arch/ive/ief (2000 - 2005)

Hoewel ze vaak genoemd wordt als één van de hardst werkende leden van het Europees parlement, werd ze toch geen lijsttrekster. 'A tireless battler for a social Europe', noemde een journalist van de Financial Times haar zelfs.
Anne Van Lancker: “Och, een zinnetje in de Financial Times of een vermelding in het boekje van Jean-Luc Dehaene maakt je nog niet meteen populair. Je wordt pas populair als je veel met je gezicht op televisie verschijnt. Ik ben niet dadelijk dat soort type van parlementair. Ik bijt me vast in dossiers omdat ik vind dat er naast de populaire figuren ook mensen moeten staan die terreinwerk doen. Zeker in de internationale politiek kan je dat enkel doen door heel veel tijd en energie te investeren in je dagelijkse werk: dossiers vreten, connecties leggen met bondgenoten,... Allemaal zaken waar je niet bepaald mee in de kijker loopt.”

U legt zich daar wel heel makkelijk bij neer. Moeten de beste politici niet gewoon bovenaan staan?

“Voor mij is het al dik ok als iemand die veel stemmen trekt er voor zorgt dat we met veel socialisten in het parlement geraken. Ik vind dat ook belangrijk. Als ik op mijn strepen blijf staan, zou dat wel eens ten koste kunnen gaan van de hele partij.”

Hebt u er dan geen probleem mee dat verkiezingen steeds meer op een populariteitspoll gaan lijken?

“Ik vind dat een probleem, ja. Maar je kan toch niet zeggen dat Mia De Vits die de Europese lijst van de SP.a trekt echt het prototype is van de populaire babe. Ze heeft een zeer grote geloofwaardigheid en is als ontslagnemend voorzitster van het ABVV veel bekender dan ik. Maar ik vind het inderdaad wel een probleem dat media en politiek zich hebben gevonden rond de toverformule van bekende Vlamingen en mensen met een hoge aaibaarheidsfactor. De politiek wordt daar niet beter van. Ik ben niet iemand die zegt dat BV's per definitie slechte politici zijn. Mensen als Vande Lanotte, Vandenbroucke en zelfs Freya Vandenbossche kennen hun stiel. Ik moet eerlijk zeggen dat je daar als politicus machteloos tegenover staat. Je blijft in een vicieuze cirkel zitten. Als je ziet wat voor een massaal aantal stemmen een figuur als Jean-Marie Dedecker trekt, dan kan je niet anders dan vast stellen dat het werkt. Ik ben wel blij dat er een tendens lijkt op te komen bij een kritisch deel van de publieke opinie die toch iets meer verlangt van politiek. Politiek moet ook over inhoud kunnen gaan en is niet altijd samen te vatten in quotes van 15 seconden.”

U zit hier wel op een heel slechte plaats om in de media te geraken. Hoewel 60 % van de Belgische wetten louter en alleen een uitvoering is van Europese besluiten en richtlijnen, komt het werk van het Europees parlement nooit in het nieuws.

“Het Europees verhaal is een ingewikkeld verhaal. Je hebt toch wel meer dan 5 minuten nodig om dat uitgelegd te krijgen. Zelfs al klopt het verhaal dat 60 % van de Belgische en Vlaams wetgeving louter een uitvoering is van wat hier wordt beslist, dan nog ligt er een enorme tijdspanne tussen de twee niveaus. Als de wetten eindelijk door het Vlaams parlement geraken, is Europa al lang uit beeld verdwenen en beseft niemand nog dat die wetgeving eigenlijk van Europa komt. Die wetten komen dan zogezegd van minister Landuyt en minister Ceysens. Vlaamse politiek staat nu eenmaal dichter bij de mensen. Het probleem is ook dat wij werken met kaderwetten die dan op nationaal niveau vertaald moeten worden in concrete wetgeving. De final touch blijft dus voor de nationale en regionale parlementen. De echte controversiële punten waar je als politicus het verschil kunt op maken, zijn in de Europese politiek moeilijker te vinden. Niet dat ze er niet zijn. Op vlak van liberalisering liggen onze standpunten mijlenver van die van de VLD. Maar in een Europees debat is de enige partij die echt het verschil maakt wel het Vlaams Blok omdat zij de enigen zijn die zich anti-Europees opstellen. Wij zijn euro-kritisch, maar als partij beseffen we wel dat we in een geglobaliseerde wereld Europa juist heel hard nodig hebben.”

