arch/ive/ief (2000 - 2005)

Buurtdiensten en buurtfeesten, vermenigvuldigt u!

In z’n boek ‘Anatomie en oorzaken van het wantrouwen’ maakte VUB-socioloog Mark Elchardus een röntgenfoto van het maatschappelijk onbehagen in Vlaanderen. Als één van de factoren die dat onbehagen doen groeien haalt Elchardus de verdrukking van laaggeschoolden in onze kennismaatschappij aan. In alle onderdelen van het maatschappelijke leven wordt van laaggeschoolden een kennisniveau verwacht dat ze niet aankunnen. Dit gevoel van onbehagen uit zich dan op twee punten: een pessimistisch toekomstbeeld en een gevoel van onveiligheid. Beiden factoren waar het Vlaams Blok handig op inspeelt.

België, en meer in het bijzonder Vlaanderen, dat een zeer open economie heeft zal altijd onderhevig zijn aan de fluctuaties van de wereldeconomie. Vooral laaggeschoolden zijn hier het slachtoffer van. Uit de recente werkloosheidscijfers blijkt dat nu ook hooggeschoolden steeds sneller in de werkloosheid belanden. Maar bij hen gaat het echter meestal om een tijdelijke situatie; ze worden als het ware even in ‘de koelkast’ gezet en ondertussen verder bijgeschoold. Wanneer de economie weer aantrekt zijn zij de eersten waaruit gerekruteerd wordt.
Het is slechts wanneer de economie op ‘volle toeren’ draait dat ook het reserveleger van zeer laaggeschoolden - en in zeer beperkte mate allochtonen - aangeboord wordt. Bij de minste economische terugval vliegen zij er als eerste terug uit. Dit kan niet anders dan aanleiding geven tot frustratie en onbehagen bij deze groepen; getuige daarvan o.a. de radicalisering van de allochtone gemeenschap en de roep bij sommigen voor het invoeren van quota.

In het huidige economische systeem, waar de winstcijfers en het tevreden stellen van de aandeelhouders dé maatstaf zijn – een nieuwe religie - , zullen steeds meer mensen uit de boot vallen en dreigt het onbehagen nog te groeien. De mens raakt ook steeds meer ‘vervreemd’ van het product of dienst dat hij produceert. (Halo Marx!) De binding met het bedrijf vervaagt. Beslissingen lijken genomen te worden door anonieme, onzichtbare krachten, waar men geen vat op heeft. Dit voedt alleen maar de angst en onzekerheid.
En indien het beleid ook ten aanzien van de allochtone gemeenschap in ons land de ogen blijft sluiten en geen radicale maatregelen durft of wil nemen om de sociaal-economische en maatschappelijke achterstelling weg te werken, dan zullen er nog veel Abou Jahjah’s opstaan…
Is er dan echt geen alternatief mogelijk, en moeten we ons neerleggen bij de ‘wetmatigheden’ van de markt en de systematische uitsluiting en discriminatie van bepaalde bevolkingsgroepen? . Het was ook één van de vragen die aan bod kwamen tijdens de bijeenkomst afgelopen zaterdag. Terecht werd er op gewezen dat een groot deel van onze ‘captains of industry’ een boontje hebben voor het Blok en z’n visie op economisch en (a-)sociaal beleid.

Maar er is wel degelijk een (begin van) alternatief. De sector van de ‘sociale economie’ heeft de laatste jaren een ware ‘boom’ doorgemaakt. De ‘sociale economie stelt dit primaat van de winst fundamenteel in vraag en heeft als één van de voornaamste doelstellingen o.a. het scheppen van duurzame en kwaliteitsvolle tewerkstelling voor zogenaamde ‘kansengroepen’. Dit gecombineerd met de aandacht voor de kwaliteit van de arbeid, het milieu en alle ‘stakeholders’ (klanten, leveranciers, buurt,….), moet op termijn leiden tot een model van economische ontwikkeling waarbij de winst niet exclusief uitgekeerd wordt aan de ongeduldige aandeelhouders, maar een middel is voor het bereiken van enkele maatschappelijke doelstellingen (tewerkstelling, milieu, zorgtaken). Ook de participatie, betrokkenheid en inspraak van de werknemer, de klanten én de buurt staan centraal in de filosofie van de sociale economie.

