Vakbonden Zuid-Afrika: van anti-Apartheids- tot anti-AIDS-activisten

Vakbonden Zuid-Afrika: van anti-Apartheids- tot anti-AIDS-activisten
by raf Tuesday, Jun. 01, 2004 at 2:24 PM

"Ten years of freedom", zo noemt Gwede Mantashe de periode sinds de afschaffing van de Apartheid in Zuid-Afrika. Mantashe, leider van de Zuid-Afrikaanse mijnwerkersvakbond, was zopas in Brussel, op uitnodiging van de socialistische vakbond. Hij vindt het voor zijn vakbond nodig om terug aan te sluiten bij de internationale arbeidersbeweging.

De Matla-steenkoolmijn, daar verdiende Gwede Mantashe zijn strepen als militant in de arbeidersstrijd èn dus ook in de anti-Apartheidsstrijd, de twee konden niet zonder elkaar.
"Het mooiste dat ik in Matla heb meegemaakt", zegt Mantashe, "was de staking van 1987, één van de beste georganizeerde acties die de National Union of Mineworkers (NUM) ooit heeft gevoerd. Het was een nationale staking, in de eerste plaats voor looneisen. Maar we kregen ook gedaan dat er een pensioenfonds kwam, voor de eerste keer in honderd jaar mijnindustrie. We bekwamen dat de overlijdenspremie met twaalf maanden werd verlengd. Dus, de families van verongelukte mijnwerkers werden twaalf maanden langer dan al het geval was door de patroon vergoed. Die staking heeft het leven van de mijnwerkers veranderd. Nog een verwezenlijking: vanaf deze staking kregen ook zwarte mijnwerkers een Blasting-certificate, ook wij mochten nu dus dynamiteren. We braken voor de eerste keer door het blanke monopolie op sommige jobs. En dat monopolie was een sluitsteen van het Apartheidssysteem". Nationaal duurde de staking 21 dagen, maar in Matla waren de mijnwerkers nog net iets hardnekkiger: daar legden ze 24 dagen de productie lam.

Gwede Mantashe was op vrijdag 28 mei de gast van de Algemene Centrale van het ABVV. De vakbondscentrale vierde dat tien jaar geleden in Zuid-Afrika de Apartheid is afgeschaft. Mantashe dankte de internationale arbeidersbeweging voor haar steun aan de strijd tegen de Apartheid. "We waren één van de oudste bevrijdingsbewegingen, maar we zijn als laatste bevrijd. Maar de vooruitgang van de voorbije tien jaar is aanzienlijk. Er is veel wetgevend werk verzet, met betrekking tot het recht om te staken en om zich te verenigen. Onze arbeidswetgeving is één van de vooruitstrevendste ter wereld. Het aantal mensen dat electriciteit heeft, ligt 70% hoger dan in 1993. We zijn nu de economie aan het deraciseren: tegen 2008 moet een aanzienlijk groter deel van het management bij voorbeeld van Afrikaanse origine zijn".

Mantashe's vakbondskoepel COSATU oefent nu druk uit opdat de regeringspartij ANC haar economische politiek bijstuurt. "De ANC-regering is onze regering, maar we voeren wel felle discussies over onze meningsverschillen", aldus Mantashe. Toen het ANC voor de verkiezingen van april 2004 aan een nieuw manifest schreef, is COSATU mee aan tafel gaan zitten om zijn invloed te doen gelden. Dat heeft volgens Mantashe gewerkt, want het manifest draagt een working-class-stempel. Mantashe specifieert: "Volgens ons moet de regering de economische groei bevorderen met meer overheidsuitgaven, vooral voor de infrastructuur. Dan zullen er ook meer uitgaven van de private sector volgen. Dat betekent dat de fiscale politiek van de regering niet gericht mag zijn op een vermindering van de belastingen. Wij zijn voor een systeem van progressieve belastingsschalen. Dat is nog niet bereikt. De belastingen voor de vennootschappen zijn niet erg hoog, ze zijn competitief. Daar zou de regering veel innovatiever naar extra-belastingen moeten zoeken. Ik denk in de richting van de royalties die de bedrijven betalen voor de winning van mineralen. De bedrijven verzetten zich tegen het betalen van royalties. Maar voor mij is het punt: hoeveel royalties betalen ze?"

Na de verkiezingen legde de herkozen Zuid-Afrikaanse president Thabo Mbeki deadlines vast voor nieuwe verwezenlijkingen. Gwede Mantashe vindt dat de vakbonden die kalender moeten doen respecteren. De strijd tegen HIV-AIDS is prioritair. De regering erkent dat nu ook, ze heeft een alomvattend actieplan, "één van de meest volledige in Afrika, maar het is er pas na grote druk gekomen", aldus Mantashe. Van anti-Apartheidsmilitant is Mantashe nu anti-AIDS-activist geworden. De mijnwerkersvakbond is bijzonder actief tegen de ziekte, want de bevolking van Zuid-Afrika wordt hard getroffen, ze heeft nagenoeg 's werelds hoogste seropositiviteit. "Onze strijd voor verandering speelt zich af op economisch vlak, maar ook op gezondheidsvlak", aldus Manteshe. "In veel bedrijven hebben onze bonden programma's onderhandeld met het management, onder andere om aan AIDS-preventie te doen. Sommige bedrijven beginnen AIDS-remmers te verdelen onder hun werknemers. Ze hebben allemaal eigen klinieken en die kopen de medicamenten in. AIDS-patiënten worden daar zoals alle andere zieken behandeld, hetgeen maakt dat ze niet zo gemakkelijk gestigmatiseerd worden. Met de vakbond zelf trainen we peer educators, dat zijn werknemers die collega's op de werkvloer raad geven over risico's van besmetting. Dat anti-AIDS-activisme wordt werkelijk een wezenlijk deel van ons werk".

arch/ive/ief (2000 - 2005)