Als het er op aankomt, doet de Europese Commissie wel zijn zin. Dat zien we nu opnieuw gebeuren met de richtlijn over patenten op software. Is dat niet een serieus probleem aan het worden?

“Je mag wel niet vergeten dat op het einde van de rit het parlement én de Raad akkoord moeten gaan over de zelfde tekst. De Raad en de Commissie moeten ook heel goed beseffen dat een wet er gewoon niet komt als zij niet ingaan op de verwachtingen van het parlement. Het is niet zo dat onze rol beperkt is tot het afleveren van advies waar zij dan mee mogen doen wat ze willen. De discussie rond de havenrichtlijn heeft toch heel duidelijk het bewijs geleverd dat het Europees parlement wel degelijk tanden heeft. De Commissie heeft moeten toekijken hoe de wet van tafel werd geveegd omdat er geen rekening werd gehouden met de opmerkingen van het parlement.”

Hebben de mensen die denken dat het parlement steeds buiten spel wordt gezet door de Commissie en de Raad het dan verkeerd voor?

“Dat verhaal klopt niet. In de kwestie van de patenten op software houdt de Commissie inderdaad het been stijf. Maar uiteindelijk zal het wel het Europees parlement zijn dat het laatste woord heeft.”

Het is toch een vreemde situatie dat de echtgenote van de CEO van Vivendi in het Europees parlement zetelt en rapporteur is van de richtlijn over de patenten op software die als ze er door komt grote winsten zou opleveren voor het bedrijf van haar man?

“Dat blijft inderdaad een probleem. Het web van comiteetjes van industriële en lobbyisten die betrokken worden bij het werk van de Commissie is een zeer groot nadeel. Al wat je kan doen, is heel goed nagaan wie achter welk dossier zit. Het is hoopgevend dat de 'lobby van de tegenmacht' sterker wordt. Eénmaal de grondwet er komt, zal de consultatie van die tegenmacht ook een wettelijke basis krijgen. Maar echt veel doen kan je niet. Je kan het enkel aanklagen.”

Momenteel is het vooral de richtlijn Bolkestein die de gemoederen beroert.

“De richtlijn-Bolkestein is een echte atoombom. Het uitgangsprincipe is zogezegd dat buitenlandse bedrijven zich makkelijker moeten kunnen vestigen in Europa. Lidstaten moeten hun wetgevingen systematisch screenen om de hinderpalen weg te werken. Een ander luik van de richtlijn zegt dat vrije dienstverlening ook vanuit het buitenland makkelijker moet kunnen. Bolkestein wil werken volgens het oorsprongslandprincipe. Dat wil zeggen dat je een postbusbedrijf kan oprichten in Polen dat dan aan Poolse condities diensten kan leveren op Belgisch grondgebied. Zo krijgen we een rat race to the bottom. Het land dat de minste voorwaarden stelt zal dan massaal bedrijven aantrekken die van daaruit overal in Europa diensten kunnen aanbieden aan het laagste tarief. In Vlaanderen hebben we bijvoorbeeld een heel goede regeling wat betreft uitzendkantoren die erkenningsvoorwaarden opleggen om de cowboys te onderscheiden van de bonafide kantoren. Dat is belangrijk want er bestaan wel degelijk maffieuze praktijken in die sector. Als de richtlijn-Bolkestein er door kom, mogen we dat naar de prullenmand verwijzen. Wij mogen geen bijkomende voorwaarden stellen aan buitenlandse uitzendkantoren die hier diensten komen leveren.”

