Begrip voor Vlaams-Blok-kiezers?

Op 15 juni publiceerde De Standaard een artikel van Bart Brinckman die aan de lezers ging uitleggen waarom zoveel Vlamingen voor het Vlaams Blok hebben gestemd. Hij somde daarvoor tien redenen op voor de “complexe attractiviteit” van het Blok.

In mijn ogen is de hoofdreden voor die nieuwe groei van zwart Vlaanderen het antipolitieke klimaat dat overal valt waar te nemen. Alles wat politici, en vooral de regerende politici doen of zeggen is volgens de populaire media en daardoor dus ook bij de publieke opinie d’office verdacht, dom, bedrieglijk, geldzuchtig of gelogen.
Wie daarin trapt, zal gemakkelijk foert zeggen en dus Vlaams Blok stemmen. Maar wie is verantwoordelijk voor die antipolitieke rage? Volgens mij zijn dat het kartel CD&V-NVA (en dan nog vooral de CD&V) en de media: VRT, VTM en de conservatieve of christelijke pers.

Laten we punt voor punt de 10 argumenten van Bart Brinckman (BB) overlopen:

1. “Heldere communicatie”
BB: “Tijdens de jongste verkiezingscampagne sprong de communicatie van het Blok in het oog. Zijn affiches waren herkenbaar en bevatten bovendien inhoudelijke slogans. De gebuste folders oogden eenduidig, helder en to the point. Er zit nooit ruis op de Blok-boodschap.
Hetzelfde kenmerkt de mandatarissen die het woord mogen voeren. Alles verloopt gestroomlijnd, interne kritiek is uitgesloten. De werkelijkheid mag dan bijzonder gecompliceerd zijn, met een oneliner van een Blok-kopstuk lijkt de wereld weer eenvoudig. De tegenstander heeft meteen drie minuten nodig om te nuanceren.”

Was die campagne “to the point”, met een “inhoudelijke” boodschap en zonder “ruis”? Hoe vaag die omschrijving “zonder ruis” op zichzelf al is, de waarheid is anders. Het Vlaams Blok houdt zijn inhoudelijke boodschap juist erg vaag, invulbaar voor iedereen – rijk, arm, oud, jong, zelfstandige, werknemer…
Schermen met slogans als “minder criminaliteit” en “minder islam” laat niets los over de maatregelen die ze daarvoor in petto hebben. Dat is juist geen heldere communicatie.
Dat is simplistisch gespoten mist: betekent een stem voor het Vlaams Blok het einde van de islam? Alleen in Vlaanderen, in Europa of in heel de wereld?
En uiteraard wilt iedereen minder criminaliteit. Het Blok suggereert in zijn campagnes dat de andere partijen voor het behoud of een toename van de huidige criminaliteit zouden zijn. Maar eigenlijk proberen de Blokkers de indruk te wekken dat er een verband is tussen islam en criminaliteit. Dat is toch geen boodschap zonder ruis. Bovendien zwijgt het Vlaams Blok in alle talen over hun rechtse ideeën in verband met de pensioenleeftijd, het recht op brugpensioen, de indexering van de lonen, de openingsuren van winkels, flexibele werktijden, de ziekteverzekering, de werkloosheidsuitkeringen, het sociaal overleg, het vliegveld van Deurne, het bestrijden van armoede…

2. “Een echte volkspartij”
BB: “Goed tien jaar geleden bestempelden slimme professoren het Blok-electoraat als ,,mensen met een klein zelfbeeld''. Het was de tijd van de ,,kiezer die ongelijk'' had, een kreet die we dezer dagen opnieuw horen.
Tijdens de meetings bots je eerder op een onderlaag. Maar het Vlaams Blok mag zich eigenlijk een echte volkspartij noemen. In alle lagen van de samenleving kan de partij op een solide aanhang rekenen. Dat vereenvoudigt ook de verdere groei. Het schaamtegevoel is weg. Mensen hebben er geen probleem mee om onder vrienden toe te geven dat het Blok een stem krijgt. Voor heel wat Vlamingen is het Vlaams Blok een gewoon onderdeel van het politieke landschap geworden.”

