Er is media-activisme en er is media-activisme

Een jeugdig frisse lay-out, grappige tekeningen, niet te veel tekst op één pagina ... Het zijn de eerste dingen die opvallen als je het 'handboek' media-activisme ter hand neemt dat EPO op 1 mei publiceerde. Toch werd ook dit boek in De Morgen (26/5) neergesabeld ...

Van 'Fluff' tot 'Flak': welke filters vervormen hét nieuws?

'Media-activisme' is opgebouwd uit vijf grote delen. In deel 1 kijken we naar wat er mis is met de media. Hoe werken de media als 'propaganda-machine'? Welke filters vertekenen het 'nieuws'? Wie bepaalt wat nieuws is en wat niet?

"Dat was het nieuws": hoe vaak krijg je die zin niet te horen op VRT-radio ? Hoe idioot is dat zinnetje niet? Als de VRT-journalist nu eens zei: "Dat was onze nieuwskeuze" ... Want elk nieuwsaanbod bestaat bij de gratie van tal van keuzes. En die keuzes worden dan nog eens bepaald door tal van factoren die met de nieuws-keuze zelf niets te maken hebben.

Noam Chomsky en Edward Herman botsten in 1987 bij het schrijven van hun boek 'Manufacturing Consent' (over 'het produceren van een maatschappelijke consensus') op vijf filters die het nieuws vervormen. Vooreerst is er het feit dat de media eigendom zijn van bedrijven/mediabaronnen (Berlusconi, Murdoch, Van Thillo ...) die boven alles winst nastreven. Vervolgens is er de invloed van de adverteerders. Die krijgen in speciaal voor hen geschapen 'omgevingen' - zoals de als 'fluff' te omschrijven krantenbijlagen over wonen, eten, drinken ... - alle ruimte en ze bepalen ook op tal van andere manieren de inhoud en vorm van de media.

Een derde filter wordt gevormd door het feit dat journalisten vooral officiële, 'betrouwbare', 'veilige' bronnen gebruiken. Een heel venijnig filter is dat van de 'Flak': dat staat hier niet voor luchtafweergeschut, maar voor de negatieve reacties die media afvuren op wie hen tegenspreekt. Een 'mooi' voorbeeld van zulke 'Flak' was de wijze waarop Walter Pauli in De Morgen het EPO-boek 'Populisme' de grond inboorde. Iets wat dezelfde mijnheer ook met het boek 'Media-activisme' deed (daarover later meer).

Ook Indymedia krijgt te maken met nogal wat 'Flak'. Daarover verneem je meer op pagina 63-64 waar je leest hoe "een patrouille van een zionistische jeugdbeweging Indymedia.be met een bezoek vereerde" om een dreigbrief te komen afgeven. "Het Vlaams Blok kan er van leren !" noteren de auteurs. Het racistische Blok weet nochtans ook hoe het de media moet afdreigen Én hoe het zijn dreigementen moet onderbouwen met informatie bekomen via spionage. De officieel ontbonden geheime dienst 'Kosmos' ('Kring voor het Onderzoek naar Socialistische en Multiculturele Ondermijning van onze Samenleving') verricht voor het Blok nog steeds belangrijk spionagewerk.

Waarom blind blijven voor 'communistische' dictaturen?

De vijfde door Chomsky en Herman ontdekte filter is die van de door de media niet in vraag gestelde kapitalistische ideologie. Dit filter maakt ook dat de mainstream media steevast anticommunist zijn. Bij dit vijfde filter moet wel opgemerkt worden dat er ook media mogelijk zijn die zowel tegen het kapitalisme zijn als tegen het communisme (en zeker tegen de tot nu toe gerealiseerde dictatoriale leninistische varianten van het communisme). Die bedenking maakten de auteurs van het media-activisme-boek zich niet: hier zit hun eigen ideologische filter in de weg.

Indymedia is een Amerikaanse uitvinding, geen rood-Chinese!

In een artikeltje dat Kenneth Rumes op 2 mei op Indymedia plaatste over het 'mediahandboek', lazen we hoe Raf Custers bij de voorstelling van het boek op de 1 mei-viering van de Partij van de Arbeid (PVDA) opmerkte dat het nieuws over een treinongeluk in Noord-Korea "dagenlang heerste in alle mainstreammedia" (op zich al een overdrijving: zoveel aandacht werd er nu ook niet aan besteed, mede omdat Noord-Korea er zo goed als geen beelden van vrij gaf) terwijl volgens Custers nauwelijks gerept werd over een zware brand in Bangkok die 3.000 huizen vernielde. Maar werd het treinongeluk in Noord-Kora niet juist nieuws door de geslotenheid voor de buitenwereld van de Noord-Koreaanse dictatuur die overigens nog altijd genade vind in de ogen van de PVDA?

In het mediahandboek vind je bijna twee pagina's over Noord-Korea en de media. De schuld voor wat fout loopt in de berichtgeving over het land wordt echter alleen gezocht bij de westerse journalisten. Ofschoon de auteurs zelf noteren dat "Noord-Korea niet zomaar de eerste de beste cameraploeg binnenlaat" en even verder een citaat geven waarin we lezen dat "het regime niet gul is met informatie", maken ze verder geen enkele kritische opmerking aan het adres van het regime in Pyongyang. Een regime dat een familie-dictatuur is die veel weg heeft van de vroegere feodale zonnekoningen (die ook als goden vereerd werden). Je kan je zelfs afvragen of het regime in Noord-Korea niet de ultieme pervertering is van wat goedbedoelende communistische visionairen ooit voor ogen hadden. Feit is dat zulke dictatoriale regimes heel de linkerzijde in diskrediet brengen en dat vrijheidslievend links van zulke terreurregimes niet scherp genoeg afstand kan nemen; niet om de kapitalisten te plezieren maar juist om hen munitie tegen een waarachtig vrijheidslievend socialisme te ontnemen.

Vreemd is ook hoe media-activisten die ten strijde trekken tegen de kapitalistische persdictatuur, ziende blind kunnen blijven voor 'communistische' persdictaturen ... Stellen ze zich dan nooit vragen bij het feit dat het fenomeen Indymedia in de V.S. kon ontstaan maar dat het in landen zals Noord-Korea en 'communistisch' China totaal niet geduld wordt? Als Han, Raf & Co ooit wereldwijd hun zin zouden krijgen dan is het wereldwijd gedaan met Indymedia !

Het pionierswerk van Richard Stallman & de Free Sofware Foundation

In hun tweede deel - "Media als gemeengoed" - brengen Soete, Custers en De Bondt een hoogst informatief overzicht van de 'open source-beweging' die met mensen als Richard Stallman ijveren voor echt vrije media en die daarom het commercieel gebruik van 'copyright' vervingen door 'copyleft'. Mooi is daarbij volgend uitgangspunt van Stallman: "We moeten de boodschap uitdragen dat een goed burger iemand is die samenwerkt wanneer het nodig is en niet iemand die succesvol is in het bestelen van anderen. Ik hoop dat de Free Software-beweging hiertoe kan bijdragen."

Verder bevat deel 2 een overzichtje van de ervaringen met het door Indymedia opgezette 'Mediacircus' (dat vooral jonge mensen wil leren hoe zelf media te maken) en een portret van de man die de documentairefilm weer wereldwijd populair maakte, kervers Gouden Palm-winnaar Michael Moore. Afronden doet deel 2 met een interview met een vakbondsdelegee die meewerkte aan de documentaire "Ouvrières du monde" (over stakende textielarbeidsters).

Media leren maken in een handomdraai

De eerste twee delen van 'Media-activisme' zijn 'beschrijvend': ze tonen aan hoe de media werken en hoe verzet mogelijk is. Vanaf deel 3 gaat het 'handboek' de didactische toer op. Deel drie opent met hoofdstukjes die gaan over hoe "kant kiezen" en hoe je "het woord aan de mensen" kunt geven. Ofschoon hier interessante zaken verteld worden, doet het geheel erg 'fragmentarisch' aan. Er wordt te veel van de hak op de tak gesprongen met een voorbeeldje hier en een voorbeeldje daar. Tussendoor geven de auteurs ook hun visie op wat 'media-activisme' volgens hen is.