Bolkestein zal u antwoorden dat zijn voorstellen volledig in de lijn liggen van de doelstellingen van Lissabon uit 2000 waarin de Europese Unie de ambitie formuleert om de meest competitieve economie van de wereld te worden.

“De doelstellingen van Lissabon worden verdraaid. Dat is nu juist wat de SP.a – blijkbaar tot ieders verbazing - al een tijd aan het uitschreeuwen is. Wij houden niet van dat soort ultraliberaliseringsdrang. Wij zijn niet tegen een interne markt, maar we vinden wel dat die moet voldoen aan ecologische en sociale normen. De markt moet functioneren voor de mensen en niet omgekeerd. De laatste tijd lijkt het wel alsof de markt de doelstelling is en niet langer de mensen en het algemeen belang. Men legt steeds minder de nadruk op sociale bescherming en volledige werkgelegenheid. “Laat de markt maar spelen en alles komt in orde.” In dat verhaal geloven wij niet. Bolkestein is het ultieme prototype van dat soort denken.”

Dat verhaal lijkt wel serieus aan de winnende hand in Europa en wordt binnenkort zelfs verankerd in de Europese grondwet. Paul Goossens schrijft: “Ondanks de inzet van onder meer Ann Van Lancker slaagde de Conventie er niet in een doorbraak in de sociale sector te forceren.”

“Let op, ook daar moet je nuanceren. Het is ons wél gelukt om heel sterke waarden en doelstellingen te stoppen in het ontwerp voor de Europese grondwet. Toen ik in 1995 met een collega van het Britse Labour een conventie voor volledige werkgelegenheid opstartte, zaten zelfs onze socialistische collega's te grinniken: “Allez, volledige werkgelegenheid? Waar hebben jullie het nog over?” Nu staat er wel in de grondwet dat Europa dat moet nastreven. Dat is toch niet niks.”

Maar in een ander hoofdstuk staat het wel weer anders...

(onderbreekt) “Voila, het probleem is dus niet de doelstellingen. De ambities zijn fantastisch. Ook als je kijkt naar buitenlands beleid: daar gaat het over eerlijke handel, over uitroeiing van de armoede, over duurzame ontwikkeling, ... Mooi, heel mooi allemaal. Deel één van de grondwet zit prachtig in elkaar. Deel twee valt ook nog wel mee. Dat is het charter met de fundamentele grondrechten. Ik weet dat andersglobalisten daar bedenkingen bij hebben omdat het recht op inkomen en werk daar niet expliciet instaan, maar dit is wel het charter waarin sociale, ecologische en economische rechten op gelijke voet staan met fundamentele vrijheden. Europa heeft nog nooit zo'n document geproduceerd. De instrumenten om die edele doelstellingen te bereiken, vormen wel een probleem. Ik ben daar twee keer met mijn gezicht tegen de muur gelopen. De eerste keer toen ik ijverde voor fatsoensnormen die bijvoorbeeld een behoorlijk inkomen voor iedere Europeaan zouden kunnen garanderen. De reden daarvoor is dat alle beslissingen met betrekking tot sociale bescherming en sociale zekerheid ook na de aanvaarding van de grondwet met unanimiteit moeten worden goedgekeurd in de Raad. Hetzelfde voor wat betreft fiscaliteit. Voor een sociaal-democraat is fiscaliteit één van de belangrijkste instrumenten om te herverdelen. Maar ook fiscaliteit blijft een unanieme materie. Daarnaast zijn er wel een pak dingen bijgekomen die voortaan met een gekwalificeerde meerderheid geregeld kunnen worden: informatie en inspraak van vakbonden, gelijke behandeling van mannen en vrouwen, participatie van werknemers, arbeidsvoorwaarden, veiligheid en gezondheid op het werk, ... Het is dus niet dat we geen sociale wetten kunnen maken. Maar we blijven wel gehandicapt door het ontbreken van die twee essentiële instrumenten.”