Tot voor enkele jaren werd de sector stiefmoederlijk behandeld en verkeerdelijk geassocieerd met welzijnswerk en losstaande initiatieven van enkele wereldverbeteraars. Hierin is de laatste jaren een kentering gekomen. Op Federaal niveau is er voor het eerst een minister bevoegd voor Sociale Economie; in Vlaanderen werd door de minister van Tewerkstelling de ‘meerwaardeneconomie’ in het leven geroepen.
De diversiteit aan initiatieven en ondernemingen die zich inschrijven in de filosofie van de sociale economie is enorm; sociale en beschutte werkplaatsen, invoegbedrijven en –afdelingen, startcentra voor de sociale economie, kringloopwinkels, ‘nieuwe’ coöperatieven, activiteitencoöperaties, alternatieve kapitaalverschaffers, Fair Trade organisaties, ondernemingen in zelfbeheer, de mens- en milieuvriendelijke ondernemingen, buurt- en nabijheidsdiensten…..

Hetgeen nu met veel dure woorden en mooie intentieverklaringen door het bedrijfsleven gepromoot wordt als ‘duurzaam ondernemen’, of ‘maatschappelijk verantwoord ondernemen’ (maar helaas in veel gevallen beperkt blijft tot window-dressing), wordt al jarenlang in de praktijk gebracht door de sociale economie ondernemingen.

Beweren dat de sociale economie een dam tegen extreem-rechts en het maatschappelijk onbehagen kan opwerpen zou té pretentieus zijn. De sector heeft echter wel een onvervangbare rol te vervullen in het in stand houden van de sociale cohesie, de maatschappelijke integratie, het tegengaan van de duale arbeidsmarkt én als voorbeeldfunctie voor de reguliere ondernemingen. Sociaal verantwoord ondernemen kán. Ook laaggeschoolden en andere kansengroepen, zoals allochtonen hebben recht op duurzame integratie in het arbeidsbestel. De sociale economie ondernemingen bewijzen dit elke dag.

Vooral de buurt- en nabijheidsdiensten kunnen hier een cruciale rol spelen, door hun specifieke eigenheid: inspelend op de concrete noden van de directe buurt- of leefgemeenschap; gericht op de meest achtergestelde personen; mét participatie en inspraak van de ‘cliënten’ en werknemers; arbeid op maat van de werknemer… ‘Flexibiliteit’ is hier geen vies woord, want vooral ten dienste van de werknemer.
Op hun manier werpen zij een dam(metje) op tegen het maatschappelijke onbehagen en de verzuring. Door de mens centraal te stellen en op zijn manier volwaardig te laten participeren aan onze maatschappij, ongeacht zijn of haar afkomst. Door in te spelen op de meest acute problemen in – meestal achtergestelde – buurten; deze problemen die meestal aanleiding geven tot de ‘verzuring’ en het ‘foertstem-gedrag’.
De overheid heeft de verantwoordelijkheid om de buurt- en nabijheidsdiensten verder te ontwikkelen, en de sociale economie in het algemeen.
De ‘citoyens’ zullen wel zorgen voor de ambiance: buurtfeesten en barbecues: vermenigvuldigt u!