Vanaf het derde 'praktische' hoofdstuk - "Hoe een onderzoek voeren ?" - komt er weer meer structuur in. Maar dan bots je bij de verdere lectuur - vooral dan in de delen vier en vijf: "Technologie van de media-activist" en "Maak de media" - steeds meer op het feit dat het allemaal wat te snel en dus te oppervlakkig wordt uitgelegd. Vooral in de technische hoofdstukjes van deel vier komt dat gevoel naar boven. Op 5 bladzijden leggen de auteurs uit hoe je "video" kan maken, op drie pagina's doen ze die krachttoer nog eens over voor "audio" en ook "foto's maken" wordt op drie pagina's afgehandeld. Zelf docent aan een filmschool zijnde, wil ik nu niet beweren dat je absoluut vier tot vijf jaar op een hogeschool moet zitten vooraleer je een videoprogramma kan maken - overigens leren 'filmstudenten' nog wel wat anders dan alleen maar techniek - maar het nut van de luttele vijf pagina's uit 'Media-activisme' over "video", dat ontgaat me. Temeer daar de auteurs hun video-hoofstukje openen met een wel heel rare redenering.

Veel VTM & VRT kijken is goed voor uw creativiteit!

Volgens Soete, Custers en De Bondt heeft het vele televisiekijken dat we met zijn allen doen, naast negatieve kanten ook één groot voordeel: "dat televisie het medium is dat wij allemaal het beste beheersen. Zoals schrijvers veel lezen moeten mensen die video maken veel televisie kijken. En aangezien de meesten onder ons veel televisie kijken is het niet zo moeilijk om te leren hoe je met video moet leren werken. Al die uren voor de televisie zorgen ervoor dat je een feeling hebt voor wat al dan niet kan met video."

Wat de auteurs hier zeggen is dat als je veel teevee kijkt - en in onze contreien is dat VTM en VRT met al hun gemanipuleerde journaals, hun oersaaie spelletjes, hun slecht geacteerde soaps ... - je ook vanzelf 'goeie video' kunt maken! Wat ze vergeten is dat schrijvers eerst hebben leren lezen en schrijven. Als TV- kijkers daarentegen hebben we door de bijna totale afwezigheid van beeldopvoeding in het onderwijs, meestal geen flauw benul van heel de commerciële beeldtaal (en heel de daarachter schuilgaande trukendoos) die we dagelijks consumeren. En we hebben meestal geen flauw benul van hoe we een alternatieve beeldtaal zouden kunnen ontwikkelen.

Zelfs Soete, Custers en De Bondt blijken niet door te hebben dat de op televisie getoonde beeldtaal - een taal van verleiden, verkopen ... - op zich een probleem is. Ze zijn blijkbaar niet op de hoogte van hoe cineasten als Vertov en Fassbinder koortsachtig zochten naar een 'revolutionaire' vorm die bij de 'revolutionaire' inhoud zou passen. Maar ach, als goede stalinisten liggen Soete & Co daar niet wakker van. Als het volk het goed vindt, zal het wel goed zijn. Toen Stalin in de Sovjetunie eenmaal aan de macht was, was het daar ook gedaan met alle vormelijke experimenten van cineasten zoals Eisenstein en Vertov. Onder 'vadertje Stalin' moesten de cineasten weer de klassieke beeldtaal hanteren Én vooral niet te moeilijk doen want dan zou het volk de staatspropaganda niet zomaar voor zoetekoek slikken.

Media-activisme/Indymedia en De Morgen

- De Morgen een 'nichekrant'?

De analyse van de binnenlandse media blijft in 'Media-activisme' beperkt. In het 'luikje' 'gigantjes' vind je naast kritische toelichtingen bij de grote (vooral Amerikaanse) media één Belgisch medium: De Morgen. Waarom alleen die krant? Uiteraard wordt De Morgen terecht bekritiseerd. Dagelijks zien we hoe deze krant opent met een kanjer van een leugen. "Onafhankelijk dagblad" staat er bovenaan de cover gebeiteld. Als er iets is dat De Morgen niet is, dan is het dat. Persgroep-baas Christian Van Thillo heeft een grote greep op de krant en dat leidde destijds al tot het ontslag van hoofdredacteur Paul Goossens: "Goossens en Van Thillo kregen ruzie over de berichtgeving over de Golfoorlog" (van 1991) noteren Soete, Custers en De Bondt. Waarna ze hun stuk over De Morgen afsluiten met de zin: "De krant positioneert zichzelf nu als een marketinginstrument voor een niche van kaderleden." O.K., De Morgen richt zich steeds meer naar levensgenietende goedverdieners, maar het publiek van De Morgen is (jammer genoeg) wel ruimer dan "een niche van kaderleden" ... Nog jammerder: het groeit nog steeds aan ondanks al de kritiek die we via Indymedia en DIOGENE(S) al op de krant gespuid hebben ...

- Walter Pauli contra 'Media-activisme'

In zijn stuk "De vriendjes van Michael Moore" slaat en zalft Walter Pauli de auteurs van het "Indymedia-boek". Nu eens zijn ze "ongenuanceerd", dan weer leveren ze "interessante kritiek". Pauli vermijdt echter wel in te gaan op de kern van die "interessante kritiek". Zo somt hij de vijf filters van Chomsky en Herman op, maar maakt ze verder niet van toepassing op de Belgische media. Integendeel, hij beklaagt er zich emotioneel over dat "volgens de auteurs 'De Morgen' wel een collaborateur van het regime moet zijn, een 'Achtste Colonne van de Macht' binnen de progressieve wereld." Klinkt leuk en door het zo overdreven te formuleren vermijdt hij in te moeten gaan op de kritiek aan het adres van De Morgen.

De tweede helft van zijn artikel dat meer over Indymedia handelt dan over het boek, besteedt Pauli aan het verhaal van "de slachting door Irakezen van couveusebaby's in Koeweit in 1990". Dat dit verhaal de wereld rond ging is niet de schuld van de media stelt Pauli, maar van bedriegers die dit de media wijsmaakten. Hij eindigt met te verwijzen naar het optreden van Han Soete, "auteur en gezicht van Indymedia" die "vorig jaar auteur was van een boek over Abu Jahjah. Een paar maanden later prijkt diezelfde Han Soete op de Resist-lijst. Hallo, Independent media ?"

Pleidooi voor vrije media, beeld-opvoeding Én meer samenwerking tussen alternatieve media

Ondanks de hierboven geleverde kritiek is "Media-activisme" hoe dan ook een waardevol boek dat aan te bevelen is aan wie inzicht zoekt in hoe de media werken Én een idee wil krijgen van hoe hij/zij zelf media kan maken. Toch is het ook in menig opzicht een gemiste kans. Drie van de belangrijkste mankementen verdienen nog even verdere aandacht.

Het meest storend is de 'ideologische vooringenomenheid' van de auteurs die niet kiezen voor een vrijheidslievend alternatief voor het kapitalisme maar finaal alle heil verwachten van een communistische staat. Op pagina 232 stellen ze bv. dat "de commerciële media moeten gedeprivatiseerd worden en opnieuw in handen van de staat komen." Ze stellen dat de Belgische onderzoekers Jean Bricmont en Geoffrey Geuens die eis oppikken en dat Geuens ook de kapitalistische staat in vraag stelt. Nu heb ik met Geuens ooit over zijn eis tot nationalisering van de media (een eis die hij in 'Solidair' formuleerde) gepraat en toen overtuigde ik hem dat 'gemeenschapsmedia' (van lokale televisie tot onafhankelijke Indymedia-centrums) beter zijn dan opnieuw ons lot in handen van 'staatsmedia' te leggen. Is Geuens ondertussen weer van gedacht veranderd?

'Media-activisme' neemt ook te veel hooi op de vork en blijft daardoor in zijn praktische delen te oppervlakkig. De oorzaak daarvan moet wellicht gezocht worden in de 'praktische doelstelling' van dit boek dat nogal geënt is op het 'media-circus' dat door Indymedia (met steun van de Koning Boudewijnstichting) werd opgezet. Nu is het een lovenswaardige doelstelling om mensen via media-trainingen te leren zelf media te maken, maar als men bij die poging bijzonder naïeve ideëen aanhangt - in de zin van: 'meer televisie kijken leert u betere video maken' - dan kan men zich de vraag stellen of zo'n 'media-circus' niet eerder contraproductief is omdat het te systeembevestigend werkt. De media-geschiedenis leert overigens dat het 'optimisme' dat Soete, Custers en De Bondt ten toon spreiden - meer technologie en praktijkkennis verspreiden en dan zal het volk wel 'andere' media maken - in de feiten al meer dan één keer op niets is uitgelopen. Als we iets nodig hebben, dan is het in eerste instantie grondige MEDIA-OPVOEDING in onderwijs en volwassenenvorming' Én dat is nog wat anders dan (het alibi van) enkele rondjes meedraaien in een media-circus. Via een jarenlange media-opvoeding moeten mensen echt weerbaar gemaakt worden tegen alle vormen van mediamanipulatie, of die nu van rechts of van links komt. Want het is niet omdat je een rode pet opzet, dat je meteen een heilige bent die zijn gang maar mag gaan, ook in de media.

