arch/ive/ief (2000 - 2005)

De Fabeltjeskrant

Met de rug tegen de muur.


Hoewel deze tactiek allesbehalve succesvol bleek -Antwerpen kent opnieuw een monsterscore toe aan het Vlaams Blok, kiest men er toch (binnen afzienbare tijd) opnieuw voor, ditmaal op gewestelijk niveau. Valt dit te verklaren? En zien we binnen drie jaar -of vroeger!- op federaal niveau eenzelfde scenario? Het antwoord op beide vragen is tweemaal ja.

Het is namelijk de verwezenlijking van de dictatoriale mogelijkheid binnen de democratie. Een kwalijk neveneffect volgens sommigen, een schoonheidsfoutje volgens anderen, waarvoor reeds gewaarschuwd was nog voor er hier en elders nog maar sprake was van democratie, tengevolge van haar innerlijke contradictie. Herleid tot haar essentie is democratie immers het alleenrecht van de meerderheid, hoe die meerderheid ook tot stand komt of hoe divers ze ook moge zijn. Het is het (toegestane) recht van de meerderheid over het lot van de minderheid te beslissen. Rekening houden met de minderheid berust er immers op 'good will'.

Het enige doel van politieke partijen wordt daarmee (het overlevingsinstinct) deel uit te maken van die meerderheid, waarin men heerst òver de bevolking. Indien men dan toch tot de minderheid behoort komt het erop aan ze zo groot mogelijk te maken. Kartelvorming en andere olijfboomcoalities verscherpen de polarisering tussen meerderheid en minderheid.
En dat is wat we nu zien gebeuren.

Het doel is de status quo, of de verschillen zo klein mogelijk te houden. Verandering is onzekerheid.

Bij de aanvang van het spel worden de spelers (partijen) gekozen en teams (regering en oppositie) samengesteld. Want Democratie is een spel voor maximum twee teams. Eventueel mag een derde partij optreden als referee, om doorslag te geven in betwiste dossiers, zoals bij een patstelling.

Door het inroepen van het cordon sanitair (het exclusiviteitscontract) hebben de spelers zich echter beperkt, en zijn ze tegen wil en dank veroordeeld tot het vormen van een team. Dit werkt zolang ze samen de meerderheid blijven vormen. Maar het boeiende aan het spel is de onberekenbare factor: de kiezer. Hij bepaald namelijk of deze partijen samen een meerderheid blijven vormen. En van zodra die kiezer het spel begint door te hebben, want momenteel wordt slechts een proefspelletje gespeeld, zal hij -u raad het al- die meerderheid veranderen, niet het beleid dat ondertussen slechts minieme verschillen kent. Het cordon sanitair is derhalve voor de traditionele spelers een historische last.

Met de rug tegen de muur nu doen partijen pogingen d.m.v. strategieën deze zekerheid uit te stellen, dan wel te versnellen. Zo is het overnemen en uitvoeren van partijstandpunten van het Vlaams Blok eerder een contrapuntieve strategie dewelke het exclusiviteitscontract ongedaan moet maken, dan wel dat ze wind uit de zeilen van het Blok zal halen. Daarbij kunnen ook meer persoonlijke scores worden vereffend. De roep van de ‘nieuwe’ generatie binnen de VLD om verandering (van gezichten) kan die ‘overstap’ naar het -nu nog- concurrerende kamp versnellen.

De vraag natuurlijk bij de opzegging van dat exclusiviteitscontract is, wie wie binnenhaalt? Van enig beleid wordt niet gesproken, daar is geen plaats (lees: financiële ruimte) voor, en dat wordt handig in stand gehouden op straffe van verkettering. Enkel in tijden van verkiezingen kan er weer over beleid gesproken worden, maar dan nog in beperkte zin. Dan moeten de kiezers weer met beloftes omgekocht worden. Het (noodzakelijk) breken van die beloftes bekopen de politici met de onzekerheid van machtsdeelname. Die ze op hun beurt dan weer willen bestendigen door het volgen van de tendensen binnen de ‘politiek relevante dossiers’.
Het komt er dus op aan voor de spelers ‘up to date’, ‘hip’ te zijn. Te weten wat ‘relevant’ is. Dit wil zeggen, weten wat de kiezers denken wat relevant is én de pretentie daartoe ook te hebben. Wat op haar beurt dan weer leidt tot polarisering. Het resultaat voor de kiezers is uiteindelijk een keuze tussen pest en cholera.

Ja, Democratie is een spel dat staat voor misleiding, provocatie, bedrog en pretentieuze manipulatie. Het toont hoe mensen reageren in machtsbedreigende situaties; met de rug tegen de muur.