Toch zegt Bernard Cassen van Attac Frankrijk dat het neoliberalisme binnenkort grondwet wordt in Europa. In het ontwerp staat ondermeer dat de Centrale Bank zich enkel met stabiliteit mag bezighouden en dus niet met het stimuleren van de economie en dat Europa een vrije markteconomie moet blijven.

“Bernard Cassen moet wel weten wat hij wil. Wat betreft het mandaat van de Centrale Bank zijn we er inderdaad niet in geslaagd om werkgelegenheid en duurzame groei op de zelfde hoogte te plaatsen als de stabiliteit van de Europese munt. Maar als je kijkt naar de huidige verdragstekst die eigenlijk tot hier toe een soort grondwettelijke basis leverde voor de Europese Unie dan zie je dat daar weinig anders in staat. De grondwet weigeren, betekent dus terugkeren naar verdragen waar zelfs de positieve elementen van de grondwet in ontbreken. Voor mij is de keuze dan rap gemaakt. De grondwet is op geen enkel vlak een stap achteruit. Integendeel: het feit dat we in die grondwet gekregen hebben dat de EU in alle acties de sociale doelstellingen moet respecteren, betekent dat we voortaan tegen Bolkestein zullen kunnen zeggen: “Hola vriend, je hebt je huiswerk niet goed gemaakt.””

De Belgische regering aanvaardde blijkbaar wel het schema van de onderhandelingen over de richtlijn. Hadden ze niet gewoon “over ons lijk” moeten zeggen?

“De Belgische regering heeft als één van de eerste in een officieel standpunt een zeer kritische toon laten horen waarin ze duidelijk maakte dat er geen sprake kan zijn van een liberalisering van de gezondheidsdiensten, het onderwijs en interimkantoren. De Belgische regering heeft ook een doorlichting van de sociale gevolgen van de richtlijn gevraagd. Voor een paarse regering vind ik dat toch een tamelijk sterk standpunt want het is nogal evident dat iemand als Verhofstadt veel minder graten ziet in de richtlijn dan de socialistische ministers. Je moet met heel duidelijke voorbeelden tonen aan de mensen tonen waartoe zo'n richtlijn kan leiden. Dan kan je zelfs mensen die liberalisering niet helemaal ongenegen zijn twee keer doen nadenken.”

Bedoelt u nu dat een politicus toch het verschil kan maken? Uw voorzitter zei tijdens het sociale drama in Ford Genk nog dat hij daar volledig machteloos tegenover staat.

“Je kan er wél iets aan doen. Dat is ook het verwijt dat ik richt aan het boekje van Caroline Gennez. Als je probeert op een begrijpelijke manier een kritisch verhaal te brengen over Europa kan je niet alle mechanismen uitleggen. Europa is een heel genuanceerd verhaal. En het is niet alleen belangrijk om gelijk te hebben. Je moet ook gelijk krijgen en dat betekent concreet dat je hier in het parlement 314 collega's moet overhalen. Dat betekent ook dat je in de ministerraad je werk moet doen om daar de alarmbel te laten rinkelen. Ik ben nu keihard mijn Deense, Duitse, Franse en Zweedse collega's aan het aansporen om ook hun regeringen te mobiliseren tegen de richtlijn-Bolkestein. Ik zou inderdaad gerust op de barricaden kunnen gaan staan om te roepen: “Weg met de richtlijn-Bolkestein!”, maar het probleem is wel dat ik daar binnen acht maanden nog zou staan en nog altijd even alleen en dat de richtlijn-Bolkestein ondertussen al lang een feit zou zijn. In het dossier van de liberalisering van het spoor hebben we niet even alert gereageerd als nu en daar wil ik gerust schuld bekennen. Mochten we even goed bij de pinken geweest zijn, dan zou die richtlijn er nooit gekomen zijn.”