Een andere tekortkoming van 'Media-activisme' is dat het boek de indruk wekt dat in België alleen de jongens en meisjes van Indymedia aan media-activisme doen. In het boek wordt met bijna geen woord gerept over andere vormen van binnenlands media-activisme. Uitpers wordt wel enkele keren in een opsomming vermeld maar daar blijft het bij. Andere media zoals de tijdschriften 'Mo*' en Vrede, het weekblad 'Le Journal du Mardi' of het nuttige werk van de RAP (een Franstalige anti-reclame-actiegroep), dat komt allemaal niet aan bod. De auteurs zijn zo op het eigen Indymedia-werk en de grote buitenlandse voorbeelden gefocust, dat ze zelfs vergeten om met een pluimpje te gooien naar het hen toch niet onbekende weekblad Solidair, dat dan wel de partijkrant van de PVDA is (en dus niet onafhankelijk enzoverder) maar dat hoe dan ook verdienstelijk werk levert door als enige gedrukte weekblad nog continu linkse systeemkritiek te brengen. Gevolg van één en ander is dat de Nederlandstalige Belg die na lectuur van het 'handboek' aan media-activisme wil gaan doen, wellicht denkt dat die van Indymedia de enige zijn ...

Die 'solo-slim'-houding kenmerkt Indymedia overigens al langer en daar zijn al interessante samenwerkingsvoorstellen op vast gelopen. Iets wat te betreuren is omdat onafhankelijke media veel sterker staan als ze elkaar meer de hand reiken en de krachten bundelen in plaats van elk op zich het Belgisch warm water opnieuw te willen uitvinden. Het valt te vrezen dat tegen de tijd dat dat ieder van ons afzonderlijk lukt, we al lang doodgevroren zullen zijn in de door de commerciële media in onze hoofden aangerichte ideëen-woestijn.

P.S. Voor de kritiek op het Noord-Koreaanse systeem baseer ik me niet alleen op 'mainstream' media (zoals de uitzending begin mei 2004 in Panorama van de BBC-reportage over Noord-Korea en zijn gevangenkampen waar men o.a. chemische experimenten op mensen uitvoert) maar ook op de open discussie over Noord-Korea die in 2003 enkele weken lang in e-DIOGENE(S) gevoerd werd en waaraan ook PVDA-ers deel namen. De discussie liep finaal uit op een discussie over Stalin, een figuur waarover met de PVDA nog altijd geen open gesprek te voeren lijkt.

Dit artikel verscheen eerder in de Uitpers van juni 2004 (http://www.uitpers.be)

FILM & TELEVISIE' & CENSUUR

Dit is het dan: het artikel dat Film & Televisie weigerde te publiceren. Terecht ? Aan u om dat uit te maken.

RTBF-journalist Jean-Claude Defossé

dynamiteert extreem-rechts

Hij kijkt ons aan en vraagt: "Zeg me nu eens: heeft de VRT dit echt al allemaal getoond ?" We moeten alle drie - ondergetekende en twee vrienden - neen schudden. We zitten dan al twee uur met RTBF-man Jean-Claude Defossé te praten over twee recente enquêtes van hem die puur dynamiet zijn: "L'arrière-cuisine du Front National" (2005) en "La face cachée du Vlaams Blok" (2004). Een paar weken na de uitzending van "De achterkeuken van het FN" splitste de extreem-rechtse Franstalige partij overigens. Vriend en vijand stellen dat Defossé met zijn onthullende enquête daar toe bijdroeg. ( * ) FN- voorzitter Féret kan Defossé's bloed drinken en hij daagde hem én de RTBF voor de rechter. Zelf zag ik de 'casseroles' van het FN net voor, tijdens en na het volgen van deel 2 van 'Matroesjka's' (zie de vorige Film & Televisie). 'Matroesjka's' dat zoveel Noord-Belgen aan de buis kluisterde, kon me echter niet afhouden van (het ondertussen door de videorecorder opgenomen) 'L'arrière-cuisine ...'. Wat Defossé daarin toont is zoveel 'pakkender' dan eender welke fictie. Het zootje ongeregeld van het FN, lijkt voor niets terug te deinzen: de overloperij heen en weer het Blok, het elkaar afdreigen, het gesjoemel, de banden met het nazisme en rexistenleider Degrelle ... Als ze me ooit aan de hellepoort vragen welke documentaire ik mee binnen wil, zal het deze zijn !

Toch is "De achterkeuken van het FN" niet eens Defossé's strafste werkstuk. Zijn absolute 'tour de force' titelt: "Het verborgen gezicht van het Vlaams Blok". Die enquête werd in 2004 twee maal (2 x !) vlak voor de verkiezingen uitgezonden. Wij allen - Franstalige, Nederlands- en anderstalige inwoners van dit minilandje - mogen de RTBF daarvoor op ons blote knieën danken. Onze Franstalige openbare omroep hielp zo verhinderen dat het Blok in Brussel met sterfiguur Johan De Mol kon doorstoten tot een meerderheid aan Nederlandstalige kant. Was dat wel gebeurd dan had het Blok de Brusselse instellingen geblokkeerd om zo het Belgisch federaal model te doen springen.

Hoe kon Defossé dat (helpen) voorkomen ? Doordat hij met zijn zeer toegankelijk vormgegeven enquête heel wat Franstalig rechtse kiezers duidelijk maakte wat voor een extreem-rechtse én Vlaams-separatistische club het Blok wel is. In zijn documentaire gaat Defossé rechtstreeks in discussie met Franstaligen die in Brussel tweetalige propaganda van het Blok aan het bussen zijn. Hij vraagt hen of ze weten wat het Blok met Brussel van plan is. Neen dus. Wel, na de visie van zijn werkstuk van iets meer dan een uur snapt elke kijker dat het Blok, Brussel bij een afgescheurd Vlaanderen wil inlijven. Na de enquête weet ook iedereen dat heel de Vlaams Blok-top tot over zijn oren in de sfeer van de collaboratie en de adoratie van het nazisme steekt. Een Blok-top die - zo blijkt uit een schat aan archiefbeelden die Defossé wist op te diepen - het geweld echt niet schuwt.

"In Vlaanderen: Eén Volk, Eén Staat, Eén Bier

- Moortgat's Bier"

Jammer dat "Het verborgen gezicht van het Vlaams Blok" verborgen blijft voor het merendeel van de Nederlandstalige Belgen (en noem ons - Vlamingen, Antwerpenaren, Brabanders én Limburgers - niet langer allemaal Vlamingen; we zijn niet allemaal nazaten van 1302). Probleem is dat de VRT "La face cachée" niet wil tonen. Volgens Defossé is het Siegfried Bracke die het veto zou gesteld hebben met als argument: "dat hebben wij al allemaal getoond." "Wanneer dat ?" vroeg Defossé ons. "Hebben jullie dat allemaal al in beeld gezien, al die oostfronters-herdenkingen waarop Dewinter & co aanwezig zijn, de foto van de zoon van Blok-stichter Karel Dillen met Léon Degrelle, de beelden van het geweld van de VMO, van Dewinter ook ... ?" Neen, dat hebben wij niet gezien op de VRT. U misschien wel ?

Een programma dat we ook niet te zien krijgen aan Nederlandstalige kant is "Vlaamse choc" van Peter Boeckx. Maar daar hoeven we niet rouwig om te zijn. De RTBF zond deze human interest reportage eind januari wel uit en gaf daarna een stevig debat. Gelukkig maar, want zoals Defossé stelt: deze reportage toonde niets dan de mooie ogen van Dewinter. Aan het eind van het debat verklapte Boeckx wel iets interessants: op een bijeenkomst van het Blok met een aantal V.I.P.'s (uit het zakenleven) mocht hij niet mee binnen om te filmen. Jammer genoeg ging RTBF-debat-moderator André François daar niet op in.

Nochtans is dat wat we nu wel te zien moeten krijgen: hoe het Vlaams 'patronaat' het Blok steunt. "Miljoenen staan achter hem": herinnert u zich die affiche nog waarop Hitler in zijn omhoog gestoken hand het geld van Duitslands grootpatronaat ontvangt ? In eigen land was er destijds die affiche van bierbrouwerij Moortgat die ik zomer 2004 voor de documentaire 'Breendonk, naziterreur in België' kon filmen: "In Vlaanderen: Eén Volk, Eén Staat, Eén Bier - Moortgat's Bier - Breendonk" ...