Een partij met aanhang in alle lagen van de bevolking, en zonder schaamtegevoel: dat is wellicht juist, maar is dat een sterkte? Jarenlang is de CVP ook zo’n volkspartij geweest en toch ging ze steeds maar achteruit (tot op 13 juni, maar haar “groei” van die zwartste zondag lag, ondanks haar chagrijnige en genadeloze oppositietaal, puur aan de optelling van CVP en NVA). Alle partijen die de kiesdrempel gehaald hebben, hebben tegenwoordig trouwens hun aanhang in alle lagen van de bevolking.

3. “Vlaanderen houdt van underdogs.”
BB: “De Belgische nationale voetbalploeg is op haar best als ze tegen een op papier veel sterkere tegenstander moet spelen. Het cordon sanitaire is de levensverzekering van de underdogpositie van het Blok. Nu al vindt de helft van de Vlamingen dat de partij het recht heeft om mee het land de besturen. Dat zoiets niet kan, voedt hun onrechtvaardigheidsgevoel.
De veroordeling wegens racisme verstrakt deze houding. Vlamingen hebben al een ingeboren wantrouwen tegenover de overheid. Als die overheid zich vervolgens bezighoudt met een politieke partij het zwijgen op te leggen, is er een probleem. Vreemd genoeg heeft de partij ook geen last van de negatieve berichtgeving rond drugs, moord en mishandeling waarvan een aantal gemeentelijke mandatarissen werden beschuldigd. De kiezer wil het blijkbaar niet weten, of de berichtgeving werkt zelfs contraproductief.”

Een opiniepeiling zou aangetoond hebben dat de helft van de Vlamingen vindt dat het Vlaams Blok mee moet besturen. Ik geloof dat niet. Het VRT-spelletje “Doe de stemtest” is toch geen serieuze opiniepeiling! Trouwens 75 % van de Vlamingen heeft gestemd voor partijen die hebben gezworen (en luid verkondigd) dat ze nooit met het Vlaams Blok akkoorden willen sluiten. Verdienen die 3 miljoen kiezers geen respect?
Juist is wel dat de Vlaamse kiezer eigenaardig genoeg geen belang hecht aan een veroordeling van het Blok wegens racisme, aan schandalen rond drugs, moord en echtelijk geweld. Dat kan er ook op wijzen dat de Vlaams-Blok-kiezer juist sympathie heeft voor racisten, kleine criminelen (als ze maar blank zijn) en macho’s die erop los kloppen. Ze kunnen zich goed inleven in dat soort figuren. Volgens mij eerder een reden om ze als uitschot te verafschuwen dan om ze als toffe underdogs te beschouwen.

4. “Migranten”
BB: “In sommige scholen van het Antwerpse stedelijke net groeit de Blok-aanhang als kool. De leerkrachten voelen zich in de steek gelaten. Maar het onderwijzend personeel heeft ook de indruk dat er met twee maten en gewichten wordt gewerkt. Autochtone leerlingen moeten de regels volgen, voor allochtone leerlingen moet er soms om de lieve vrede een uitzondering worden gemaakt.
Dit ,,gevoel van ongelijkheid'' kan zonder problemen worden geëxtrapoleerd: migrantenstemrecht, het leefloon voor bepaalde categorieën van asielzoekers, de bestraffing van criminelen, positieve discriminatie op de arbeidsmarkt Blok-kiezers gaan ongegeneerd uit van het Eigen volk eerst-principe, een eenvoudig uitgangspunt dat nogal wat Vlamingen aantrekt.”