Als we u zo horen, lijkt Europa wel op een vloedgolf van liberalisering waarin hier en daar nog iemand een afdakje recht probeert te houden.

“Ja, ik besef dat we met ons tegengeweld - dat echt nodig is – wel een beeld aan het ophangen zijn dat het hier de jungle is. En dat beeld klopt eigenlijk niet. Als je ijvert voor een wereld met een wereldregering waar mensenrechten en ecologische en sociale rechten belangrijk zijn, dan denk ik dat Europa als lokale voorafspiegeling van zo'n wereld onontbeerlijk. Het is duizend keer beter dan het Amerikaanse model, om dan nog te zwijgen over de vrijhandelszones in Latijns-Amerika en Azië. De reden waarom we nu zo hard en lang aan de alarmbel trekken, is dat we de indruk krijgen dat het conservatief-liberale geweld de overhand krijgt. Als we niet opletten, gaan we de komende jaren vooral bezig zijn met liberaliseren en dereguleren in plaats van met constructief verder werken aan de opbouw van sociale en ecologische standaarden. Politieke keuzes doen er toe. Europa is geen asexuele mastodont. De mensen die de touwtjes in handen hebben, zijn mensen van vlees en bloed met politieke overtuigingen. Loyola De Palacio (de eurocomissaris die de havenrichtlijn voorstelde, cc) is een overtuigd conservatief lid van de Spaanse Partido Popular. Frits Bolkestein is een donkerblauwe liberaal van de Nederlandse VVD.”

Wij hebben toch nog nooit gehoord van een progressieve richtlijn waar alle liberalen moeten voor mobiliseren om ze tegen te houden.

“De druk zit nu toch zwaar op de ketel. Als Bernard Cassen oproept om de grondwet te verwerpen, zou hij toch beter eens twee keer nadenken. In de grondwet zit een oproep aan Europa om een kaderwet te maken voor de bescherming van de openbare diensten. Tot nu toe zagen we dat openbare diensten altijd werden behandeld als eilandjes die een uitzondering vormen op de regel van de concurrentie en liberalisering. Dat is fout. Openbare diensten spelen een essentiële rol in het realiseren van solidariteit in Europa. Als dat zo is, moet je die diensten ook beschermen. Alle mogelijke pogingen van progressieven om een wet te creëren die de openbare diensten beschermt, zijn tot nu toe stuk gelopen op de Europese Commissie die zegt dat zoiets tot de bevoegdheid van de lidstaten behoort. Nu staat het klaar en duidelijk in de grondwet dat Europa wél zo'n kaderwet moet maken. Dus dat progressieve tegenoffensief zal niet zo heel lang meer op zich laten wachten. Mensen als Bolkestein zullen zich blijven weren als een duivel in een wijwatervat, maar die kaderwet zullen ze niet kunnen tegen houden. We konden anderzijds toch ook al enkele schitterende overwinningen noteren. Denk aan de strenge antidiscriminatiewet die er kwam bij unanieme stemming in de Raad en dat ondanks het feit dat Haider toen in de Oostenrijkse regering zat. Het is dus niet zo dat er nooit goed nieuws te brengen is. Misschien is het goede nieuws gewoon wat minder mediageniek.”

U zegt dat er door de aanwezigheid van enkele conservatieve commissarissen een ultraliberale wind waait door Europa, maar het Europese project zoals wij het kennen kreeg wel vorm toen de sociaal-democraten in 12 van de 15 landen aan de macht waren.

“Ach, vorm gekregen.... Er zijn toen grote stappen gezet. In het Verdrag van Amsterdam, dat er enkel kunnen komen is dankzij een meerderheid van socialisten en sociaal-democraten, staan bijvoorbeeld voor het eerst de creatie van werkgelegenheid en de strijd tegen sociale uitsluiting als doelstellingen ingeschreven. In die tijd werd ook het proces van Lissabon ingezet dat door de conservatieven nu blijkbaar wordt gezien als een oproep om op Europees niveau een structureel aanpassingsplan à la IMF door te voeren. Maar ik wil hier best wel een verwijt formuleren aan mijn eigen socialistische familie. Het is inderdaad zo dat ook sociaal-democraten in de jaren '80 en het begin van de jaren '90 teveel hun boontjes te week hebben gelegd op de ontwikkeling van de interne markt.”