Wie toont ons eens de link NU tussen de economische elite en het Blok ? Waarom stelt een krant als De Standaard het Blok nu voor als een normale partij ? Waarom maakt ze er reclame voor ? Waarom laat VUM-topman Thomas Leysen dat toe (zijn vader liep nog in het uniform van de Hitler-jugend maar nam daar later wel afstand van) ?

Wie legt uit dat het Blok niet alleen een gevaar betekent wegens zijn separatisme en vreemdelingenhaat maar ook wegens zijn Bush- en Berlusconi-achtig economisch programma (vakbonden kortwieken, sociale programma's opdoeken ...) en zijn militarisme ? Wilt u Vlaamse soldatenjongens in Bagdad ? Met alleen maar naar het nazisme te verwijzen onthullen we maar een deeltje van het gevaar dat uitgaat van extreem-rechts.

Jan-Pieter Everaerts

(*): Citaat uit 'Le Journal du Mardi' van 15/02/2005: "Bal tragique au FN" - "La goutte d'eau qui a fait déborder le cloaque, c'est l'émission de Jean-Claude Defossé, 'L'arrière-cuisine du Front National', diffusé à la RTBF, le 12 janvier."

x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x

'FILM & TELEVISION' & CENSURE

Le voici : l'article que Film & Televisie a refusé de publier. A raison ? A vous de le dire.

Journaliste de la RTBF,

Jean-Claude Defossé

dynamite l'extrême droite

Il nous regarde et demande: "Dites-moi: est-ce que la VRT a vraiment déjà montré tout cela ?" Nous devons faire 'non' de la tête tous les trois, deux amis et moi-même. Ça fait alors déjà deux heures qu'on discute avec Jean-Claude Defossé, journaliste de la RTBF, de deux de ces enquêtes qui sont de la dynamite pure : 'L'arrière-cuisine du Front National' (2005) et 'La face cachée du Vlaams Blok'. Quelques semaines après la diffusion de 'L'arrière-cuisine du FN', le parti a connu une dissidence qui déchire le FN. Un petit peu grâce à l'enquête de Defossé ? ( * ) Quoi qu'il en soit, le président du parti, Daniel Féret, veut la tête de Defossé et a intenté un procès à lui et à la RTBF.

Moi-même, j'étais en train de regarder les 'casseroles' du FN juste avant, pendant et après avoir suivi la deuxième partie de 'Matroesjka's' (une série de VTM sur 'le trafic des femmes'). 'Matroesjka's', qui a enchaîné tellement de Belges du Nord à leur poste de tv, ne pouvait nullement m'empêcher de regarder 'L'arrière-cuisine' (que j'étais en train d'enregistrer sur le magnétoscope). Ce qu'y montre Defossé est tellement plus 'prenant' que toute fiction. Les voyous du FN paraissent ne reculer devant rien: les va-et-vient opportunistes entre FN et Blok, les menaces internes, les combines, les liens avec le nazisme et avec Degrelle, le chef des rexistes .. Si jamais on me demande aux portes de l'Enfer quel documentaire je voudrais emmener, ce sera celui-ci !

Et pourtant 'L'arrière-cuisine du FN' n'est pas l'oeuvre la plus forte de Defossé. Son 'tour de force' absolu s'intitule: 'La face cachée du Vlaams Blok'. 'La face cachée' a été diffusée deux fois (2 x !) en 2004, juste avant les élections. Nous tous, Belges francophones, néerlandophones et d'autres langues de ce mini-pays, nous pouvons tous remercier la RTBF pour cela. Ainsi, notre chaîne publique francophone a aidé à empêcher que le Blok, avec sa figure de star Johan Demol, acquiert à Bruxelles une majorité du côté néerlandophone. Si cela avait eu lieu, le Blok aurait bloqué les institutions bruxelloises pour ainsi faire sauter le modèle fédéral belge.

Comment est-ce que Défossé a réussi à (aider à ) empêcher ceci ? En montrant très clairement, par son enquête formellement très accessible, quel club d'extrémistes de droite et de séparatistes flamands le Blok est réellement. Dans son documentaire, Defossé rentre en discussion directe avec des francophones qui sont en train de poster de la propagande bilingue du Blok à Bruxelles. Il leur demande s'ils sont au courant de ce que le Blok a en tête pour Bruxelles. 'Et ben non'. Alors, après vision de l'enquête d'un peu plus qu'une heure, chaque spectateur comprend que le Blok veut annexer Bruxelles à une Flandre indépendante. Après cette enquête tout le monde sait également que les têtes du Vlaams Blok sont impliquées jusqu'au cou dans le milieu de la collaboration et de l'adoration pour le nazisme. Des têtes du Blok qui - comme nous le montre un trésor d'images d'archives que Defossé a réussi a déterrer - ne craignent vraiment pas la violence.

"En Flandre : Un Peuple, Un Etat, Une Bière

- la Bière Moortgat"

Dommage que 'La face cachée du Vlaams Blok' reste cachée pour la plupart des Belges néerlandophones (et ne nous - Flamands, Anversois, Brabantois et Limbourgeois - appelle désormais plus tous des Flamands; nous ne sommes pas tous la progéniture de 1302). Le problème est que la VRT ne veut pas montrer 'La face cachée'. Selon Defossé, c'est Siegfried Bracke qui aurait posé son veto avec comme argument: "Nous avant déjà montré tout cela". "Quand ça ? " nous a demandé Defossé. "Vous avez déjà vu tout cela à l'image, toutes ces commémorations des vétérans du Front de l'Est, auxquelles sont présents Dewinter et C°, la photo du fils de Karel Dillen, fondateur du Blok, avec Léon Degrelle, les images de la violence du VMO (Ordre des Militants Flamands), et aussi de Dewinter ?" Mais non, nous n'avons pas vu cela à la VRT...

Un programme qu'on ne verra pas non plus du côté néerlandophone est 'Vlaamse choc' de Peter Boeckx. Mais ce n'est pas la peine de le regretter. La RTBF par contre a diffusé ce reportage 'human interest' fin janvier, suivi d'un débat bien fort. Heureusement, car comme le dit Defossé: ce reportage n'a montré rien d'autre que les beaux yeux de Dewinter. Mais à la fin du débat, Boeckx a révélé quelque chose de plus intéressant: à une réunion du Blok avec quelques V.I.P.'s (du monde des affaires) il n'avait pas la permission de rentrer avec eux pour filmer. Malheureusement le modérateur de la RTBF, André François, n'a rien fait avec cette révélation.

C'est pourtant ce qu'on a besoin de voir aujourd'hui: comment le 'patronat' flamand soutient le Blok. "Des millions le soutiennent ": vous vous souvenez encore de cette affiche sur laquelle Hitler est montré en recevant dans sa main levée l'argent du 'grand-patronat' allemand ? Dans notre pays il y avait jadis cette affiche de la brasserie Moortgat que j'ai pue filmer l'été passé pour mon documentaire 'Breendonk, terreur nazie en Belgique' : "En Flandre : Un Peuple, Un Etat, Une Bière: La Bière Moortgat - Breendonk".

Qui nous montrera le lien ACTUEL entre l'élite économique flamande et le Blok ? Pourquoi un journal comme De Standaard présente-t-il le Blok comme un parti normal ? Pourquoi fait-il sa publicité ? Pourquoi est-ce que le patron de la VUM (Vlaamse Uitgevers Maatschappij, grand groupe d'entreprises de média - qui est active aussi du coté francophone !) - Thomas Leysen - permet cette publicité (sachant que son père a porté l'uniforme de la 'Hitler-Jugend' mais a pris ses distances après) ?

Qui nous explique que le Blok n'est pas seulement un danger à cause de son séparatisme et de sa xénophobie, mais aussi à cause de son programme économique à la Bush & Berlusconi (couper les ailes des syndicats, éliminer les programmes sociaux ...) et de son militarisme ? Voulez-vous des soldats flamands à Bagdad ? En faisant référence uniquement au nazisme nous ne dévoilons qu'une petite particule du danger que représente l'extrême droite.

Jan Pieter Everaerts

(*): Extrait du 'Journal du Mardi' de 15 février 2005: "Bal tragique au FN" - "La goutte d'eau qui a fait déborder le cloaque, c'est l'émission de Jean-Claude Defossé, 'L'arrière-cuisine du Front National', diffusé à la RTBF, le 12 janvier."

x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x

De weigering door Film & Televisie om bovenstaand artikel te publiceren, is des te vreemder omdat het nu volgend artikel over 'Alzheimer' en 'Matroesjka's' begin februari wel nog gepubliceerd raakte. Of was het dat artikel dat de deur dicht deed ? Alzheimer-regisseur Erik Van Looy liet weten dat hij er niet mee kon lachen en hij zal wel niet de enige zijn. Erwin Provoost - producent van Alzheimer en in "TV 2 weken" van 17/02 nog "de machtigste mens in het Vlaamse film- en televisielandschap" genoemd - alsook Marc-Matroesjka's-Punt, zullen ook geen gat in de lucht gesprongen hebben. Hoe je met één artikeltje de 'artitstieke' 'fine fleur' van het Vlaams f ilm- & tv-wereldje de kast kan op jagen ...