Waar haalt Brinckman het vandaan dat de Antwerpse leraren van het stedelijke net last zouden hebben van een gevoel van ongelijkheid? En als hij misschien zo een leraar kent of gesproken heeft, wat zegt dat over de waarheid van dat gevoel en waarom zou dat verklaren dat ook in kieskantons waar de scholen geen migranten hebben, het Blok zo’n aanhang heeft.
Trouwens wat mogen migranten meer dan het eigen volk? Sommigen van hun kinderen en jongeren durven misschien meer, en maken sommige leraren bang – maar is de blanke bevolking van beroepsscholen zoveel braver? Waren er in de jaren ’50 geen bange leraren in “sommige scholen van het stedelijke net”? Vraag het maar aan Robbe De Hert.
Brinckman maakt trouwens een eigenaardige opsomming van “ongelijkheden”: hij noemt juist maatregelen die sommige onrechtvaardige ongelijkheden bestrijden: zoals migrantenstemrecht en leefloon (ook voor vluchtelingen).
Dat allochtone crminelen minder gestraft worden, is ook een giftig fabeltje dat het Vlaams Blok verspreidt. Brinckman gelooft het al (terwijl bewezen is dat er veel Vlaams Blokkers bij de politie zitten: zouden die echt de migranten bevoordeligen?). En dan de eigen-volk-eerst-slogan: dat is inderdaad een simpel uitgangspunt, maar dat simplisme komt toch niet voort uit een “gevoel van ongelijkheid”; integendeel: de slogan wil letterlijk meer ongelijkheid, in het nadeel van de migranten, natuurlijk.

5. “Weltschmerz”
BB: “Dat ongenoegen over de samenleving uit zich op twee manieren. Op microgebied gaat het om de zogeheten ,,spijtstemmers'', mensen die via het sleutelgat van een eigen probleem de samenleving te lijf gaan: een boete die te duur uitvalt, een veroordeling die onterecht is, een onfatsoenlijke belastingaanslag, een bouwvergunning die te laat werd afgeleverd Hier zijn er evenveel aanleidingen als kiezers. De Vlaming is trouwens niet langer beschaamd om zijn Blok-stem als chantagemiddel te gebruiken wanneer een en ander hem niet zint.
Op macrogebied gaat het om kiezers die worstelen met een te snel evoluerende samenleving. Niet iedereen is helemaal mee met de internetcultuur of heeft een goed oog in de uitbereiding van de Europese Unie. Sommige evoluties gaan gewoon te snel. Het Vlaams Blok geeft op zijn minst de indruk deze bevolkingsgroepen te respecteren.”

Weltschmerz is toch wel een ouderwets, romantisch woord om de huidige verzuring en het foertgevoel van de Blok-kiezers samen te vatten: hiermee geeft Brinckman aan dat hij dat foertgevoel eigenlijk als een reflex beschouwt waar een romanticus sympathie voor kan hebben. De punten die hij opsomt – en die toevallige individuele redenen zijn waarom iemand naar de anderen begint te spuwen – zijn wel goede voorbeelden: al te dikwijls zijn dat de ware redenen (pas een dure boete gehad, “onterecht” veroordeeld geweest, pas een hoge belasting moeten betalen, probleem met een bouwvergunning…). Je kan er vele aan toevoegen (je hond pas overreden, afgeblaft door je lief, compassie met Xandee die genekt is door oost-europeanen…)
Onder dit punt heeft Brinckman het ook over kiezers die niet meer meekunnen met de internetcultuur en de snelle evoluties op allerlei vlak, en hij gooit er ineens ook de uitbreiding van Europa bij… misschien om dat vreemde woord “weltschmerz” een beetje meer inhoud te geven. Heeft het Vlaams Blok een duidelijke boodschap over de internetcultuur? Niets dan ruis, zou ik zeggen. Of over de uitbreiding van Europa, behalve hun afkeer voor Turkije en hun goeie relaties met Kroatië?

6. “Afkeer van traditionele partijen”
BB: “Zoals het Blok de vreemdelingen als zondebok uitspeelt voor heel wat maatschappelijke problemen, acht de Blok-kiezers de ,,democratische'' partijen verantwoordelijk voor alles wat misloopt. Een stem voor het Vlaams Blok zegt in die zin trouwens meer over de afkeer voor de traditionele partijen dan over de voorkeur voor het Blok.
Daarbij speelt de ,,kwettercultuur'' een rol. Honderden ideetjes overspoelden Vlaanderen de jongste jaren. Er werd gekletst en getaterd dat het een lieve lust was. De terugkeer van brombeer Jean-Luc Dehaene was in die zin een welkome afwisseling. Bij hem horen we geen woord te veel. De manier waarop Verhofstadt zijn nederlaag als een overwinning verkocht, kwam bij heel wat mensen over als een belediging.”

