Open brief aan de jury van de Prijs voor de Democratie 2004

Open Brief aan de jury van de Prijs voor de Democratie 2004

“In een democratie en in een rechtstaat heeft men de keuze: ofwel draait ge mee met het systeem en ontspoor je samen met het systeem, ofwel verzet je je en doe je je job naar eer en geweten.”
Carine Russo, in DENG, maart 2004, p.21.

Beste vriend(inn)en,

Wellicht moet het wel heel beklemmend geweest zijn op die dinsdag 15 juni ll., twee dagen na het pikzwarte einde van paarsgroen, op de bijeenkomst van de jury. Zo beklemmend dat op een terechte keuze voor de Eerste Prijs voor de Democratie 2004 een zo onterecht politiek signaal is gevolgd.

Dat de Liga voor Mensenrechten en het Centrum voor Gelijkheid van Kansen ex-aequo de Eerste Prijs in ontvangst mogen nemen is terecht ! Nog anderen komen daar natuurlijk ook voor in aanmerking. Maar gezien de traditie van de Prijs voor de democratie en gezien de politieke actualiteit is deze keuze op zijn plaats. Het parlement heeft een wet tegen racisme gestemd. Je kan over het nut van zo’n wet van mening verschillen. Maar de wet gelijk toepassen voor iedereen is niet meer dan democratisch. Terecht schrijven jullie dat beide verenigingen “ zonder noemenswaardige steun van de politieke wereld (…) de rechtstaat hebben uitgedaagd haar eigen principes toe te passen (…)”.

Hiermee wordt een basisidee bevestigd dat Carine Russo herhaaldelijk en indringend onder woorden heeft gebracht door te stellen dat het “ (…) te laat is om nog te denken dat onze arme instellingen kunnen werken zonder onze hulp” (oproep in de Ancienne Belgique in januari 1997 tot deelname aan de Multicolore Mars door Carine Russo). Zij heeft aan de leiding gestaan van een van de meest omvangrijke en diepgaande democratische bewegingen die net tot doel had om naar de woorden van het juryverslag “ de contouren van een democratische werking vast te leggen”, “ loyale toepassing van de wet” te eisen, “ het vertrouwen in het gerechtelijk apparaat” te realiseren, “norm- en waardebesef” te herstellen alsook “ijkpunten in de rechtstaat “ vast te leggen die “niet kunnen worden tegengesproken”. Net als Carine Russo hebben de Liga voor Mensenrechten en het Centrum voor Gelijkheid van Kansen “ de democratische rechtstaat een grote dienst bewezen”.

Maar de uitslag van 13 juni bevestigt dat de jury in deze keuze op een slappe koord loopt. Niet alleen nemen meer en meer mensen geen aanstoot aan racisme. Het is vooral het proces tegen het Blok zelf dat in de huidige politieke situatie de partij alleen maar meer stemmen oplevert. In plaats van grenzen te trekken in de vrije meningsuiting wordt de wet door alsmaar meer mensen gezien als aan aanslag op de meningsvrijheid. Bij afwezigheid van een politiek alternatief voor het beleid werkt de wet tegen racisme averechts. Reden te meer om de terechte keuze voor de Eerste Prijs te onderbouwen met een krachtig politiek signaal. Het is hier dat de jury zich bezondigt aan een uitschuiver van formaat.

Deze open brief dient om steun te geven aan het standpunt van Arthur De Decker over de keuze van Frank Beke als tweede genomineerde voor de Prijs. Arthur vertegenwoordigt een unieke democratische traditie in ons land die van Gent de referendumstad bij uitstek heeft gemaakt. Eerst in de strijd tegen de bouw van parkeergarages midden in de stad, dan voor gratis openbaar vervoer en vandaag voor decentralisatie van het bestuur heeft Arthur samen met vele anderen aan de kar getrokken om de democratie in Gent te “verdedigen, te verdiepen, te verbreden en te verbeteren” juryverslag. En telkenmale vonden zij Frank Beke en zijn schepencollege op hun weg om die strijd te fnuiken. Wij verwijzen naar de brief van Arthur in verband met de manipulaties van het stadsbestuur in verband met het referendum rond decentralisatie. (http://archive.indymedia.be/news/2004/07/86956_comment.php#86979)

Deze open brief vooral en vooral om het debat aan te gaan over de politieke situatie na 13 juni en over de plaats van het Vlaams Blok daarin. Elke zwarte zondag gaat immers gepaard met een verdere banalisering van het Blok. En elke zwarte zondag gaat gepaard met het idealiseren van een figuur uit de Vlaamse politieke klasse als antwoord op het Blok. In 1991 was dat loodgieter Jean-Luc Dehaene. Zijn onbehouwen imago van sociale dossiervreter leek vele progressieve intellectuelen gesneden brood om het Blok te counteren. In 1995 was het de beurt aan flinkse Louis Tobback wiens partij meer dan ooit nodig was voor “uw sociale zekerheid”. In 1999 werd visionair vernieuwer Verhofstadt opgevoerd. Vandaag zijn er geen figuren meer in de nationale politiek en wordt een hype gecreëerd rond Frank Beke, het prototype van de lokale vaderfiguur.

