arch/ive/ief (2000 - 2005)

Tweeëntwintig mensen, onder wie 19 buitenlanders, hoofdzakelijk westerlingen, werden op 30 mei gedood in Khobar in noordoost Saudi-Arabië. In Ryad en Taïf werden vorige week politieposten aangevallen. Hoe verklaar je deze aanvallen die zich sinds een jaar alsmaar meer tegen de regering richten?

Mohammed Hassan. Daarvoor moeten we teruggaan naar de naweeën van de Eerste Golfoorlog. Voor Saudi-Arabië betekende die oorlog het begin van een diepe crisis op economisch vlak. Voor de oorlog had Saudi-Arabië altijd overschotten op de begroting, maar omdat het land een belangrijk deel van die oorlog betaald heeft en militaire bestellingen plaatste bij de Verenigde Staten, zit het vandaag met een enorme schuldenlast. Vijfendertig procent van de bevolking is werkloos.

Maar de crisis is ook politiek omdat de bevolking de wettigheid van het regime van de feodale Saudische prinsen in vraag stelt. Daarnaast was er kritiek op de aanwezigheid van VS-troepen, op het embargo tegen Irak, op de aanhoudende politiek van twee maten en twee gewichten tegenover Palestina. In brede lagen van de bevolking creëerden deze kritieken een sterk nationaal bewustzijn.


Hoe komt het dat dit verzet zich kristalliseerde in een figuur van de islamitische beweging?

Mohammed Hassan. Het land wordt sinds 1932 door een theocratie geleid. In de jaren 1950-1960 roeide het regime de nationalistische en communistische stromingen hardhandig uit zodat de oppositie wel een religieus karakter moést krijgen. Na 1991 riep het bewind een sjoera bijeen, een islamitische vergadering van religieuze leiders en andere personaliteiten. De meest radicalen onder hen stelden meteen het koningschap ­ dat zij als onislamitisch beschouwen ­ en de aanwezigheid van Amerikaanse troepen op hun grondgebied in vraag. Anderen formuleerden minder scherpe kritieken.

Wat er ook van zij, de Saudische machtshebbers legden alle vragen van de sjoera naast zich neer. De sjoera werd uiteindelijk zelfs ontbonden, zeer tot ongenoegen van de bevolking. Sinds de jaren '60 is geen enkele oppositiebeweging erin geslaagd een revolte tegen de regering op poten te zetten.

Maar de gewapende islamitische strijders die in de jaren '80 naar Afghanistan waren gestuurd, kwamen als gestructureerde groepen terug naar hun land. Zij hebben die wrok een gezicht gegeven. Vanaf 1997 zijn de militaire aanvallen tegen westerlingen begonnen, hoewel we daar in de pers haast niets over vernamen. Wapenopslagplaatsen werden geplunderd, de veiligheidsdiensten werden geïnfiltreerd.


Uit welke sociale klasse komen deze opstandelingen?

Mohammed Hassan. Veel Saudische oppositieleiders komen uit de burgerlijke elite. Enkele van hen komen uit de kleinburgerij. Zij willen het land bevrijden van het feodale keurslijf waarin de familie Saud het gevangen houdt. (Osama bin Laden spreekt overigens nooit van Saudi-Arabië.) Zij willen dat het Arabisch schiereiland zich bevrijdt van de Amerikaanse wurggreep. Zij aanvaarden niet langer dat de winsten op de verkoop van olie de Amerikaanse economie ten goede komt en niet hun eigen natie. In de context van hun land gebruiken zij de godsdienst zoals het hen best uitkomt.

Hun sociale afkomst verklaart ook de terroristische actievormen waar zij soms voor kiezen (zelfmoordaanslagen, gijzelnemingen) en die vergelijkbaar zijn met wat er in de 19de eeuw in het tsaristische Rusland gebeurde. Maar de laatste jaren, en vooral sinds de tweede oorlog tegen Irak, krijgt de Saudi-Arabische oppositie alsmaar meer steun van de massa. Datzelfde verschijnsel doet zich overigens ook voor in kleinere Golfstaten zoals Bahrein en Oman.






De olieprijs zal blijven stijgen, zolang de Verenigde Staten zorgen voor instabiliteit in het Midden-Oosten, zegt Mohammed Hassan. (Foto archief)

--------------------------------------------------------------------------------

De olieprijzen zijn sterk gestegen en hebben vorige week zelfs het historische niveau van 42 dollar per vat overschreden. Moeten we de verklaring zoeken in de situatie in het Midden-Oosten?

Mohammed Hassan. Die hoge prijzen zijn een reactie van de markt op de toenemende instabiliteit in Irak en Saudi-Arabië. De markt vreest dat de bevoorrading op termijn niet langer gegarandeerd is.

De instabiliteit is door de Verenigde Staten zélf veroorzaakt. In 1920 beschikten de VS nog over 62% van de wereldreserves aan olie. In 2007 zullen ze volledig afhankelijk zijn van olie-import. Irak beschikt over één derde van de oliereserves en Saudi-Arabië minstens over een ander derde. De controle over de regio is dan ook een kwestie van leven of dood voor het Amerikaans imperialisme.

Een van de belangrijkste redenen voor de oorlog tegen Irak is uitgerekend dat de VS niet exclusief afhankelijk willen zijn van een labiel Saudi-Arabië. Zij willen vanuit Irak de regio op hun manier 'stabiliseren', dat wil zeggen volledig koloniseren.

Maar die dominotheorie keert zich langzamerhand tegen hen. Het Iraaks verzet zet de Amerikaanse troepen voor schut en veroorzaakt een domino-effect dat de andere, wankele regimes van het Arabisch schiereiland door elkaar schudt. Als Saudi-Arabië valt, volgen ongetwijfeld ook de kleine oliestaatjes en dan davert de Amerikaanse economie, die voor een deel gesteund wordt door de Saudische oliedollars, op zijn grondvesten.

De hele toestand zal de tegenstellingen tussen de Verenigde Staten en de Europese Unie aanwakkeren vooral dan rond thema's als de Navo, Irak en Afghanistan. De olieprijzen kunnen zich niet stabiliseren tenzij de bron van de instabiliteit uit de regio verdwijnt. Dat wil zeggen: van zodra de VS zich terugtrekken. Het verzet steunen, vooral in Irak, is de beste manier om het zover te laten komen.


Lezen

Irak oog in oog met de bezetting (EPO), het boek van Mohammed Hassan en David Pestieau geeft inzicht in het Iraakse verzet. Te koop voor 15 euro in de boekhandel of via http://www.epo.be.



Leren

Mohammed Hassan en David Pestieau geven vorming (in het Engels) op de marxistische Zomeruniversiteit: Defeating the US. Resistance, Terrorism & Nationalism in the Middle East. Van 20 tot 22 augustus in het internaat van het KTA, Ruggeveldlaan 471, 2100 Deurne (Antwerpen). Info: http://www.marx.be en 02/50.40.144.


Betogen

Verzameling op 30 juni van 16-18 uur voor de ambassade van de VS in Brussel voor de volgende eisen: Geen marionettenregering in Irak, stop de bezetting, geen Belgische deelname, onafhankelijkheid voor Irak. Organisatie en info: http://www.stop.usa.

De olieprijzen stijgen ook omdat de vraag naar olie blijft stijgen.

Beide factoren spelen een rol.