van de farma-industrie
actief zijn per senator.<
Een ander voorbeeld: een bedrijf dat op zijn website meldt expertise te
bezitten op klinisch vlak, ,,pretendeert'' dat, volgens Van Duppen.
>Het gaat om onderstaande citaat uit het boek p.139:
'Dit Mechels bedrijf met 140 werknemers pretendeert expertise te bezitten op
het domein van HIV, kanker, neurologie, hart- en vaatziekten, huidziekten,
urologie en intensive care. 'All aspects of clinical trial design, conduct
and reporting are handled in agreement with the sponsor' ('Alle aspecten van
het klinisch onderzoek: het ontwerp, de uitvoering en de rapportering worden
afgehandeld met akkoord van de sponsor'), aldus één van de reclameslogans op
hun website.'
Een bedrijf dat met 140 werknemers claimt een hoeveelheid expertise te
bezitten, die zelfs een universitair ziekenhuis amper kan bijeensprokkelen,
'pretendeert' op zijn zachtst gezegd toch wel wat, niet?<
Wat zijn die honderden referenties naar medische toptijdschriften nog waard
als gegevens zo worden gebruikt?
>Precies in datzelfde hoofdstukje (p.136-140) wordt een studie van het
medisch toptijdschrift 'The New England Journal of Medicine' besproken
waarin dat soort van bedrijfjes, 'Contract Research Organisations' genoemd,
wordt geanalyseerd en de conclusie is dat dit commercieel gestuurd onderzoek
onbetrouwbaar en zelfs voor de wetenschap en de volksgezondheid schadelijk
is.<
Als je de tekst analyseert, vind je op haast elke bladzijde voorbeelden van
feitenmanipulatie.
>Als bovenstaande twee voorbeeldjes dé illustraties zijn om deze straffe
stelling van Geerdt Magiels te illustreren... waar gaat mijnheer Magiels dan
nog de overige 262 pagina's met 'feitenmanipulatie' halen?<
JE kunt terecht kritiek hebben op de farmaceutische industrie, over het
gebrek aan innovatie en het teveel aan agressieve reclame. Het is inderdaad
laakbaar dat sommigen de gegevens van hun klinisch onderzoek onvolledig
vrijgeven. Van Duppen maakt het echter te bont door te insinueren dat alle
bedrijven dit systematisch doen. Ondertussen trapt hij tal van open deuren
in. In de vakpers worden zulke praktijken al lang aan de kaak gesteld.
>In de vakpers wordt nog maar vrij recent aan de kaak gesteld dat gesponsord
onderzoek SYSTEMATISCH vertekend onderzoek is. In mijn boek werk ik op p.136
het voorbeeld uit van onderzoekers die in 2003 in de BMJ een studie
publiceren over de 42 klinische onderzoeken die gediend hebben om vijf
anti-depressiva te laten registreren in Zweden. 21 van die 42 gaven geen
werking voor het anti-depressivum aan, 21 wel. Van die 21 negatieve
resultaten werd nagenoeg niets gepubliceerd, de 21 positieven werden soms
tot meerdere keren gepubliceerd. Het boek citeert ook twee grote
overzichtsstudies, beiden in 2003 onafhankelijk van mekaar gepubliceerd in
de JAMA en in de BMJ, waaruit blijkt dat gesponsord onderzoek systematisch
vertekende resultaten geeft vergeleken met niet gesponsord onderzoek. In de
BMJ stelt men vast dat gesponsord onderzoek viermaal meer kans geeft tot
positieve uitkomst voor het geneesmiddel van de sponsor, dan niet gesponsord
onderzoek.<
Overigens werkt het regulatieve systeem goed, zij het traag. Kijk naar de
terugtrekking van de pijnstiller Vioxx. Bedrijven die hun gegevens
manipuleren, vallen vroeg of laat door de mand en dan zijn de financiële
gevolgen indrukwekkend. MSD (het bedrijf achter Vioxx) zal miljarden euro's
omzet verliezen, investeringen zien verdampen, miljarden aan juridische
kosten moeten betalen en aan beurswaarde inboeten. Als iemand bij MSD dit
had kunnen voorspellen, was het hele Vioxx-project nooit doorgegaan. Precies
daar zit een interessant, maar onderbelicht gegeven: niemand in de