Hier begint Brinckman zelf zijn persoonlijke kritiek op de traditionele partijen te spuien: hij klaagt over de “kwettercultuur”, waarmee hij bedoelt dat er teveel “ideetjes” zijn gelanceerd. Ergert Brinckman zich aan de creativiteit van Stevaert? Of waarover heeft hij het? Dit is het duidelijkste voorbeeld van antipolitiek uit gebrek aan visie. Journalisten als BB worden blijkbaar niet graag verrast met ideeën waar ze niet zelf op gekomen zijn, dus schilderen ze het lanceren van ideeën af als een negatieve trend.
Niet het Vlaams Blok heeft over die overvloed aan ideeën geklaagd, maar de conservatieve journalisten èn de christen-democratische oppositie. En een groot deel van de bevolking heeft dat overgenomen zonder te weten wat die gefrustreerde zeurpieten precies bedoelen.
Welke ideetjes zijn slecht geweest? De afschaffing van het kijk- en luistergeld? De gratis autobussen voor kinderen en bejaarden? De vereenvoudiging van de administratie? Het gelijke-kansendecreet in het onderwijs? Het homohuwelijk? Euthanasie? De barbecue-cheques? Kritiek op de Amerikaanse invasie in Irak? Het tijdskrediet – met regionale extra premies? De maximumfactuur inzake ziektekosten? De verlaging van de registratierechten? Zeg het, Brinckman, zeg het.
(Ik vergeet hier nog tientallen goede maatregelen die uit originele ideeën zijn voortgekomen, maar ik geef toe dat er – uiteraard – ook missers zaten in het beleid van paars: alles kan beter.) En de slechte ideeën van paars (fiscale amnestie, verhoging van pensioenleeftijd, nieuwe jacht op werkozen…) krijgen kritiek vanuit de arbeidersbeweging, maar het Vlaams Blok is daar niet tegen.

BB: “En wat te denken over al die ministerswissels in de Vlaamse regering, of politici die ieder jaar aan verkiezingen deelnemen zonder de intentie te zetelen? Soms leek het wel of de politiek een manifest gebrek aan verantwoordelijkheidszin etaleerde.
De traditionele partijen maken het plaatje nog dramatischer door voortdurend de kiezers van het Blok te culpabiliseren door hen te verslijten voor racisten, malcontenten en egoïsten. Meteen slaan ze de deur naar de herovering van de stem dicht.”

Ook die klacht over ministerwissels is een antipolitiek stokpaardje van CD&V, Vlaams Blok en de media. Persoonlijk ben ik vergeten waarom Dewaele naar de federale regering is verhuisd, maar was Bart Somers een slechte opvolger? Had Sauwens moeten aanblijven? Was het verkeerd dat Dua en Vogels zich terugtrokken na de afstraffing van hun partij in 2003? Wat zouden Brinckman, de CD&V en het Blok gezegd hebben als Sannen minister was gebleven na zijn overstap naar de sp.a? Mocht Stevaert geen partijvoorzitter worden (of Janssens geen burgemeester)? Toevallig betekenen dat allemaal ministerwissels. Maar welke (nieuwe) minister heeft zijn job slecht gedaan? Dat zou pas zinnige kritiek zijn.
En nog zoiets: de kandidaten die niet echt zullen zetelen… Tot in den treure hebben de Vlaamse media èn de CD&V daarover doorgezeurd. Maar ze hebben allemaal meegedaan – ook het Vlaams Blok (zal De Winter in Europa zetelen, en Van Hecke in het Vlaams Parlement?)
Kortom: al deze vage kritiek op de traditionele partijen zijn terug te brengen tot negatieve afbraak-ideetjes van de CD&V die gretig werden overgenomen door de media en vooral de wetstraatjournalisten van de conservatieve pers (De Standaard, Het Belang van Limburg, Gazet van Antwerpen, Het Laatste Nieuws).