U doelt op uw partijgenoot Karel Van Miert.

“Niet alleen Karel Van Miert. Kijk maar eens naar de toenmalige standpunten van de Duitse socialisten. Een interne markt kan een interessant instrument zijn, maar niet als men denkt dat de markt alles kan oplossen. De sociaal-democratie heeft een kritische zelfreflectie nodig gehad vooraleer ze besefte dat je ook andere prioriteiten voorop moet stellen.”

Doen ze dat nu?

“Ze beginnen dat stilaan te doen.”

In een debat zei Jean-Luc Dehaene onlangs tegen Mia De Vits dat het een partijgenoot van de socialistische premier Schröder was die de opname van sociale aspecten in de grondwet tegenhield.

“Ik denk dat hij toen verwees naar Klaus Hänsch, een Duits socialistisch parlementslid. Maar daar ging het wel over sociale zekerheid. Dat is een subtieler probleem. Er zijn nogal wat landen als Duitsland en Zweden waar sociaal-democraten aan de macht zijn die niet willen dat je dat Europees regelt. Zij vrezen dat nationale sociale zekerheidsstelsels altijd sterker zullen zijn dan wat er Europees kan worden gedaan. In Europa zit je immers met landen als Griekenland en Portugal. Een Europese sociale zekerheid is iets wat niemand wenst. We gaan dat niet harmoniseren. Laten we maar ons Belgisch systeem behouden want dat behoort tot het beste in Europa. Dat betekent niet dat ze slecht begrepen hebben dat je wel kan streven naar sociale minimumnormen, fatsoensnormen zoals wij dat noemen. Maar daar is de koudwatervrees enorm groot, ook bij progressieven. Zelfs de communisten in Europees parlement zijn daar absoluut geen vragende partij. Die mensen zouden moeten begrijpen dat de verdediging van het eigen nationale model niet haaks staat op het opkomen voor Europese normen die een bodem moeten leggen waar niemand mag onder zakken. Hoe hoger we die normen krijgen, hoe makkelijker we ons eigen systeem zullen kunnen verdedigen.”

De hervorming van de Belgische sociale zekerheid staat op de agenda in september. Blijkbaar is niet iedereen er van overtuigd dat ons model verdedigd moet worden.

“Het Belgische model behouden wil niet zeggen dat je het niet moet moderniseren. Het is niet Frank Vandenbroucke die de sociale zekerheid onder druk zet. Het is de maatschappelijke realiteit die dat doet. Ik weet dat dat niet populair klinkt, maar als wij echt een hoog niveau van bescherming willen handhaven en willen waken over de kwaliteit van de tewerkstelling, dan zullen we wel iets moeten doen. De vragen van de samenleving aan de sociale zekerheid worden altijd maar groter. Er zijn steeds meer mensen die op bepaalde momenten van hun leven beroep doen op de sociale zekerheid: mensen leven langer, nemen loopbaanonderbreking, ouderschapsverlof, ... Daartegenover staat dat we met zijn allen minder gaan werken. En dan nog op een zeer domme manier: tussen ons 25 en 55 werken we als gekken om er dan volledig mee te stoppen. Dat model is niet te houden. Ik ben zeker niet de enige die pleit voor een ontspannen arbeidsmarkt: langere loopbanen met veel meer rustperiodes daar tussen in. Dat is geen verwijt aan de huidige bruggepensioneerden. Dat is absoluut ook geen verwijt aan de huidige wettelijke pensioenleeftijd. Probeer maar eens die leeftijd te halen in de omstandigheden waarin de mensen nu moeten werken. We hebben de hoogste productiviteit van heel Europa, maar dat eist een enorme tol van de mensen. Daar moet de discussie over gaan. Op zich vind ik dat geen bedreigende discussie. Als je ze voert à la Berlusconi is ze natuurlijk wel zwaar bedreigend. De Italianen hebben gelijk om daartegen op straat te komen.”