farmaceutische sector kan voorspellen welke resultaten een geneesmiddel bij
patiënten zal hebben, niet voor en niet na de goedkeuring ervan. Daarom is
het zo'n riskante bedrijfstak en daarom zijn de nieuwste geneesmiddelen de
duurste. Onderzoekers en artsen moeten daarom altijd alert blijven en
kritisch omgaan met geneesmiddelen. En dat doen ze, meestal.
>MSD had al van in 2000 sterke aanwijzingen voor verhoogd risico op hart en
vaatziekten. Maar de door haar betaalde onderzoekers hebben dit gegeven
trachten weg te moffelen.
Het grappige is dat de zeer positieve recensie van mijn boek in dezelfde
krant, maar dan in de wetenschapsbijlage, precies vertrekt vanuit het VIOXX
verhaal om dit boek als visionair en als een must te propageren (zie
hieronder).<
ER moeten meer boeken zoals dit geschreven worden, maar betere: zonder
tendentieus taalgebruik en ideologisch ingekleurde feitenselectie.
>Deze bestempeling van 'tendentieus taalgebruik' en 'ideologisch ingekleurde
feitenselectie' wordt door talrijke recensisten en professoren die
commentaar gegeven hebben op dit boek, sterk tegengesproken. 'Een zeer goed
wetenschappelijk onderbouwd boek' of een 'breed gedocumenteerd werk' luidt
de teneur van de andere commentaarstukken in de breedst mogelijke pers en
media.<
Boeken die initiatieven bespreken zoals die van One World Health, een
bedrijf dat middelen tegen derdewereldziekten ontwikkelt (een initiatief
waarvan je hoopt dat andere farmaceutische bedrijven mee op de kar zouden
springen) of van GlaxoSmithKline, dat een malariavaccin ontwikkelt (met
steun van het Groot Geld van de Bill Gates Foundation).
We hebben boeken nodig waarin nagedacht wordt over manieren om de industrie
te stimuleren, om meer innovatie te krijgen. Waar blijven de ontdekkingen
van baanbrekende, broodnodige geneesmiddelen?
In dit boek worden belangrijke onderwerpen aangesneden. Maar het ontbreekt
aan echte kritiek die in de ware zin van het woord de grenzen verkent van
wat is en wat kan, en op zoek gaat naar oplossingen, met alle betrokken
partijen en op lange termijn.
>Ik kreeg een reactie van een neonatoloog die me vertelde dat voor de markt
van de babyvoeding dezelfde mechanismen van plundering afspelen, als dewelke
ik in mijn boek beschrijf voor geneesmiddelen. Een chirurge vertelde na de
voorstelling van het boek: "Bij ons in het ziekenhuis maken wij dezelfde
koehandel mee met het chirurgisch materiaal. Ik had al jaren dat gevoel van
boosheid en onmacht, maar Dirk heeft dat nu kunnen stofferen met concrete
feiten, dat is wat er moest gebeuren." Een ziekenhuis directeur van een
groot ziekenhuis mailde dat hij na het lezen van het boek dezelfde
pijnpunten herkende in de aankoop van zware medische apparatuur en zelfs van
het paramedisch materiaal. Buiten mijn verwachtingen schetst dit boek
pijnpunten en pistes tot oplossingen die het domein van de geneesmiddelen
ver te buiten gaan.
Het is merkwaardig dat Geerdt Magiels in zijn bespreking met geen woord rept
over de oplossing van openbare aanbesteding die in het boek wordt
voorgesteld. Terwijl alle andere media dit als eerste punt naar voor
brengen, terwijl de Kamer en de Senaat hierrond een hoorzitting plannen en
terwijl de minister van Sociale Zaken een advocatenbureau de opdracht heeft
gegeven de haalbaarheid van dit voorstel te onderzoeken.<
Door de gevaarlijke mix van hele en halve waarheden wordt die weg door Dirk
van Duppen afgesneden. Daarom is dit een gemiste kans en een slecht boek.
>Deze boekbespreking door Geert Magiels is pas een gevaarlijke mix van hele
en halve onwaarheden in dienst van de farmaceutische business, waarvoor deze
recensist trouwens ook werkzaam is.<

