arch/ive/ief (2000 - 2005)

CAIRO -- President Hosni Moubarak is nu al bijna 23 jaar aan de macht. Sinds 16 oktober 1981 om precies te zijn, tien dagen nadat op 6 oktober 81 zijn voorganger Anwar Sadat van het podium geknald werd (jullie hebben misschien ooit de beelden gezien : islamistische revolutionairen springen tijdens een militaire parade ter herdenking van de 'overwinning' op Israel in de oktober-oorlog van 1973 uit hun tank en bestormen schietend het feestpodium, daarbij hun doelwit - Sadat ofte "de farao" - neerkogelend).

Dat mag dan wel een oud verhaal zijn, maar Egypte gaat ondertussen wel nog steeds gebukt onder de 'emergency laws' die sindsdien van kracht zijn en die op ontoelaatbare wijze de burgerlijke vrijheden van de bevolking beknotten. De opheffing van deze uitzonderingswetten behoort al geruime tijd tot de kern van het eisenpakket van oppositiegroepen en mensenrechtenorganisaties (die door deze wetten constant in hun bestaan bedreigd worden). Maar hoewel hun roep steeds luider klinkt, bij momenten zelfs tot in de officiele pers, ziet het er niet naar uit dat het regime dit machtsmiddel gauw uit handen zal geven.


Naar een Moubarak-dynastie?

Volgend jaar loopt Moubaraks derde ambtstermijn ten einde. Dit feit, samen met de leeftijd van de president (hij is 77), wakkert de discussie over zijn opvolging aan. Van officiele zijde wordt hierover met geen woord gerept. Komt er een nieuwe president? Hoe zal die worden aangewezen? Vragen die voor het regime niet aan de orde lijken te zijn. Dit terwijl de oppositie schreewt om vrije presidentsverkiezingen, ter vervanging van de huidige praktijk waarbij de president in referenda steevast met 99,7 procent van de stemmen in zijn macht bevestigd wordt...

Hoewel de betrokkenen het ontkennen, is het voor de meeste Egyptenaren duidelijk dat Hosni Moubarak zijn 41-jarige zoon Gamal aan het naar voor schuiven is voor de macht. De uitspraken van de president, in reactie tegen dit soort geruchten, dat een dergelijk scenario zich "hier in Egypte" niet zal voltrekken, zijn geenszins een garantie dat Gamal niet de volgende president wordt. Het is voor de regerende NDP immers een makkie om een situatie te ensceneren waarbij 'de samenleving', of toch de regerende partij en de officiele media, Gamal zullen smeken om toch "alsjeblief, ondanks zijn terughoudendheid", het presidentschap "op zich te willen nemen".

Met deze opvolging voor ogen wordt Gamal Moubarak, voormalig zakenman en zoon dus van president Hosni Moubarak (zelf toch de verpersoonlijking van de huidige schrijnende manier van machtsuitoefening), nu binnen de NDP-regeringspartij naar voor geschoven als de grote vernieuwer en hervormer!!! Over geloofwaardigheid gesproken...

Deze positie van rijzende ("omwille van eigen verdiensten") ster binnen de NDP zorgt ervoor dat Gamal voortdurend in het nieuws is en dat in de pers zijn beeltenis breed wordt uitgesmeerd, zonder dat de oppositie daar "wettelijke" bezwaren tegen kan maken. Goed gezien! Maar soms gaan de Moubaraks in hun ijver toch ook nog over de wettelijke schreef.

Zo bijvoorbeeld naar aanleiding van de recente Olympische Spelen, waarin Egypte het in haar recente geschiedenis ongeziene aantal van vijf medailles in de wacht sleepte. Een succes dat geen enkel regime kan nalaten voor eigen glorificatie uit te buiten, uiteraard. Overal in Cairo vind je de portretten van de helden die Egypte haar nationale trots terug gaven.

Ondanks een totaal gebrek aan officiele bevoegdheid ter zake, werden deze helden op de luchthaven opgewacht door... Gamal Moubarak. Maar toen een reusachtige foto hiervan werd aangebracht op Tahrirplein (een belangrijk verkeersknooppunt in het centrum van de stad, waar volgens schattingen meer dan 2 miljoen mensen per dag voorbijkomen), werd deze duurzame getuige van "dynastiek" machtsmisbruik het mikpunt van acties van de oppositie.

En met succes, want dinsdag werd de bewuste foto weggehaald (hij werd vervangen door een foto met religieuze beeldtaal, wat voor sommige activisten ook al een brug te ver is, maar waar de meesten geen aanstoot aan nemen, of verkiezen geen punt van te maken).

Deze verwezenlijking moet op naam geschreven worden van een breed front van organisaties met zeer verscheiden achtergronden, die recent het nut of de noodzaak hebben ingezien om voor bepaalde campagnes de krachten te bundelen. Zo namen aan deze campagne, die in een persmededeling het motto "No renewal, no hereditary succession, yes to electing the president of the republic" mee kreeg, zowel de Moslimbroederschap, de Communistische Partij (beide buiten de wet gesteld) als mensenrechtenorganisaties deel - 15 bewegingen in het totaal.

Het bestreft natuurlijk slechts een symbolische overwinning, maar symbolen zijn voor een regime als het Egyptische nu eenmaal belangrijk, en het feit alleen al dat de foto voor het oog van miljoenen mensen werd verwijderd, is een kaakslag voor de machthebbers en getuigt van de macht van deze alliantie van oppositiegroepen om het regime in verlegenheid te brengen. De eerst volgende stap in de strategie van deze 15 groepen, die pas sinds 9 september hun krachten bundelden in wat ze een "populaire beweging voor verandering" noemen, is een aanvraag indienen voor het houden van een opiniepeiling (daarvoor moet je hier inderdaad toestemming vragen) over de opvolgingskwestie. "Als we geen toestemming krijgen, stappen we naar de rechter," stelt mensenrechtenactivist Ahmed Seif El-Islam.

Niet verwonderlijk botsen deze initiatieven op weerwerk van het regime en de veiligheidsdiensten, die recent een persconferentie van de groep onmogelijk maakten. Verzet is in deze dictatuur geen confortabele optie. Binnen de groep is er dan ook discussie over de te volgen strategie. De Moslimbroeders, door decennia van repressie murw geslagen, houden het liever braaf. Tegenwoordig zijn het vooral de mensenrechtenorganisaties die het felst uit de hoek komen. "We moeten risico's durven nemen, want rechten krijg je niet in de schoot geworpen," weet Ahmed Seif El-Islam (1).

Om haar eisen over het opheffen van de uitzonderingswetten en het houden van vrije presidentsverkiezingen kracht bij te zetten, plant de groep een grote protestactie op 16 oktober, de dag dat Hosni Moubarak 23 jaar aan de macht zal zijn.



(1) Zie Amira Howeidy, 'Dissent on the fringe', http://weekly.ahram.org.eg/2004/708/eg2.htm