Op dezelfde dag kwamen ze ook in Duitsland op straat. Zullen de Belgische werknemers in september ook de straat op moeten?

“Daar durf ik niet op vooruit te lopen. Ik weet het niet.”

Ondertussen morren zelfs de collega's van de PS en het Franstalige ABVV dat de SP.a te veel de toer van de Britse premier Tony Blair op gaat.

“Ik denk dat de Waalse realiteit niet de zelfde is als de Vlaamse. Kijk naar de structuur van de economie. Die is niet te vergelijken. Anderzijds vind ik dat de Waalse PS toch ook eens een voorbeeld zou mogen nemen aan de Scandinavische sociaal-democraten. Je kan toch niet beweren dat het Scandinavische model een neoliberaal model is waarin de mensen worden uitgeperst als citroenen. Toch zijn er daar dingen bespreekbaar die dat bij ons nog lang niet zijn. De activiteitsgraad is er veel hoger. Mensen werken er tot hun zestigste of zelfs nog langer. De arbeidsmarkt is er veel flexibeler. Maar dan wel een flexibiliteit op mensenmaat. Zo beanstigend is dat allemaal niet. Vakbonden hebben natuurlijk gelijk dat ze de politici goed in de gaten houden. Maar om dan meteen Frank Vandenbroucke een tweede Tony Blair noemen is toch flink overdreven.”

Die hele logica van Lissabon blijft toch vertrekken van de gedachte dat Europa moet concurreren met de VS. Op lange termijn is het toch onhoudbaar om zo te blijven denken?

“Tot nu toe is dat houdbaar. De meeste handelsstromen blijven intra-Europees. De globalisering zorgt er wel voor dat de handelsstromen ook op wereldschaal intenser worden. Ik denk dat Europa er goed aan doet om China en een aantal andere tijgers in de gaten te houden. Europa moet ook een vuist maken voor het respect van fundamentele arbeidsnormen in het kader van internationale handelsakkoorden. China wordt een wereldspeler, maar op dit moment wakkert de globalisering vooral de concurrentie tussen landen in het Zuiden zelf aan en niet tussen Noorden en Zuiden. Maar wij staan inderdaad niet buiten schot. En in zo'n situatie zou het goed zijn dat er ook op wereldschaal fatsoensnormen komen.”

Maar je blijft het wel ok vinden dat Europa zich definieert als blok tegenover de VS en dat het tegelijkertijd niet in staat is om een vuist te maken als de VS ten strijde trekken tegen Irak.

“Het is niet het ene blok tegen het andere blok. We zouden liever twee samenwerkende blokken zien, maar spijtig genoeg is dat niet mogelijk met de regering Bush. Waarom pleit ik voor regionale samenwerkingsverbanden? Omdat ik denk dat dat de manier is om ook op wereldvlak partnerschappen op te bouwen. Als al die blokken even sterk zouden staan, heb je gesprekspartners die dan op gelijke voet met elkaar in discussie kunnen gaan. De reden dat wij onze stem niet verheffen tegen de VS is dat we nog niet genoeg een echt 'blok' zijn.”

Iets anders nog. Daarnet werden we onderbroken toen u telefoon kreeg van een vakbondssecretaris over de richtlijn Bolkestein. Het lijkt in Europa wel heel belangrijk om dat soort netwerken op te bouwen.

“Iemand die naar hier komt en denkt het allemaal alleen te kunnen, loopt snel met zijn kop tegen de muur. Daarom is het ook zo verkeerd om ranglijsten op te stellen over het aantal parlementaire vragen dat de parlementsleden gesteld hebben.”