DIRK VAN DUPPEN De cholesteroloorlog. Waarom geneesmiddelen zo duur
zijn.Epo, Berchem, 264 blz, 17 eur.
DE AUTEUR Dirk Van Duppen is huisarts bij Geneeskunde van het Volk in
Deurne. Hij publiceerde verscheidene artikels in vaktijdschriften en is de
auteur van Dagboek uit Beiroet en NGO's, missionarissen van de nieuwe
kolonisatie?
Dirk Van Duppen doet zijn standpunt uit de doeken tijdens het
Boekenbeurs-debat Waarom geneesmiddelen zo duur zijn' op maandag 1 november
om 12u in Retorica
De Standaard, pagina 20, 845 woorden
© 2004 Vlaamse Uitgeversmaatschappij n.v.

> De "Claw Back": Drie jaar geleden sloot Vandenbroucke een akkoord met de
farmaceutische nijverheid om in geval van overschrijding op de begroting een
taks te heffen op die budgetoverschrijding. Een maatregel die bijvoorbeeld
in Frankrijk al lang bestaat. Maar die taks gold aanvankelijk voor het
totale budget. Dus niet voor een deelbudget als de statines. Gevolg de
statineproducenten konden lustig verder groeien, al de andere producenten
klein en groot draaien er voor op. Relatief betalen de kleinen het meeste.
Twee jaar geleden was er zo een tax van 3% op het zakencijfer. Dit jaar
7.5%. Pharmaca.be heeft vorig jaar nog een eindejaarscampagne gevoerd dat ze
daardoor "vijf weken lang hun medicamenten gratis moesten afleveren". Je
moet maar durven. De werkelijke maakprijs van een medicament ligt tussen de
1 en 8% van de marktprijs. Zelfs al is er een claw back van 65%, dan nog
wordt er veel verdiend op deze surplusverkoop. Rudy Demotte heeft nu ook
voor de statines een enveloppe ingevoerd van 187.5 miljoen euro. Maar ook
hier geldt dat als dat budget wordt overschreden, iedere producent lineair
in de overschrijding zijn deel terug betaalt. Ook deze die doordat ze zoals
bijvoorbeeld MSD voor Zocor, per doosje 70 euro teveel vragen in
vergelijking met generische middelen, en dus 70 euro extra-winstmarge heeft
kunnen realiseren, betaalt procentueel slechts evenveel terug dan
bijvoorbeeld de producent van generische producten. Voor volgend jaar heeft
Demotte doordat hij het budget eensklaps met 11,75% heeft opgetrokken, de
budgetoverschrijding van de farmaceutische industrie natuurlijk opgelost. Ze
gaan wel 'een taks van 100 miljoen euro moeten betalen'. Maar vorig jaar
moesten ze al een taks van 7.5% X 2 miljard = 150 miljoen betalen. Die valt
nu weg, bovendien verhoogt de minister hun budget met zomaar eventjes 300
miljoen euro.<

De Standaard
15-10-2004
De kuiperijen van de farma-industrie
Begin deze maand haalde Merck Sharp & Dohme over de hele wereld zijn
pijnstiller Vioxx van de markt, wegens risico op hartaanvallen en beroerte.
Het medicijn had gewoon nooit op de markt mogen komen, betoogt de Antwerpse
arts Dirk van Duppen in een visionair boek.
BOEK
door hilde van den eynde

DE reumaremmer en pijnstiller Vioxx was een kaskraker voor MSD, en de
terugtrekking van het medicijn heeft de farmareus ongetwijfeld veel pijn
gedaan. Vorig jaar bedroeg de wereldwijde omzet van Vioxx liefst 2,6 miljard
euro. In België gingen 400.000 verpakkingen over de toonbank. Dat is
wraakroepend, vindt Dirk van Duppen in De cholesteroloorlog, een polemisch
boek over de klemmende greep waarin de farma-industrie de westerse
gezondheidszorg houdt. Volgens Van Duppen, huisarts bij een Deurnese
groepspraktijk van Geneeskunde voor het Volk, is uit grote klinische studies
immers gebleken dat Vioxx niet beter werkt dan klassieke ontstekingsremmers
als paracetamol of ibuprofen, die bovendien vier keer goedkoper zijn. En
veiliger, want het verhoogde risico op hart- en vaatziekten van Vioxx was
volgens Van Duppen al bekend in 2000, maar in opgeschoonde
bedrijfspublicaties weggemoffeld. In zijn boek, dat verscheen een week vóór
MSD Vioxx wegens hartrisico van de markt moest halen, voert Van Duppen ook
studies uit 2002 aan waaruit hij afleidt dat Vioxx vorig jaar in België 320
gevallen van hart- en vaatziekte veroorzaakte, waaronder 160 hartinfarcten
die te vermijden waren geweest als het medicijn nooit op de markt was
gekomen.
Waarom gebeurde dat dan toch? Voor het geld, betoogt Van Duppen, die er in
zijn boek geen doekjes om windt en onvervaard blootlegt hoe de
farma-industrie artsen, overheid, patiënten en ziekteverzekering zand in de
ogen strooit met slechts een doel: financieel gewin. Niet voor niets,
schrijft hij, gaf MSD jaarlijks meer uit aan marketing voor Vioxx dan Pepsi
voor zijn cola. Met talloze voorbeelden, ook over andere medicijnen,
illustreert de Deurnese huisarts welke technieken Big Farma gebruikt om
specialisten, huisartsen, journalisten en zelfs zelfhulpgroepen te
beïnvloeden, voor de kar te spannen of zelfs regelrecht om te kopen.
Dit is een boek dat iedereen die pillen voorschrijft of slikt, zou moeten
lezen.
Dirk van Duppen: De cholesteroloorlog. Waarom geneesmiddelen zo duur zijn.
Uitgeverij Epo, Antwerpen, 264 blz., 17 euro, ISBN 90-6445-338-1. Op maandag
1 november om 13 uur wordt het boek voorgesteld op de Boekenbeurs in
Antwerpen.
De Standaard, pagina 11, 349 woorden
© 2004 Vlaamse Uitgeversmaatschappij n.v.

arch/ive/ief (2000 - 2005)