Dat is de vraag die nu al een maand blijft terugkomen in alles wat je leest, ziet en hoort over dit onderwerp. Wat te doen? Velen hebben blijkbaar de indruk dat alles al geprobeerd is. Anderen vinden dat we de strijd maar moeten opgeven en de fascisten laten meeregeren om het de mensen eens te laten voelen. Wat wel steeds terugkomt is de oproep tot wollige barbeque-initiatieven. Maar wat doe je dan in de winter? En dan die "sociale economie". Ik kan daar niks zinnigs over zeggen omdat ik me er niets bij kan voorstellen.
Maar ik wil hier niet alleen maar kappen op de ideeën van anderen, dat zou te gemakkelijk zijn.
Volgens hebben in de eerste plaats de vakbonden en de linkse partijen een enorme rol te vervullen.
De vakbonden in de bedrijven, op de werkvloer. Delegees moeten gevormd worden zodat ze stevig in hun schoenen staan en tegenargumenten hebben wanneer zij in hun bedrijf met racisme geconfronteerd worden. Sterker nog, zij moeten gevormd worden in hoe die confrontatie op te zoeken. Met als uitgangspunt: migranten zijn ook arbeiders/bedienden en wat ons verdeelt maakt ons zwakker.
Maar ook in hun werklozenwerkingen hebben de vakbonden een enorme kans. Als er dan toch barbecues georganiseerd moeten worden, dan is het op dat niveau volgens mij. Met als doel die mensen samen te brengen, hun stoom te laten aflaten en te laten ontdekken dat hun problemen hetzelfde zijn, van welke nationaliteit of afkomst ze ook zijn.
De linkse partijen dan. Ik zal eens eerst duidelijk maken dat ik daar de SP.a en GROEN! niet toe reken. Dat zijn alletwee machtspartijen die in al de jaren dat ze in de diverse parlementen en/of regeringen van dit land zaten niks hebben gedaan om de oorzaken van de fascisering weg te nemen. Integendeel, ze hebben er nog bijgecreëerd. Wat niet wil zeggen dat er in die partijen nog steeds goedmenende en hardwerkende basismilitanten rondlopen die we moeten opzoeken en betrekken in initiatieven aan de basis.
Wat moeten ze dan doen, die linkse partijen?
Wel ik denk dat er nu door iedereen naar die wijken gegaan moet worden, waar het Vlaams Blok de meeste stemmen heeft. Om te luisteren naar die kiezers, het platte racisme dat er in veel gevallen zal uitkomen niet meteen af te schieten, maar te kijken waar dat vandaan komt.
Vervolgens moeten er in die wijken initiatieven genomen worden om de situatie te verbeteren. Een voorbeeld: als in een wijk zich een probleem stelt met groepjes rondhangende jongeren, breng dan de mensen en de jongeren samen. Laat ze leren van elkaars problemen en werk een oplossing uit voor beiden. Ik blijf ervan overtuigd dat de mensen die aan zo'n projecten kunnen meewerken, niet langer op het Blok zullen stemmen.
Op die manier bereik je volgens mij twee dingen: ten eerste neem je een belangrijke voedingsbodem weg van het Blok en ten tweede leren die mensen met elkaar communiceren en samen hun - dikwijls gemeenschappelijke - problemen aanpakken.
En waarom de linkse partijen?
Natuurlijk kan iedereen op zijn eentje beginnen. Werken vanuit die partijen heeft het voordeel dat ze over een structuur beschikken die het toelaat ervaringen samen te brengen, uit te wisselen en op basis daarvan taktiek en strategie te verbeteren.