'Alzheimer' en 'Matroesjka's:

rode lopers voor het Blok ?

"Alleen de zon wordt er niet vuil van, van in de modder te schijnen" zegt een Joegoslavisch spreekwoord. Niet dat de eind 2004/begin 2005 op TV1 en VTM vertoonde tv-reeksen "De zaak Alzheimer" en "Matroesjka's" zomaar als "modder" te catalogiseren zijn, maar toch ...

'De zaak Alzheimer': 'de oppervlakte' wordt niet eens geraakt

'De zaak Alzheimer' en 'De matroesja's' vertonen al van in hun eerste aflevering veel gelijkenis. Zo worden er in beide afleveringen 3 prositutées vermoord (wellicht meer dan gemiddeld in België op een heel jaar). In beide reeksen draait het om prostitutie (kinderprostitutie in 'De zaak') én een corrupte samenleving die nauwelijks optreedt. In beide reeksen is er een eenzame held (de 'tot inkeer gekomen' seriemoordenaar in 'De zaak', de bezorgde onderzoeksjournalist in 'Matroesjka's') die het onrecht bestrijdt waar veel hoge 'omes' bij betrokken zijn. In beide reeksen wordt een topcasting van Vlaamse steracteurs en -actrices opgevoerd.

Naar de verschilen dan. 'De zaak Alzheimer' was eerst een voor de bioscoop bestemde film; een film die mede door de barnumreclame een publiekssucces werd. Bij momenten is 'Alzheimer' razendsnel gemonteerd, op het enerverende af. Technisch minpunt is wel dat het evenwicht tussen al het politie- en ander lawaai en het 'vocale' gedeelte soms zoek is. Vraag is verder of al de actie en de snelle montage niet moeten dienen om te verhullen hoe weinig de makers van 'De zaak' te vertellen hebben. Want inhoudelijk is 'De zaak' niet zomaar oppervlakkig. Neen, de film raakt de oppervlakte niet eens. Het is een 'sfeerfilm' en toegegeven, bij momenten is die sfeer meeslepend. Maar valt er uit 'De zaak' iets te leren ? Erik Van Looy raakt in zijn 'Zaak Alzheimer' van alles en nog wat aan: corruptie, Bende van Nijvel, politie-oorlog ... Maar niets wordt in vraag gesteld, niets wordt uitgediept. De film zweeft.

'Matroesjka's': "Niet realistisch, wel goede fictie"

De 'Matroesjka's-reeks' werd alleen voor televisie gemaakt. Toch verzamelde ook Marc Punt een pleiade van Vlaamse topacteurs en dankzij het grote budget kon er veel in het buitenland gedraaid worden waardoor de reeks enige documentaire inslag kreeg. 'Matroesjka's is ook een stuk rustiger gemonteerd dan 'De zaak' en inzake het tonen van de gevolgen van geweld was bv. het einde van deel 1 'interessant'. Dan krijg je het lijk van een derde vermoorde jonge vrouw te zien; ééntje die zich niet wou prostitueren. Haar lijk wordt (in een long shot) secondenlang in beeld gehouden. En het wordt niet te dramatisch door er op in te zoomen. Het lijk blijft wel lang genoeg in beeld opdat de moord goed tot je zou doordringen. In 'De zaak' daarentegen lijken de lijken slechts interessante decorstukken die het verhaal extra spannend maken. Waar blijft het volgende lijk ?

Toch is ook 'Matroesjka's' een werkstuk dat veel steken laat valen. De Standaard bracht op 7/1/05, na de uitzending van aflevering 1, een artikel waarin 'vijf kenners hun oordeel' gaven 'over de misdaadserie. Conclusie: "Niet realistisch, wel goede fictie." Niet realistisch is onder andere dat er al meteen in deel 1 drie vrouwen vermoord worden. Niet realistisch is ook dat Belgische vrouwenhandelaars hun 'waar" ginder zelf gaan zoeken. Enzoverder.

"De achterkeuken van het FN": Wel realistisch én sublieme televisie

Een anecdote. In een klas in Mechelen met studenten van 21-22 jaar vroeg ik onlangs hoeveel mensen er jaarlijks in België vermoord worden. Eerste schatting: 1.000. Tweede schatting: 5.000. Nadat ik in de klas het 'echte' cijfer van 160 gegeven had, protesteerde een jongen zo: "Maar er zijn toch al die moorden die we op VTM zien, zoals dat bloedbad deze week." Zijn buurstudente wees hem terecht: "Het ging maar om gewonden hé."

Dat zijn dan schattingen en uitspraken van 21-22-jarige studenten ... Wat voor een immens onveiligheidsgevoel veroorzaken zenders als VTM en TV1 ! Moeten VTM en TV1 - de zender die zich nu 'Eén' noemt omdat hij 'de mensen wil samenbrengen' ... - dan nog series als 'De zaak' en 'Matroesjka's' uitzenden ? Rol je zo niet de rode loper uit voor extreem rechts ? Niet alleen omdat beide reeksen een hyperconflictueel wereldbeeld uitdragen, maar bij voorbeeld ook door het 'schandaalsfeertje' dat beide kenmerkt (waar tegen ooit Rex met zijn bezems beweerde op te treden en nu het Blok met zijn bokshandschoenen). Wordt het geen tijd dat de Vlaamse omroepen eens wat programma's brengen waarin de maatschappelijke uitdagingen van onze tijd serieus aan bod komen ? De RTBF gaf op 12/1 alvast het voorbeeld met een uitstekende documentaire over "De achterkeuken van het Front National'. Deze enquete van Jean-Claude Defossé was stukken spannender (ook in zijn passages over het Blok) dan het toen uitgezonden deel 2 van Matroesjka's ! Volgende keer meer over Defossé - onze Franstalig Belgische Michael Moore 'avant la lettre' - en zijn FN -enquête.

Jan-Pieter Everaerts

x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x

PERS-CENSUUR

Het Blok. Niet toevallig het Belang.

Dagelijks tracht ik tenminste 1 en liefst 2 Vlaamse dagbladen te lezen. Nu eens is dat De Standaard, dan weer De Morgen of ook af en toe De Tijd. Een goede week geleden zag ik in De Standaard de grote advertentie van en voor het Vlaams Belang staan. Ik ben danig gechoqueerd dat "De Standaard. Niet toevallig de standaard" een halve pagina verkoopt aan een partij die nog even racistisch is als haar dubbel en dik veroordeelde voorloper. In De Morgen van 26 november lees ik dat De Standaard-hoofdredacteur Peter Vandermeersch geen problemen heeft met de beslissing om een Vlaams Belang-advertentie te plaatsen. Wetende dat De Standaard en De Morgen elkaars geduchte concurrenten zijn in een sterk gecommercialiseerde mediawereld, vind ik de - hopelijk correct geciteerde - uitspraken van Vandermeersch in De Morgen toch wel stuitend.

Vandermeersch: "Wat onze redactie betreft heb ik kort na 13 juni al beslist om het Vlaams Blok, nu Vlaams Belang, te behandelen zoals elke andere partij. Sommige punten van Groen! zijn extreem-links, maar daarom weigeren we die partij toch ook niet ?"

Is een tot twee keer toe voor racisme veroordeelde partij, een partij zoals alle andere ?

Neen, absoluut niet. Overigens zou ik ook weleens willen weten welke programmapunten van Groen! überhaupt kunnen bestempeld worden als extreem-links. Dat Groen! in één onwelriekende adem genoemd wordt met het Blok-Belang is ongepast en intellectueel oneerlijk. In bovenstaand citaat van Vandermeersch worden trouwens alle democratische partijen onrecht en oneer aangedaan. Ten spijt van de bijna 1 miljoen mensen die voor een systematisch discriminerende partij hebben gestemd.

