arch/ive/ief (2000 - 2005)

De Serviërs trokken gisteren naar de stembus voor de tweede ronde van de presidentsverkiezingen. De functie van president is in Servië vooral ceremonieel, de premier heeft in werkelijkheid de meeste macht. Toch werd de verkiezing beschouwd als een test voor de democratische hervormers tegenover de ultranationalisten. De stembusslag is met 53,5% van de stemmen gewonnen door de gematigde pro-Europese liberaal Boris Tadic. Meteen na de bekendmaking van de positieve verkiezingsuitslag verzamelden opgeluchte Serviërs zich in de straten van Belgrado.

Tadic, de kandidaat van de Democratische Partij (DP), heeft als belangrijkste doelstelling het hervormen en moderniseren van Servië om het verarmde land toe te laten treden tot de Europese Unie. Al zeggen waarnemers dat dit pas volgend decennium mogelijk zal worden. Hij heeft gezegd te willen samenwerken met alle politieke partijen in het Servische parlement om een nieuwe grondwet op te stellen. Verder wil Tadic beter samenwerken met het Joegoslavië-tribunaal van de Verenigde Naties. Dat tribunaal heeft als opdracht het berechten en straffen van politieke en militaire leiders die zich in het voormalige Joegoslavië te buiten gingen aan misdaden tegen de menselijkheid.

De overwinning van Tadic, die in de lijn lag van recente opiniepeilingen, is volgens internationale waarnemers mede te danken aan zijn agressieve verkiezingscampagne. Zo handelden de pro-Europese kandidaat en enkele partijgenoten een reeks persoonlijke huis-aan-huis-bezoeken af. Tadic had ook de steun van de andere Servische democratische partijen, ook die van premier Vojislav Kostunica, en de internationale gemeenschap.

Tadic's tegenstander, de extreme ultranationalistische havik Tomislav Nikolic, was de overwinnaar in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen. Toch heeft hij met 45,1% van de stemmen die positie niet kunnen bestendigen.

Nikolic was de kandidaat van de zogenaamde Servische Radicale Partij (SRS) die in het verleden geleid werd door Vojislav Seselj en het regime van ex-dictator Slobodan Milosevic steunde, beiden staan nu voor het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag terecht voor oorlogsmisdaden. Hooggeplaatste Europese functionarissen en de Servische minister van Buitenlandse Zaken Vuk Draskovic waarschuwden voor de verkiezingen al dat een overwinning van Nikolic Servië dreigde te isoleren. Nikolic streeft het concept van Groot-Servië na. Dat concept, waarin Bosnië, Kroatië en Servië herenigd worden tot één grote natie, leidde tot de oorlogen van de jaren negentig waarin meer dan een kwart miljoen mensen omkwamen.

Het was de derde keer in 18 maanden dat de Serviërs naar de stembus trokken om een nieuwe president te kiezen. De twee vorige keren was de opkomst telkens te laag om de verkiezingen geldig te maken. Deze keer daagden 48% van de stemgerechtigden op, wat volgens de Servische wet voldoende is. Derde keer, goede keer zegt men dan.

Ook in de Baltische staat Litouwen komt een pro-westerse president aan de macht. Het gaat om de centrumrechtse ex-president Valdas Adamkus. De verkiezingen werden een nek-aan-nekrace maar kort na middernacht werd duidelijk dat Adamkus gewonnen had. Hij kreeg 52% van de stemmen tegenover 48% voor zijn linkse rivale Kazimira Prunskiene.

Adamkus verbleef lange tijd in de Verenigde Staten. Tussen 1998 en vorig jaar was hij als eens president van Litouwen. In die periode leidde hij de onderhandelingen over de Litouwse toetreding tot de Europese Unie en de NAVO. Vorig jaar verloor hij nog de verkiezingen van zijn rivaal Paksas, maar die moest begin dit jaar aftreden na een groot schandaal over banden met de Russische maffia. Vandaar dat er verkiezingen werden uitgeschreven.

Hoewel Adamkus zich profileert als hervormer is hij toch voorstander van de vrije markt. Hij wil trouwens ook dat de 120 Litouwse militairen voorlopig in Irak blijven.