Wat is dat toch met die hooggeschoolde elite in dit land? Als er wat misloopt zijn het steevast de "laaggeschoolden" geweest die de schuld krijgen. Alleen al de manier waarop zulke dingen verteld worden...
Ten eerste, laaggeschoolden zijn niet vies. Het zijn deze hardwerkende mensen (als ze al mogen werken, en anders voeren ze een harde overlevingsstrijd) die ervoor zorgen dat de 'mindere' jobkes in dit land opgevuld geraken. (en wij ons kunnen bezighouden met dit soort discussies)
Ten tweede: laaggeschoold is niet gelijk aan dom. Het is niet omdat je niet langer gestudeerd hebt dan het lager secundair onderwijs, dat je dom bent.
Ten derde: als mensen kiezen voor het Blok, dan zal dat toch wel in de eerste plaats aan onszelf liggen zeker? In het artikel wordt al aangegeven dat 'de linkerzijde' (wat dat dan ook betekent in deze tijden van maatschappelijke onduidelijkheid) er niet in slaagt alternatieven te bieden. De verklaring ligt dan voor de hand, dunkt me.
Voor alle duidelijkheid, buurtfeestjes zijn leuk. Absoluut doen, hoe meer hoe beter. En aan alle mensen die er zin in hebben, vorm een affiniteitsgroepje met een aantal gelijkgestemden, teken je strategie uit (een feestje, een blokkage van een Blok-secretariaat, een adbust-actie, een manifestatie, een vormingsavond, een infonamiddag, ...) en vlieg erin!

Enkele bedenkingen:

Misschien zou het interessant zijn om een manier te vinden de 'jonge ondernemers' aan te spreken, hen te tonen dat ze ook op een 'sociale manier' kunnen ondernemen.

Eigenlijk zouden sociaal geëngageerde studenten met leraarambities massaal voor de vakken moeten kiezen waar al die toekomstige ondernemers worden klaargestoomd.

Om echt iets te bereiken zal er natuurlijk iets structureel moeten veranderen. Wat zoveel mogelijk moet bestreden worden is een sociale stratificatie via het onderwijs.

Wat trouwens ook problematisch is zijn die private managementsscholen waar de echte grote jongens en meisjes worden opgeleid. Het is daar dat een elite wordt geproduceerd en gereproduceerd, het is daar (maar niet alleen daar) dat er een sterke maatschappelijke opdeling gebeurd.

Als het gaat om maatschappelijke verandering moet er toch in een belangrijke mate aandacht zijn voor onderwijs. Structureel gezien en op lange termijn ligt daar het grootste potentieel voor verandering.

Inderdaad, 200% gelijk; het zijn de 'toekomstige ondernemers' die overtuigd moeten worden. Het traditionele curriculum in de economische richtingen op de hogescholen en universiteiten is dan ook dringend aan herziening toe.
Mondjesmaat komt er meer an meer aandcht voor deze thema's, maar er is nog een lange weg af te leggen....

In de tekst lag misschien iets te veel de nadruk op 'laaggeschoolden' (maar zeker niet pejoratief bedoeld); maar dat zij 'vies' of 'dom' zouden zijn heb ik in de verste verte nooit geïnsinueerd....
Sociale economie, en bij uitbreiding maatschappelijk verantwoord ondernemen, richt zich trouwens niet alleen expliciet op laaggeschoolden; thema's zoals inspraak, participatie, combinatie gezin-arbeid; kwaliteit van de arbeid, arbeid op maat, belangen ook hooggeschoolden aan.
De sociale economie probeert net deze dualisering van de arbeidsmarkt tegen te gaan, en kijkt zeker niet neer op zogenaamd 'minder' werk.
Maar nogmaals, sociale economie en buurtprojecten zijn maar een kleine - en één van de vele - schakeltjes die de verzuring en de dualisering kunnen tegengaan.

Beste Alain,

Net in de winter heb je misschien een 'warme' barbecue nodig.....
Ik sluit me wel aan bij je voorstel van 'op straat' in 'de wijken' te gaan. Groen en SP.A zijn misschien niet echt 'links', maar maak er ook niet de vijand van...met alleen de jongens van pvda, Sap,...red je het ook niet...

wat betreft sociale economie. wat is dat? wat moet je je daarbij voorstellen?

zie http://socialeconomy.fgov.be
of

http://www.vosec.be

Beste Jordi,

Bedankt voor de links over sociale economie, ik ga die zeker eens op mijn gemak bekijken.

Maar om nog even terug te komen op de SP.a, GROEN!, PVDA, SAP, ...