Zelfs al bestaat er tegenwoordig in de kleine en grote mediagroepen een strikte verantwoordelijkheidsscheiding tussen de redactie en de advertentieregie, dan nog kan een hoofdredacteur van een 'onafhankelijk' kwaliteitsdagblad toch zijn zeg en gezag hebben in de gevoerde advertentiepolitiek. Of niet ? Zijn we dan in Vlaanderen uiteindelijk ook aanbeland in het tijdperk dat gelijk welke investeerder-adverteerder, zelfs de racistische-fascistische onder hen, opvallende ruimte in een kwaliteitsdagblad kan kopen ? Het is natuurlijk al langer een pijnlijke realiteit dat alle kwaliteitskranten om te overleven ook mee moeten draaien in de vaak zot draaiende commerciële mediacarrousel. Het aantal advertenties en allerhande vormen van klantenbinding zijn tijdens de laatste twee decennia verveelvoudigd. In deze almaar toenemende macht van investeerders en adverteerders lijkt mij dan toch op z'n minst grondige reflectie en omzichtigheid geboden bij uiterst delicate kwesties zoals een grote Blok-Belang annonce. De publicatie in een overigens degelijke opiniekrant van reclame voor een partij met nog altijd dat verfoeilijk xenofoob gedachtengoed en de eerder lichtzinnige uitlatingen van een hoofdredacteur hieromtrent, stuiten me echt tegen de borst. Is het dan zo dat een intelligent en kritisch hoofdredacteur ook niet langer kan weerstaan aan de almaar groter wordende druk van de enige, echte bazen, nl. de economische bezitters en aandeelhouders van de mediagroep waartoe De Standaard behoort ?

Ik vraag me luidop af -doch hoop het niet- of er rond de Vlaamse Uitgeversmaatschappij (VUM) nog steeds die katholieke, flamingantistische reflexen en 'nieuwe' Vlaamse Belangen hangen ? De verwijdering van het AVV/VVK logo op De Standaard stond en staat toch ook voor een echt andere, inhoudelijke koers. Of ging en gaat het hier om een loutere aantrekkelijkheidsopsmuk van juist hetzelfde, net zoals het blok, niet toevallig het belang werd ? Ik koester de stellige hoop dat De Standaard als kwaliteitskrant niet verder bijdraagt tot het salonfähig en fatsoenlijk maken van een agressief racistische partij.

Wouter Hessels

Wouter Hessels zond deze lezersbrief dus in naar De Standaard maar die publiceerde de tekst niet. Dat recht heeft een krant natuurlijk wel; probleem is echter dat er over de "bocht" van De Standaard heel weinig in de krant zelf verscheen en dat je al De Morgen moest lezen om te vernemen dat er binnen de redactie van De Standaard grote onenigheid leefde over het besluit om reclame te maken voor het Blok.

Om nu zelf niet van censuur beschuldigd te worden én om het debat alle kans te geven: ziehier ook het "standaard"-antwoord dat Wouter Hessels van Peter Vandermeesch ontving op 07 december 2004.

x-x-x-x-x

Het 'standaard'-antwoord van Peter Vandermeersch

Subject: advertentie Vlaams Belang

Geachte

Dank voor uw mail die ik met veel aandacht gelezen heb. U reageert boos op het feit dat DS zaterdag een advertentie van het Vlaams Belang heeft geplaatst. Dat is, zo geef ik graag toe, gebeurd na lang nadenken en veel twijfelen.

In grote lijnen hebben de volgende overwegingen meegespeeld:

1. Er bestaat een stevige scheiding tussen redactie en advertentie. Er is een redactionele onafhankelijkheid, die maar kan gewaarborgd zijn als er ook een advertentionele onafhankelijkheid is.

2. Het klopt dat we tot nu toe geen advertenties van het Blok/Belang opnamen. We deden dat evenmin met vrije tribunes van Blok-vertegenwoordigers. Enkele maanden geleden hebben we redactioneel beslist om wél tribunes op te nemen. Ik kon het moeilijk verantwoorden om op de opiniepagina's per defintie niet het woord te verlenen aan het grootste deel van de oppositie in bv. het Vlaams Parlement. Dan volgt inderdaad vlug de vraag waarom we wél (weliswaar spaarzaam) ingezonden mededelingen opnemen. Maar geen advertenties.

3. Persoonlijk kan ook ik niet staan achter het programma en de statuten van het Vlaams Belang. Ik heb dat herhaaldelijk in stukken en commentaren gezegd en verdedigd. Maar je komt op een glibberig pad als die redactionele overwegingen ook het commerciële beleid gaan bepalen. De beginselverklaring van het Vlaams Belang laat niet toe, zo zegt ook het Centrum voor de bestrijding van het het racisme, om die partij opnieuw voor de rechter te dagen. Op Groen! na zien de andere partijen om dezelfde reden vooralsnog af van het plan om de dotatie van Vlaams Belang af te nemen. Dan is het moeilijk om een juridische basis te vinden om advertentie te weigeren.

4. Door de advertentie te plaatsen ontneem je Vlaams Belang net het argument dat ze ,,monddood'' worden gemaakt. De partij komt aan bod in de verschillende parlementen en in de media. Zoals dat het geval is met andere partijen.

Is dit een sluitende en perfecte redenering om de advertentie te plaatsen? Neen. Zoals er politiek geen sluitende en perfecte redeneringen zijn om het cordon sanitaire al dan niet te behouden of te verwerpen. Wil dit zeggen dat de redactie of de commerciële diensten het Belang steunen? Neen. Evenmin als we per definitie gelijk welke andere partij steunen die bij ons adverteert. Wil dit alles zeggen dat DS en de VUM-kranten nu eens en voor altijd Belang-advertenties zullen blijven plaatsen? Neen. Dit wordt ad hoc bekeken en afgewogen.

Daarom ben ik blij met uw reactie die mee het debat, ook binnenshuis, zal helpen sturen en bepalen.

Met vriendelijke groet,

Peter Vandermeersch, Hoofdredacteur

x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x-x

WEB-CENSUUR

Het nu volgend artikel werd lente 2004 op de site van Indymedia gepost en er meteen weer van verwijderd. Na protest werd het er nog even weer opgezet en later verdween het weer. Omdat het artikel ook de 'malaise' weergeeft die ontstond ter linkerzijde over de greep van de PVDA op Indymedia België, leek het zinnig om deze boekbespreking in deze eerste DIOGENE(S) sinds eind 2003, te hernemen.

Het definitieve "Media-activisme"-boek ?

Een jeugdig frisse lay-out, grappige tekeningen, niet te veel tekst op één pagina ... Het zijn de eerste dingen die opvallen als je het 'handboek' 'Media-activisme' ter hand neemt dat EPO op 1 mei 2003 publiceerde. Toch werd ook dit boek in De Morgen (26/5) neergesabeld ...

Van 'Fluff' tot 'Flak': welke filters vervormen hét nieuws ?

'Media-activisme' is opgebouwd uit vijf grote delen. In deel 1 kijken we naar wat er mis is met de media. Hoe werken de media als 'propaganda-machine' ? Welke filters vertekenen het 'nieuws' ? Wie bepaalt wat nieuws is en wat niet ?

"Dat was het nieuws": hoe vaak krijg je die zin niet te horen op VRT-radio ? Hoe idioot is dat zinnetje niet ? Als de VRT-journalist nu eens zei: "Dat was onze nieuwskeuze" ... Want elk nieuwsaanbod bestaat bij de gratie van tal van keuzes. En die keuzes worden dan nog eens bepaald door tal van factoren die met de nieuws-keuze zelf niets te maken hebben.

Noam Chomsky en Edward Herman botsten in 1987 bij het schrijven van hun boek 'Manufacturing Consent' (over 'het produceren van een maatschappelijke consensus') op vijf filters die het nieuws vervormen. Vooreerst is er het feit dat de media eigendom zijn van bedrijven/mediabaronnen (Berlusconi, Murdoch, Van Thillo ...) die boven alles winst nastreven. Vervolgens is er de invloed van de adverteerders. Die krijgen in speciaal voor hen geschapen 'omgevingen' - zoals de als 'fluff' te omschrijven krantenbijlagen over wonen, eten, drinken ... - alle ruimte en ze bepalen ook op tal van andere manieren de inhoud en vorm van de media.

Een derde filter wordt gevormd door het feit dat journalisten vooral officiële, 'betrouwbare', 'veilige' bronnen gebruiken.

Een heel venijnig filter is dat van de 'Flak': dat staat hier niet voor luchtafweergeschut, maar voor de negatieve reacties die media afvuren op wie hen tegenspreekt. Een 'mooi' voorbeeld van zulke 'Flak' was de wijze waarop Walter Pauli in De Morgen het EPO-boek 'Populisme' de grond inboorde. Iets wat dezelfde mijnheer ook met het boek 'Media-activisme' deed (daarover later meer).