Dat Frank Beke in aanmerking komt voor een Prijs voor succesrijke politici tot daar toe. Hij is mede pionier in de vroege jaren ’90 van de paarse politieke cultuur. En zijn 20.000 stemmen achter zijn naam in een middelgrote stad als Gent leverde hij in 2000 inderdaad een politiek prestatie van formaat. Maar dat was ten koste van AGALEV en niet van het Blok.

Volgens het juryverslag verdient Frank Beke de tweede prijs omdat “ het aan de nog steeds democratische meerderheid is om een beleid te voeren en de voorwaarden te scheppen voor een conviviale interculturele samenleving gesteund op meer democratie en meer participatie”. Dit project, aldus het juryverslag is “ de kerntaak” van het Gents stadsbestuur dat een “politiek gevoerd heeft van integraal beleid, met participatie van publieke discussie, gericht op deelname van uitgesloten groepen en kansarme buurten”. Het beleid geeft “ richting en reikt een kader aan”. Maar,… “ Er zijn ook “actoren” nodig. “Veldspelers” die zelfs “projecten realiseren” en “ actief deelnemen aan het maatschappelijk debat”, “ weze het in tegenspraak met het beleid”. “Het is dat samenspel van doortastend en samenhangend bestuur met tegensprekelijke discussie en actie, die een basis vormt voor samenlevingsopbouw in een multiculturele context”. Samen met Chokri Ben Chikha staat Frank Beke model voor “ het nodige samenspel tussen politiek bestuur en actieve civiele maatschappij”.

Nog nooit heeft een politicus in een uitvoerend mandaat een nominatie gekregen. De Prijs voor Paula D’hondt na de eerste zwarte zondag was uit hoofde van haar taak als commisaris van de regering en op basis van haar voorstellen die, zoals gebleken is , onuitvoerbaar waren voor de traditionele politiek. Wat men van haar voorstellen en haar rapporten ook vindt, zij heeft zonder twijfel de beleidsmensen onder druk gezet en tot op zekere hoogte een hervormingsbeweging van bovenaf proberen ingang te steken om de politiek en de maatschappij te democratiseren. Sindsdien zijn grote maatschappelijke bewegingen op het mondiaal toneel opgestaan die een andere wereld, een ander beleid en een andere democratie van onderuit vooropstaan die een antwoord op extreem rechts concreter en globaler maken. Zowel in Genua, in Seattle in Porto Alegre zijn duizenden concrete ijkpunten uitgewerkt om de strijd voor de democratie te toetsen.

Als de jury het nodig achtte om “aan elke een zijde van de strijd voor democratie” zijnde het “beleid” en ”de civiele samenleving”, kandidaten te nomineren, dan waren er zeker andere figuren die veel meer tot de verbeelding spreken als antwoord op de dreiging van het Vlaams Blok en die veel beter beantwoorden aan de ijkpunten die de mondiale beweging voor democratie de laatste jaren uitzette.

Nogmaals iemand als Arthur De Decker vertegenwoordigt 10 keer meer dan Frank Beke de geest van de participatieve democratie zoals die in Porto Alegre werd ontwikkeld. Hetgeen de Gentenaars ondergaan is een stedelijke vorm van participatief management gekoppeld aan neo-liberale city-marketing, waarbij het beleid via ambtenaren en een enorme logge gemeenteraad de democratie stuurt. Van organen van de burgers zelf die zelf beslissen en onvermijdelijk een basis kunnen worden van tegenmacht tegen de neoliberale machten is nergens sprake. Zelfs Elio Di Rupo die als burgemeester van Bergen graag in Porto Alegre vertoeft voert elementen van participatieve democratie in die verder gaan dan het stedelijk participatief management in Gent.

Als de jury dan toch gemeentepolitiek wilde bespelen als politiek signaal: waarom dan niet de burgemeester van Manage nomineren ? Hij koos de kant van de arbeiders van SIGMA in hun wanhopige gijzelingsactie om hun werk en het inkomen van hun gezinnen te verdedigen. Wij hebben Frank Beke nooit enig tegenwicht in de schaal weten werpen in sociale conflicten of bij fabriekssluitingen om de vakbonden en de arbeiders een andere weg te tonen dan de neoliberale recepten. De jury moet zich niet uitspreken over het beleid van zo’n figuur, maar zo’n keuze zou een andere opvatting over democratie ingang doen via een krachtig signaal dat het blok lik op stuk geeft: een franstalige socialistische burgemeester die in een klaar sociaal conflict de kant kiest van de arbeiders. Dat zou een signaal geweest zijn over wat democratie is dat de ontgoochelde Blok-kiezer begrijpt. Het opent met hem of haar een dialoog over echte vrije meningsuiting. Als er vandaag 1 cordon sanitair moet doorbroken worden dan is het niet zoals vandaag bon ton is in alle gevestigde partijen, het cordon tegen het Blok in de instellingen, maar het cordon dat links zichzelf heeft opgelegd in de dialoog met de Blok-kiezer. Het politiek signaal dat de jury heeft willen geven is een gemiste kans om die daloog aan te vatten.