Ik wil zeker van de SP.a en GROEN! niet de vijand maken. Ik kan alleen maar vaststellen dat in de eerste plaats de SP.a en hun franstalige zusterpartij al gedurende 25 jaar bijna doorlopend deel uitmaakt van de regeringen in dit land. Al even lang leggen hun leiders met de regelmaat van de klok ronkende verklaringen af over het Blok en over de "migrantenproblematiek" en de "vluchtelingenproblematiek". Wat ze in de praktijk gedaan hebben is echter steeds meer het Blok nalopen, zowel in woorden als in daden. Op die manier hebben ze mee het beeld versterkt bij een hele hoop mensen dat de migranten/vluchtelingen inderdaad aan de oorzaak liggen van veel problemen in dit land. Of hoe denk je dat de gemiddelde kiezer indertijd de "meeuwen die op het stort afkomen" van Tobback heeft geïnterpreteerd.
Door die niet consequente houding hebben ze niet alleen stilaan ervoor gezorgd dat de demagogen van het Blok hen telkens counteren met hun eigen citaten in debatten, maar ook dat hun geloofwaardigheid bij een heleboel mensen volledig weg is. Progressieven geloven niet dat een partij die dat soort uitspraken de wereld instuurt het echt meent als ze het over verdraagzaamheid hebben, en zij die vatbaar zijn voor de Blok-demagogie vinden die uitspraken niet geloofwaardig omdat ze vinden dat de daden die eraan gekoppeld worden niet ver genoeg gaan. Nochtans hebben diverse anti-racistische organisaties in de loop van de jaren '90 geregeld lijstjes gepubliceerd met zaken uit het 70-punten plan die (mee door SP.a ministers) in de praktijk werden omgezet door de diverse regeringen.
Ik denk dat de leiding van GROEN! het laatste jaar heeft duidelijk gemaakt dat voor hun het eigen clubje absoluut op de eerste plaats komt.
Natuurlijk hebben de klein-linkse partijen niet het electoraat van de SP.a of GROEN!, maar in het verleden heeft bijvoorbeeld de PVDA bewezen dat ze in concrete campagnes een serieuze mobiliseringskracht heeft. Als ik alleen maar terugdenk aan hoe die partij haar schouders heeft gezet onder Objectief. Of veel recenter, de aktie die de verkozenen (ja, er zijn er) van de PVDA in Zelzate samen met de bevolking ondernam tegen een gemeentebelasting, denk ik dat zij misschien wel tot meer in staat zijn dan we op het eerste gezicht zouden kunnen denken.
Trouwens, dat electoraat is relatief hoor. Volgens haar eigen cijfers heeft de PVDA 250.000 mensen bereikt met haar verkiezingsmateriaal. Ze haalden net geen 45.000 stemmen. Dat betekent dat 17% van de mensen die hun programma hebben leren kennen ook voor hun gestemd hebben. Stel je maar eens voor dat zo'n partij van de media evenveel mogelijkheden zou krijgen als het Blok... Maar dat terzijde.

Om af te ronden: ik ben er echt van overtuigd dat als de kleine linkse partijen, de vakbonden, de jeugdbewegingen, individuele linksen uit SP.a en GROEN!, enz. er gedurende de komende twee jaar mee ophouden de Blok-kiezer in een hokje te duwen en/of te negeren en er zich op toeleggen om samen met die mensen concrete problemen aan te pakken, we er eindelijk in zullen slagen om de olievlek van het fascisme in te dijken en terug te dringen. Maar laten we onszelf alsjeblieft geen blaasjes wijsmaken: op de leiding van SP.a (en GROEN! ?) hoeven we in dezen niet te rekenen. Zij denken al twintig jaar dat je het Blok stopt door ze na te praten.