Ook Indymedia krijgt te maken met nogal wat 'Flak'. Daarover verneem je meer op pagina 63-64 waar je leest hoe "een patrouille van een zionistische jeugdbeweging Indymedia.be met een bezoek vereerde" om een dreigbrief te komen afgeven. "Het Vlaams Blok kan er van leren !" noteren de auteurs. Het racistische Blok weet nochtans ook hoe het de media moet afdreigen én hoe het zijn dreigementen moet onderbouwen met informatie bekomen via spionage. De officieel ontbonden geheime dienst 'Kosmos' ('Kring voor het Onderzoek naar Socialistische en Multiculturele Ondermijning van onze Samenleving') verricht voor het Blok nog steeds belangrijk spionagewerk.

Waarom blind blijven voor 'communistische' dictaturen ?

De vijfde door Chomsky en Herman ontdekte filter is die van de door de media niet in vraag gestelde kapitalistische ideologie. Dit filter maakt ook dat de mainstream media steevast anticommunist zijn.

Bij dit vijfde filter moet wel opgemerkt worden dat er ook media mogelijk zijn die zowel tegen het kapitalisme zijn als tegen het communisme (en zeker tegen de tot nu toe gerealiseerde dictatoriale leninistische varianten van het communisme). Die bedenking maakten de auteurs van het media-activisme-boek zich niet: hier zit hun eigen ideologische filter in de weg.

Indymedia is een Amerikaanse uitvinding, geen rood-Chinese !

In een artikeltje dat Kenneth Rumes op 2 mei op Indymedia plaatste over het 'mediahandboek', lazen we hoe Raf Custers bij de voorstelling van het boek op de 1 mei-viering van de PVDA opmerkte dat het nieuws over een treinongeluk in Noord-Korea "dagenlang heerste in alle mainstreammedia" (op zich al een overdrijving: zoveel aandacht werd er nu ook niet aan besteed, mede omdat Noord-Korea zo goed als geen beelden vrij gaf) terwijl volgens Custers nauwelijks gerept werd over een zware brand in Bangkok die 3.000 huizen vernielde. Maar werd het treinongeluk in Noord-Kora niet juist nieuws door de geslotenheid voor de buitenwereld van de Noord-Koreaanse dictatuur die overigens nog altijd genade vindt in de ogen van de PVDA ?

In het mediahandboek vind je bijna twee pagina's over Noord-Korea en de media. De schuld voor wat fout loopt in de berichtgeving over het land wordt echter alleen gezocht bij de westerse journalisten. Ofschoon de auteurs zelf noteren dat "Noord-Korea niet zomaar de eerste de beste cameraploeg binnenlaat" en even verder een citaat geven waarin we lezen dat "het regime niet gul is met informatie", maken ze verder geen enkele kritische opmerking aan het adres van het regime in Pyongyang. Een regime dat een familie-dictatuur is die veel weg heeft van de vroegere feodale zonnekoningen (die ook als goden vereerd werden). Je kan je zelfs afvragen of het regime in Noord-Korea niet de ultieme pervertering is van wat goedbedoelende communistische visionairen ooit voor ogen hadden. Feit is dat zulke dictatoriale regimes heel de linkerzijde in diskrediet brengen en dat vrijheidslievend links van zulke terreurregimes niet scherp genoeg afstand kan nemen; niet om de kapitalisten te plezieren maar juist om hen munitie tegen een waarachtig vrijheidslievend socialisme te ontnemen.

Vreemd is ook hoe media-activisten die ten strijde trekken tegen de kapitalistische pers-dictatuur, ziende blind blijven voor 'communistische' pers-dictaturen ... Stellen ze zich dan nooit vragen bij het feit dat het fenomeen Indymedia in de V.S. kon ontstaan maar dat het in landen zals Noord-Korea en 'communistisch' China totaal niet geduld wordt ? Als Han, Raf & Co ooit wereldwijd hun zin zouden krijgen dan is het wereldwijd gedaan met Indymedia !

Het pionierswerk van Richard Stallman & de Free Sofware Foundation

In hun tweede deel - "Media als gemeengoed" - brengen Soete, Custers en De Bondt een hoogst informatief overzicht van de 'open source-beweging' die met mensen als Richard Stallman ijveren voor echt vrije media en die daarom het commercieel gebruik van 'copyright' vervingen door 'copyleft'. Mooi is daarbij volgend uitgangspunt van Stallman: "We moeten de boodschap uitdragen dat een goed burger iemand is die samenwerkt wanneer het nodig is en niet iemand die succesvol is in het bestelen van anderen. Ik hoop dat de Free Software-beweging hiertoe kan bijdragen."

Verder bevat deel 2 een overzichtje van de ervaringen met het door Indymedia opgezette 'Mediacircus' (dat vooral jonge mensen wil leren hoe zelf media te maken) en een portret van de man die de documentairefilm weer wereldwijd populair maakte, kervers Gouden Palm-winnaar Michael Moore. Afronden doet deel 2 met een interview met een vakbondsdelegee die meewerkte aan de documentaire "Ouvrières du monde" (over stakende textielarbeidsters).

Media leren maken in een handomdraai

De eerste twee delen van 'Media-activisme' zijn 'beschrijvend': ze tonen aan hoe de media werken en hoe verzet mogelijk is. Vanaf deel 3 gaat het 'handboek' de didactische toer op.

Deel drie opent met hoofdstukjes die gaan over hoe "kant kiezen" en hoe je "het woord aan de mensen" kunt geven. Ofschoon hier interessante zaken verteld worden, doet het geheel erg 'fragmentarisch' aan. Er wordt te veel van de hak op de tak gesprongen met een voorbeeldje hier en een voorbeeldje daar. Tussendoor geven de auteurs ook hun visie op wat 'media-activisme' volgens hen is.

Vanaf het derde 'praktische' hoofdstuk - "Hoe een onderzoek voeren ?" - komt er weer meer structuur in. Maar dan bots je bij de verdere lectuur - vooral dan in de delen vier en vijf: "Technologie van de media-activist" en "Maak de media" - steeds meer op het feit dat het allemaal wat te snel en dus te oppervlakkig wordt uitgelegd. Vooral in de technische hoofdstukjes van deel vier komt dat gevoel naar boven. Op 5 bladzijden leggen de auteurs uit hoe je "video" kan maken, op drie pagina's doen ze die krachttoer nog eens over voor "audio" en ook "foto's maken" wordt op drie pagina's afgehandeld. Zelf docent aan een filmschool zijnde, wil ik nu niet beweren dat je absoluut vier tot vijf jaar op een hogeschool moet zitten vooraleer je een videoprogramma kan maken - overigens leren 'filmstudenten' nog wel wat anders dan alleen maar techniek - maar het nut van de luttele vijf pagina's uit 'Media-activisme' over "video", dat ontgaat me. Temeer daar de auteurs hun video-hoofstukje openen met een wel heel rare redenering.

Veel VTM & VRT kijken is goed voor uw creativiteit !

Volgens Soete, Custers en De Bondt heeft het vele televisiekijken dat we met zijn allen doen, naast negatieve kanten ook één groot voordeel: "dat televisie het medium is dat wij allemaal het beste beheersen. Zoals schrijvers veel lezen moeten mensen die video maken veel televisie kijken. En aangezien de meesten onder ons veel televisie kijken is het niet zo moeilijk om te leren hoe je met video moet leren werken. Al die uren voor de televisie zorgen ervoor dat je een feeling hebt voor wat al dan niet kan met video."

Wat de auteurs hier zeggen is dat als je veel teevee kijkt - en in onze contreien is dat VTM en VRT met al hun gemanipuleerde journaals, hun oersaaie spelletjes, hun slecht geacteerde soaps ... - je ook vanzelf 'goeie video' kunt maken !

Wat ze vergeten is dat schrijvers eerst hebben leren lezen en schrijven. Als TV- kijkers daarentegen hebben we door de bijna totale afwezigheid van beeldopvoeding in het onderwijs, meestal geen flauw benul van de commerciële beeldtaal (en heel de daarachter schuilgaande truukendoos) die we dagelijks consumeren. En we hebben meestal geen flauw benul van hoe we een alternatieve beeldtaal zouden kunnen ontwikkelen.

Zelfs Soete, Custers en De Bondt blijken niet door te hebben dat de op televisie getoonde beeldtaal - een taal van verleiden, verkopen ... - op zich een probleem is. Ze zijn blijkbaar niet op de hoogte van hoe cineasten als Vertov en Fassbinder koortsachtig zochten naar een 'revolutionaire' vorm die bij de 'revolutionaire' inhoud zou passen. Maar ach, als goede stalinisten liggen Soete & Co daar niet wakker van. Als het volk het goed vindt, zal het wel goed zijn. Toen Stalin in de Sovjetunie eenmaal aan de macht was, was het daar ook gedaan met alle vormelijke experimenten van cineasten zoals Eisenstein en Vertov. Onder 'vadertje Stalin' moesten de cineasten weer de klassieke beeldtaal hanteren én vooral niet te moeilijk doen want dan zou het volk de staatspropaganda niet zomaar voor zoetekoek slikken.