7. “Egoïsme/individualisme”
BB: “Vlaanderen behoort tot de rijkste regio's ter wereld. Wie veel heeft, kan veel kwijtspelen. Zo'n attitude komt in de eerste plaats ten goede aan een partij die een gesloten maatschappijmodel promoot.
De aftakeling van gemeenschapsstructuren (het middenveld) versterkt dit. De verzuring binnen de samenleving krijgt op deze manier makkelijker vrij spel, de barbecuecheques ten spijt.”

Op dit punt heeft Brinckman gelijk: hoewel Vlaanderen tot de rijkste regio’s ter wereld behoort (bijvoorbeeld veel rijker dan Wallonië) is de antipolitieke verzuring hier ontzettend groot. Juist, maar Brinckman geeft er geen verklaring voor, behalve zijn “weltschmerz”-verhaaltje van punt 5. Nogmaals: zou de conservatieve pers daar niet zelf mee schuldig aan zijn?

8. “Negatieve campagne”
BB: “Het slotdebat op VTM was ontluisterend pijnlijk. Haast alle partijen maakten vrolijk ruzie met elkaar, met Vlaams Blok-kandidaat Filip Dewinter die op een haast schoolmeesterachtige manier het klasje tot de orde riep. De harde campagne tussen CD&V en de VLD heeft het Blok geen windeieren gelegd.”

Ook juist: de harde woordenstrijd tussen VLD (misschien te optimistisch om waar te zijn) en CD&V (in ieder geval te negativistisch en afbraakgericht), heeft alleen het Blok in de kaart gespeeld.

9. “Details”
BB: “De grootste promotie voor het Vlaams Blok stond begin mei in Het Laatste Nieuws. De krant bracht een paginagroot verslag over de Gay Parade in Brussel en de grote aanwezigheid van diverse politieke partijen aldaar. Dat creëerde een beeld van politici die zo weinig om handen hebben dat ze zich dan maar met homoseksuelen bezighouden. De tijden dat homo's in de kast moesten blijven, is gelukkig voorbij. Politici mogen daaruit niet concluderen dat elke Vlaming warmloopt voor een homohuwelijk.”

Is Brinckman te biechten geweest bij pastoor Joos?

BB: “De media kwamen ook inkt te kort om de jongste jaren de diverse vormen van overloperij te verslaan. Heel interessant voor het Wetstraatwereldje, maar voor heel wat kiezers een zoveelste bewijs dat de politiek synoniem is voor postjes- en poenpakkerij waar de Vlaming zelf niet beter van wordt.”

Zeer juist gedacht, Brinckman, en vooral een terechte zelfkritiek uit het wereldje van de wetstraatjournalistiek.

10. “Partij van het gezond verstand”
BB: “Het programma van het Blok telt enkele extreme punten. Maar u zou ervan schrikken hoe ,,gewoontjes'' het gros van het programma is. Zeker het financiële luik van Doe de stemtest etaleerde het middle of the road-karakter van het Blok. Voor heel wat kiezers is de formatie dan ook niet meer dan de partij van het gezond verstand.”

Hoe gewoon en verstandig is het gros van het Blok-programma eigenlijk? Nogmaals: inzake economie, sociaal overleg en sociale zekerheid is het Blok-programma geïnspireerd op de ideeën van de werkgevers. Maar dat gedeelte van hun programma hebben ze wijselijk verborgen gehouden (zie ook mijn opmerkingen bij punt 1). De journalisten zouden er beter aan gedaan hebben om dat anti-werknemers-programma eens duidelijk aan de arbeiders en bedienden uit te leggen. De vakbonden hebben dat voortdurend met alle mogelijke middelen proberen te doen, o.a. door de vele publicaties van Marc Spruyt (de onvolprezen Blokwatcher) bij hun achterban te verspreiden, maar omdat de Blok-kiezers de vakbonden ook als profiteurs beschouwen, zijn ze niet bereid om naar vakbondsargumenten te luisteren.

arch/ive/ief (2000 - 2005)