Alain wil de sp.a en groen niet tot vijand maken, maar houdt niet op om de politici en de leiding van die - toegegeven: niet altijd voldoende linkse - partijen de verantwoordelijkheid te geven van 25 jaar groei van het Vlaams Blok.
Dit soort simplistische en anti-politieke veralgemeningen worden door de pvda en ander klein links al ruim 25 jaar gemaakt in alle mogelijke publicaties. Welke linkse eenheid wordt hiermee gediend?
Anderzijds hebben de hier genoemde potentieel-linkse krachten en bewegingen (ik bedoel Alains lijstje: "de kleine linkse partijen, de vakbonden, de jeugdbewegingen, individuele linksen uit SP.a en GROEN!") zich werkelijk al evenlang terdege ingespannen, samen mèt belangrijke sp-, sp.a-, agalev- en groen-politici, om te trachten het tij te keren. Ze deden dat met allerlei acties, anti-racistische manifestaties, vormings- en studiedagen, wettelijk ondersteunde positieve acties in bedrijven, publicaties, eerstelijnshulp aan werklozen, telefoonhulp-lijnen, affiche-campagnes, anti-racisme-wetten, migrantenstemrecht, snelbelgwet, petities enzovoort en Objectief was zeker één van de vele prijzenswaardige initiatieven uit de veelzijdige linkse strategie van al die jaren (Objectief was een succes mede dank zij de medewerking van een groot aantal vakbondsmensen en sp- en agalev-militanten en -kiezers van destijds) maar helaas is extreem-rechts blijven groeien.

Je hebt gelijk, Alain, dat we moeten blijven proberen dat soort campagnes vol te houden (al begrijp ik ook hoe en waarom het ooit zo dynamische Antifascistisch Front in de loop der jaren ontmoedigd is geraakt en nu op apegapen ligt) maar hier doen alsof jij nu opeens als eerste het licht hebt gezien, en dat alles nog moet beginnen, en dat je die vloedgolf pas zal kunnen stoppen als men sp.a en groen overboord gooit...
Als het Blok in 2006 eindelijk niet meer groeit - laten we dat hopen - zie ik jou al denken dat dat te danken zal zijn aan dit soort verzuurde schenentrapperij tegen onze bondgenoten van vandaag en de voorbije 25 jaar. Bondgenoten die ook wel eens fouten gemaakt hebben - dat geef ik nogmaals grif toe.

Op het eind van de 19° eeuw-begin 20° eeuw bestond er een rijke sociale economie die toen nog de cooperatieve beweging heette. Heel bekend is het niet maar in die periode bestonden er ook sterke rechtse, anti-semitische, racistische en reactionaire stromingen. In alle lagen van de bevolking. Een beetje zoals het Blok vandaag. De sociale economie die toen een deel van de werkende bevolking wist te verenigen in volkshuizen, bakkerijen, winkels enz. was een en onverdeeld onderdeel van een partij (de BWP) wiens organisatie de belichaming van het socialisme was en die minstens in het bewustzijn van de grote massa van de mensen een breuk vormde met de heersende maatschappelijke groepen. Wie bij wijze van spreken een voet binnenzette in de cooperatieve VOORUIT werkte mee aan een "andere wereld" die via deze vorm van sociale economie mogelik werd.Al vroeg ontstond de tendens binnen de beweging om deze cooperatieve democratische vormen van sociale economie los te koppelen van de strijd voor het socialisme. Sociale economie werd een alternatief economisch project zoals wij dat vandaag kennen. Een sector die "anders werkt". Met "eigen publiek", eigen waarden, naast de harde kern van de economie. Een eiland in het kapitalisme. Net die loskoppeling ondergroef de weerbaarheid tegenover autoritaire en achterlijke denkbeelden en ideologiën.
De uitbouw van sociale economie als alternatieve sector kan nooit kwaad en de mensen die er werken en er mee werken zijn niet anders dan anderen. Maar zo'n eilanden kunnen nooit een antwoord zijn op een politieke uitdaging als de opkomst van het Blok zonder globaal maatschappelijk en politiek alternatief. Met respect voor alle initiatieven om van het eiland af te stappen en feestjes, BBC en andere te organiseren.