Media-activisme/Indymedia en De Morgen

* De Morgen een 'nichekrant' ?

De analyse van de binnenlandse media blijft in 'Media-activisme' beperkt. In het 'luikje' 'gigantjes' vind je naast kritische toelichtingen bij de grote (vooral Amerikaanse) media één Belgisch medium: De Morgen. Waarom alleen die krant ?

Uiteraard wordt De Morgen terecht bekritiseerd. Dagelijks zien we hoe deze krant opent met een kanjer van een leugen. "Onafhankelijk dagblad" staat er bovenaan de cover gebeiteld. Als er iets is dat De Morgen niet is, dan is het dat. Persgroep-baas Christian Van Thillo heeft een grote greep op de krant en dat leidde destijds al tot het ontslag van hoofdredacteur Paul Goossens: "Goossens en Van Thillo kregen ruzie over de berichtgeving over de Golfoorlog" (van 1991) noteren Soete, Custers en De Bondt. Waarna ze hun stuk over De Morgen afsluiten met de zin: "De krant positioneert zichzelf nu als een marketinginstrument voor een niche van kaderleden." O.K., De Morgen richt zich steeds meer naar levensgenietende goedverdieners, maar het publiek van De Morgen is (jammer genoeg) wel ruimer dan "een niche van kaderleden" ... Nog jammerder: het groeit nog steeds aan ondanks al de kritiek die we via Indymedia en DIOGENE(S) al op de krant gespuit hebben ...

* Walter Pauli contra 'Media-activisme'

In zijn stuk "De vriendjes van Michael Moore" slaat én zalft Walter Pauli de auteurs van het "Indymedia-boek". Nu eens zijn ze "ongenuanceerd", dan weer leveren ze "interessante kritiek". Pauli vermijdt wel in te gaan op de kern van die "interessante kritiek". Zo somt hij de vijf filters van Chomsky en Herman op, maar maakt ze verder niet van toepassing op de Belgische media. Integendeel, hij beklaagt er zich emotioneel over dat "volgens de auteurs 'De Morgen' wel een collaborateur van het regime moet zijn, een 'Achtste Colonne van de Macht' binnen de progressieve wereld." Klinkt leuk en door het zo overdreven te formuleren vermijdt hij in te moeten gaan op de kritiek aan het adres van De Morgen.

De tweede helft van zijn artikel dat meer over Indymedia handelt dan over het boek, besteedt Pauli aan het verhaal van "de slachting door Irakezen van couveusebaby's in Koeweit in 1990". Dat dit verhaal de wereld rond ging is niet de schuld van de media stelt Pauli, maar van bedriegers die dit de media wijsmaakten. Hij eindigt met te verwijzen naar het optreden van Han Soete, "auteur en gezicht van Indymedia" die "vorig jaar auteur was van een boek over Abu Jahjah. Een paar maanden later prijkt diezelfde Han Soete op de Resist-lijst. Hallo, Independent media ?"

Pleidooi voor vrije media, beeld-opvoeding

én meer samenwerking tussen alternatieve media

Ondanks de hierboven geleverde kritiek is "Media-activisme" hoe dan ook een waardevol boek dat aan te bevelen is aan wie inzicht zoekt in hoe de media werken én een idee wil krijgen van hoe hij/zij zelf media kan maken.

Toch is het ook in menig opzicht een gemiste kans. Drie van de belangrijkste mankementen verdienen nog even verdere aandacht.

Het meest storend is de 'ideologische vooringenomendheid' van de auteurs die niet kiezen voor een vrijheidslievend alternatief voor het kapitalisme maar finaal alle heil verwachten van een communistische staat. Op pagina 232 stellen ze bv. dat "de commerciële media moeten gedeprivatiseerd worden en opnieuw in handen van de staat komen." Ze stellen dat de Belgische onderzoekers Jean Bricmont en Geoffrey Geuens die eis oppikken en dat Geuens ook de kapitalistische staat in vraag stelt. Nu heb ik met Geuens ooit over zijn eis tot nationalisering van de media (een eis die hij in 'Solidair' formuleerde) gepraat en toen overtuigde ik hem dat 'gemeenschapsmedia' (van lokale televisie tot onafhankelijke Indymedia-centrums) beter zijn dan opnieuw ons lot in handen van 'staatsmedia' te leggen. Is Geuens ondertussen weer van gedacht veranderd ?

'Media-activisme' neemt ook te veel hooi op de vork en blijft daardoor in zijn praktische delen te oppervlakkig. De oorzaak daarvan moet wellicht gezocht worden in de 'praktische doelstelling' van dit boek dat nogal geënt is op het 'media-circus' dat door Indymedia (met steun van de Koning Boudewijnstichting) werd opgezet. Nu is het een lovenswaardige doelstelling om mensen via media-trainingen te leren zelf media te maken, maar als men bij die poging bijzonder naïeve ideëen aanhangt - in de zin van: 'meer televisie kijken leert u betere video maken' - dan kan men zich de vraag stellen of zo'n 'media-circus' niet eerder contraproductief is omdat het te systeembevestigend werkt. De media-geschiedenis leert overigens dat het 'optimisme' dat Soete, Custers en De Bondt ten toon spreiden - meer technologie en praktijkkennis verspreiden en dan zal het volk wel 'andere' media maken - in de feiten al meer dan één keer op niets is uitgelopen. Als we iets nodig hebben, dan is het in eerste instantie grondige MEDIA-OPVOEDING in onderwijs en 'volwassenenvorming' én dat is nog wat anders dan (het alibi van) enkele rondjes meedraaien in een media-circus. Via een jarenlange media-opvoeding moeten mensen echt weerbaar gemaakt worden tegen alle vormen van mediamanipulatie, of die nu van rechts of van links komt. Want het is niet omdat je een rode pet opzet, dat je meteen een heilige bent die zijn gang maar mag gaan, ook in de media.

Een andere tekortkoming van 'Media-activisme' is dat het boek de indruk wekt dat in België alleen de jongens en meisjes van Indymedia aan media-activisme doen.

In het boek wordt met bijna geen woord gerept over andere vormen van binnenlands media-activisme. Uitpers wordt wel enkele keren in een opsomming vermeld maar daar blijft het bij. Andere media zoals de tijdschriften 'Mo*' en Vrede, het weekblad 'Le Journal du Mardi' of het nuttige werk van de RAP (een Franstalige anti-reclame-actiegroep), dat komt allemaal niet aan bod. De auteurs zijn zo op het eigen Indymedia-werk en de grote buitenlandse voorbeelden gefocust, dat ze zelfs vergeten om met een pluimpje te gooien naar het hen toch niet onbekende weekblad Solidair, dat dan wel de partijkrant van de PVDA is (en dus niet onafhankelijk enzoverder) maar dat hoe dan ook verdienstelijk werk levert door als enige gedrukte weekblad nog continu linkse systeemkritiek te brengen.

Gevolg van één en ander is dat de Nederlandstalige Belg die na lectuur van het 'handboek' aan media-activisme wil gaan doen, wellicht denkt dat die van Indymedia de enige zijn ...

Die 'solo-slim'-houding kenmerkt Indymedia overigens al langer en daar zijn al interessante samenwerkingsvoorstellen op vast gelopen. Iets wat te betreuren is omdat onafhankelijke media veel sterker staan als ze elkaar meer de hand reiken en de krachten bundelen in plaats van elk op zich het Belgisch warm water opnieuw te willen uitvinden. Het valt te vrezen dat tegen de tijd dat dat ieder van ons afzonderlijk lukt, we al lang uitgedroogd zullen zijn in de door de commerciële media in onze hoofden aangerichte ideëen-woestijn.

Jan-Pieter Everaerts

P.S. Voor de kritiek op het Noord-Koreaanse systeem baseer ik me niet alleen op 'mainstream' media (zoals de uitzending begin mei 2004 in Panorama van de BBC-reportage over Noord-Korea en zijn gevangenkampen waar men o.a. chemische experimenten op mensen uitvoert) maar ook op de open discussie over Noord-Korea die in 2003 enkele weken lang in e-DIOGENE(S) gevoerd werd en waaraan ook PVDA-ers deel namen. De discussie liep finaal uit op een discussie over Stalin, een figuur waarover met de PVDA nog altijd geen open gesprek te voeren lijkt.

arch/ive/ief (2000 - 2005)