Als de jury een signaal wou geven met als ijkpunt de uitslagen van het Blok, dan bestaan er betere en zekerder prestaties dan de uitslagen van het Gents stadsbestuur. Het Blok gaat inderdaad minder vooruit in Gent dan in andere steden. “Maar 22%” van de stemmen voor het Blok kan toch moeilijk en basis zijn om een beleid in de prijzen te laten vallen. Is de jury niet te licht heen gegaan op andere minder gekende prestaties van linkse verkozenen die in hun gemeente effectief het Blok uit de verkozen instellingen hebben gehouden. Denk maar aan Leen Hanssens en Filip De Bodt in Herzele, de enige plaats in Vlaanderen waar een linkse lijst een Blokscore haalt ten koste van het Blok zelf met kiezers die in de nationale verkiezingen voor het Blok stemmen. Denk aan Dirk Goemaere en Frans Van Acolyeyen in Zelzate die in deze rode Sidmar-burcht weliswaar niet electoraal moeten optornen tegen een Blok-afdeling, net ondermeer door jarenlang basiswerk. Beide ervaringen zijn een voorbeeld van hoe politieke vertegenwoordiging wordt opgebouwd vanuit de bevolking zelf en niet vanuit het beleid. En waarbij het plaatselijk beleid een steunpunt is in een bredere mondiale beweging tegen het neoliberalisme.

In plaats van ijkpunten voor een andere democratie lijkt het er op dat de jury onder de indruk van 13 juni gekozen heeft voor de prijs van de angst, van het terugplooien op gevestigde waarden en figuren onder invloed van een media-hype. Wellicht beseffen de vele niet-Gentenaars in de jury niet dat zij met hun keuze vele duizenden Gentenaars in de wind zetten. Niet omdat zij speciaal tegen Frank Beke zijn. Maar omdat zij voor een andere democratie zijn dan die die in Gent ten uitvoer wordt gebracht. Denk dan in de eerste plaats aan de 1O.000 en mensen die via volksraadpleging zelf het matschappelijk debat willen in handen nemen en die door het stadsbestuur manifest onrespectvol werden tegemoet getreden, maar vooral aan die 22% Gentenaars die hun stem uitbrengen voor het Blok die niet met een sociaal-liberaal beleid terug te winnen zijn, maar met een “andere democratie”, een “andere politiek” voor een “andere wereld” dan de neo-liberale keuzes.

Het politiek signaal van de jury heeft het Blok zelfs een argument in de handen gegeven. Francis Van den Eynde was er als de kippen bij om de Prijs voor de democratie 2004 als Prijs van het correcte politieke denken te bestempelen. Door het debat in dat stramien te dwingen voert het Blok haar verruimingsstrategie aan de linkerkant door. De jury geeft de linkerkant van de strijd voor de democratie bloot en houdt geen rekening met vele mensen in de Gentse volkswijken die hun oppositie tegen de toegenomen ongelijkheid in deze neoliberale tijd in handen te leggen van het Blok. Die ruimte bezetten is de traditionele strategie van het fascisme in zijn fase van opgang als “volksbeweging”.

Met zijn politiek signaal bij de terechte keuze heeft de jury het debat over de strategieën tegen extreem rechts een slechte dienst bewezen. Met de banalisering van het Blok toe bevestigt de jury de banalisering van elk politiek alternatief voor de opgang van het Blok. Dat alternatief kan niet enkel het resultaat zijn van het “samenspel tussen politiek bestuur en actieve civiele maatschappij”, maar in de eerste plaats van diepgaande politieke strijd voor een “andere wereld die mogelijk is” naast de instellingen van de bestaande neo-liberale democratie. Al een aantal jaar plooit de progressieve intelligentsia in haar strijd tegen extreem-rechts terug om het veilige middenveld/civiele maatschappij. Democratie is in die optiek geen klassenstrijd met tegenstrijdige instellingen die tegenstrijdige belangen vertegenwoordigen, maar een “georganiseerd meningsverschil” dat de basis vormt van samenlevingsopbouw. De idealisering van het “Gents model” in het juryverslag is daar een uiting van.

7 jaar nadat hun unieke democratische hervormingsbeweging werd onthoofd op gezag van Koning en “gevestigde machten” komt Carine Russo tot volgende duidelijke conclusie over het karakter van de reëel bestaande democratie in dit land: “In een democratie en in een rechtstaat heeft men de keuze: ofwel draait ge mee met het systeem en ontspoor je samen met het systeem, ofwel verzet je je en doe je je job naar eer en geweten.” Het Blok is de uiting van de ontsporing van de neo-liberale democratie van vandaag. Dat Frank Beke in deze democratie zijn job in eer en geweten doet zal niemand betwijfelen. Maar dat doet ieder van ons en dat verdient geen Prijs voor de democratie. Die verdient alleen wie zich verzet !
Raf Verbeke, Spitaalpoortstraat 84 9000 Gent 0497/23.07.60. carineraf@pandora.be

arch/ive/ief (2000 - 2005)