arch/ive/ief (2000 - 2005)

Volgens ACV en ABVV is de tussentijdse balans van de liberalisering van de elektriciteitsmarkt in België weinig positief. De vrijmaking ging immers gepaard met een daling van de werkgelegenheid in de sector, gecombineerd met een hogere werkdruk. Bovendien bleven de verwachte resultaten uit. Grote industriële klanten hebben nauwelijks de keuze buiten de dominante speler die 80 % van de productiecapaciteit bezit. Als kleine gebruikers in Vlaanderen voorlopig kunnen kiezen voor een lagere prijs, dan komt dit in de eerste plaats doordat de gemeenten nu minder dividenden uitgekeerd krijgen en niet door meer mededinging tussen verschillende producenten. ABVV en ACV stellen dus vast dat de liberalisering van de elektriciteitsmarkt nog niet werkt. Daarom waren de vakbonden vragende partij binnen de raad van de CREG (het Comité ter Regulering van Elektriciteit en Gas), voor een studie die de huidige marktwerking van de Belgische elektriciteitsmarkt grondig analyseert.

Om te waarborgen dat de vrijmaking het algemeen maatschappelijk en economisch belang ten goede komt, moet eerst voldaan worden aan twee voorwaarden. Ten eerste moet de overheid strenge openbare dienstverplichtingen opleggen aan de nieuwe energiebedrijven, zodat een hoog niveau van openbare dienstverlening gewaarborgd blijft. Dit is reeds grotendeels vastgelegd in de nieuwe wetgeving. Ten tweede moet de liberalisering in evenwicht gehouden worden door mededinging. De studie die London Economics vandaag bekend maakt, toont nogmaals aan dat hier het schoentje knelt.

Vooral de dominante positie van Electrabel, zowel op de markt voor de productie, als de trading, als de levering van elektriciteit stelt een probleem. Bovendien is SUEZ als meerderheidsaandeelhouder van Electrabel, almaar prominenter aanwezig, zowel op de Belgische elektriciteits- als op de aardgasmarkt. Deze toenemende horizontale integratie en de nog bestaande verticale integratie, versterken mekaar wederzijds. De dominante speler krijgt zo de mogelijkheid om de prijs te beïnvloeden. Dit schrikt nieuwe spelers af om de Belgische energiemarkt te betreden.

De vakbonden hebben er reeds meerdere malen op gewezen dat de consumenten teveel betalen voor hun energie, terwijl de dominante speler voornamelijk via zijn productieactiviteiten, winst maakt zoals nooit tevoren. De groothandelsprijs blijft te hoog, zodat er geen marge ontstaat voor de financiering van de sociale en ecologische openbare dienstverplichtingen die verbonden zijn met de productie, distributie en levering van elektriciteit. Om de concurrentiepositie van onze energie-intensieve industrie te vrijwaren, worden de kosten van deze marktcorrigerende maatregelen steeds meer afgewenteld op de kleine gebruikers.

De regering heeft reeds te lang aan de zijlijn toegekeken. Het wordt hoog tijd dat de minister voor economie en energie een strategie uitwerkt om op middellange termijn marktwerking mogelijk te maken. Uit de studie van London Economics blijkt duidelijk dat rekenen op een verhoogde import van elektriciteit uit het buitenland, slechts een bijkomende maatregel kan zijn. Er zijn structurele maatregelen nodig die ingrijpen in de eigendomsstructuur van de dominante speler. Vooreerst moet er een strikte scheiding komen van de verschillende activiteiten: productie, transport, distributie en levering. Vooral in de productie moet het aanbod gediversifieerd worden, zodat nieuwe spelers meer vertrouwen krijgen in de markt. Indien dit op korte termijn niet mogelijk is, wordt in de studie voorgesteld om van overheidswege prijscontrole toe te passen.

De regulator heeft de verantwoordelijkheid om over de correcte marktwerking te waken en moet daartoe voldoende bevoegdheden krijgen. De regering zou de omzetting van de nieuwe Europese richtlijn betreffende de werking van de elektriciteitsmarkt kunnen gebruiken om dit te bewerkstelligen. Nochtans krijgen we nu reeds signalen dat dit onvoldoende gebeurt. De regering denkt er integendeel aan om de taken van de CREG in te binden alsook zijn controlemogelijkheden op o.a. het netwerkbeheer te verminderen. Zelfs de Raad van State (1/10/04) vond dit veel te vergaand en gebood de regering zijn huiswerk opnieuw te maken.

ABVV en ACV zullen de studie van London Economics nog verder analyseren, maar herinneren hierbij nogmaals hun eisen:

• versterking van de regelgeving binnen de sector;

• versnelde uitvoering van de noodzakelijke maatregelen om de markt werkelijk te laten werken ten voordele van het algemeen belang;

• herwaardering van het sociaal overleg inzake de regulering van de energiesector.