Met de snelheid dat politici nu van mandaat wisselen, is de opbouw van dat soort netwerken toch niet meer mogelijk? Na elke Vlaamse of federale stembusslag verandert de samenstelling van uw fractie.

“Als je kijkt wie er werd verkozen in 1999 en zoekt wie daarvan nu nog in het parlement zit, zal je inderdaad versteld staan van het verloop. Ook deze keer verwacht men dat meer dan zestig procent van het Europees parlement vervangen wordt.”

Voor die vakbondssecretarissen is dat toch een ramp? Zij moeten telkens op zoek naar een andere spreekbuis.

“Voor hen is dat inderdaad een ramp. Het duurt ongeveer een half jaar tot een jaar vooraleer je min of meer een eerste net van contacten hebt opgebouwd. (haalt schouders op) Nu ja, gelukkig zijn er die wel blijven zitten.”

Maar u vindt dat dus een slechte evolutie?

“Ik vind het goed dat er af en toe nieuw bloed binnen komt. Mensen die er te lang zitten, laten misschien al eens sneller de armen zakken omdat het hen vijf jaar geleden ook niet gelukt is om iets tegen te houden. In de Europese politiek geldt bij uitstek het motto 'de aanhouder wint'. Maar te drastisch vervangen is niet goed. Voor de sociale lobbygroepen is dat niet altijd makkelijk. Zij zijn nu al bezig contacten te leggen met de nieuwe mensen die op de lijsten staan.”

De indruk ontstaat toch dat het middenveld alsmaar meer buiten spel staat in Europa.

“Ik heb niet die indruk. Integendeel zelfs, meer en meer is men er zich in het Europees parlement van bewust dat die allianties met het middenveld essentieel zijn. In het dossier over de GATS (de onderhandelingen binnen de WHO over de liberalisering van de diensten, cc) zijn het de NGO's die ons hebben gealarmeerd over de bijkomende eisen van de Europese Commissie aan ontwikkelingingslanden. Ook een parlementair beseft hoe belangrijk de contacten met het middenveld zijn. Ik word regelmatig getipt door mensen uit de NGO-wereld. Niet alles wordt in het openbaar behandeld en in zo'n omstandigheden moet je altijd weer enorm op je hoede zijn. Aan de andere kant is het wel zo dat NGO's niet altijd even graag toegeven dat ze goede contacten hebben met parlementsleden. Maar ik heb de indruk dat we dat soort valse pudeur stilaan aan het kwijt raken zijn.”

Bestaat er eigenlijk wel zoiets als een Europees middenveld?

“O jawel hoor en zeer professioneel. In die mate zelfs dat ik mij soms afvraag of de snelheid waarmee ze werken nog wel te combineren valt met een terugkoppeling naar hun basis. Ik vrees soms dat die hoogprofessionele kaders net als wij vergeten om af en toe achterom te kijken om te zien of het grote publiek wel kan volgen. Als er moet gemobiliseerd worden, kan dat wel eens een probleem zijn.”

Hebt u er zelf nooit aan getwijfeld om de politiek te verlaten voor het middenveld?

(denkt na) “Mja, ik heb er soms wel aan gedacht om terug te keren naar mijn roots. In de humaniora was er ik na een eerste kennismaking met de noord-zuidproblematiek van overtuigd dat ik 'blote voeten'-dokter moest worden. En als het allemaal weer eens niet snel genoeg gaat in de politiek, droom ik er wel eens van om dat alsnog te doen. Maar het zal er nooit van komen, want ik heb geen diploma behaald in de geneeskunde. De politieke machine is boeiend, maar je dreigt soms wel verpletterd te worden omdat je zo'n klein radertje blijft. Maar ik zie dat mensen uit de NGO's soms de omgekeerde redenering maken. Dus laten we er maar van uit gaan dat de twee nodig zijn.”