arch/ive/ief (2000 - 2005)

11.11.11 heeft lang geijverd voor een volwaardige minister van Ontwikkelingssamenwerking. Waarom is dat zo belangrijk?

Han Verleyen: Ten eerste denken wij dat een minister van Ontwikkelingssamenwerking ook binnen de regering veel meer kan wegen op het beleid van zijn collega's om er voor te zorgen dat ook zij rekening houden met de belangen van het Zuiden. Wij zijn er van overtuigd dat een minister beter geplaatst is om dat te doen dan een staatssecretaris die toch nog altijd onder voogdij staat van een minister. De andere reden had te maken met de onafhankelijkheid van het budget. Toen al bleek regelmatig dat Louis Michel aasde op een stuk van het budget van ontwikkelingssamenwerking. Wij hebben steeds gepleit voor een onafhankelijk budget dat echt wordt gebruikt in functie van het Zuiden. Wij gingen er toen nog vanuit dat een minister automatisch een eigen begroting heeft en dat hij dat budget kan afschermen van andere ministers.

Die minister is er nu. Zijn jullie tevreden?

Wij zijn zeker tevreden dat we een minister hebben. Maar wat het onafhankelijk budget betreft, hebben we niet verkregen wat we hadden verhoopt. De begroting van ontwikkelingssamenwerking werd geïntegreerd in de begroting van de minister van Buitenlandse Zaken.

Hoe verklaar je dat Louis Michel zo graag controle wil over dat budget van ontwikkelingssamenwerking?

Het gaat over veel geld waarmee Michel ook wel wat kan en wil doen. Het kan zijn politiek - onder andere in Centraal-Afrika – ondersteunen.

Het budget voor ontwikkelingssamenwerking deed vorig jaar blijkbaar ook dienst als reservepotje voor onvoorziene uitgaven?

In de begroting van 2003 werden inderdaad ook middelen vrijgemaakt voor de opvang van asielzoekers en voor de wederopbouw van Irak (respectievelijk 70 en 3 miljoen euro, cc). Die middelen zouden volgens ons uit het budget van respectievelijk Binnenlandse en Buitenlandse Zaken moeten komen.

11.11.11 beweert dat die steun aan Irak de principiële houding tegenover de oorlog ondergroef?

België heeft toch lange tijd een heel vooruitstrevende positie ingenomen ten aanzien van het conflict in Irak. Wat wij alleen maar konden toejuichen. Toen België besloot middelen vrij te maken voor de wederopbouw hadden wij het aanvoelen dat daarmee toch een zachte bocht werd genomen om de grondig verzuurde relaties met de VS wat te herstellen.

Als het van de Oeso (de club van rijke landen) afhangt, zullen we nog meer van dat soort zaken zien opduiken in het budget voor ontwikkelingssamenwerking?

De Oeso stemt er nu al mee in dat de Clean Development Mechanism-projecten voor een stuk verrekend worden als uitgaven voor ontwikkelingssamenwerking. Dat zijn investeringen in projecten van ontwikkelingslanden die leiden tot een verminderde uitstoot van broeikasgassen. Die vermindering mogen de donorlanden dan gedeeltijk van hun eigen inspanningen aftrekken. Een maand geleden besprak de Oeso in Parijs de mogelijkheid om ook een aantal defensie-uitgaven en kosten van terrorismebestrijding op te nemen in het budget voor ontwikkelingssamenwerking. Een aantal donorlanden hadden daar gelukkig toch grote bezwaren tegen omdat zij vrezen voor de geloofwaardigheid van hun ontwikkelingssamenwerking. Maar wij zijn wel bang dat de discussie op tafel zal blijven liggen. Donoren doen allerlei dure verklaringen over het behalen van de Milleniumdoelstellingen in 2015 (onder meer over halveren armoede en terugdringing HIV, cc). Maar dan zullen ze wel meer middelen vrijmaken voor ontwikkelingssamenwerking en dat bereik je niet door het budget op te kloppen met allerlei andere uitgaven die toch gebeuren.

Jullie verwijten de minister ook dat hij een apolitiek beleid voert.

Hij heeft in ieder geval een apolitieke beleidsnota neergelegd. Wij wilden een minister die weegt op het beleid van zijn collega's. Maar we zien nu dat Verwilghen in die nota heel nauwgezet op zijn eigen terrein blijft. Het woord handel valt nauwelijks terwijl dat toch een heel belangrijke impact heeft op de partnerlanden. Ontwikkelingssamenwerking is meer dan projectjes.

Hij heeft het ook niet over de rol van de Wereldhandelsorganisatie?

Bijvoorbeeld. Hij heeft zijn steun uitgesproken voor de campagne van 11.11.11 tegen de liberalisering van water. Hij heeft erkend dat water een ontzettend belangrijk goed is. Maar in die nota vinden we nergens terug dat hij zich binnen de WHO wil verzetten tegen de liberalisering van diensten als water.

In een andere nota is ook te lezen dat ontwikkelingssamenwerking een “gezonde bedrijfsomgeving” moet creëren?

Hij heeft een beleidsnota voorgelegd met de titel “Ondernemen tegen armoede en voor ontwikkeling” waarin hij een aantal initiatieven wil nemen om de privé-sector in het Zuiden te ondersteunen én om de privé-sector hier meer bij de ontwikkelingssamenwerking te betrekken. Eén van de pistes die hij voorstelt is het creëren van een enabling environment voor investeringen. Als dat betekent dat men er voor zorgt dat lokale ondernemingen kunnen overleven, hebben wij daar geen problemen mee. De privé-sector kan een motor zijn. Wij vrezen wel dat Verwilghen vooral zoekt naar manieren om ook Belgische bedrijven te subsidiëren om in ontwikkelingslanden te gaan investeren. En dan zeggen we: let op voor de val van de gebonden hulp (hulp waarbij het ontvangende land verplicht wordt om aankopen te doen in het donorland, cc) want daar komt niets goed van.

Kunnen we dan concluderen dat een liberaal op ontwikkelingssamenwerking toch een vreemde combinatie blijft?

Ik denk niet dat je het zo mag stellen. Een liberaal moet op zo'n post perfect in staat zijn om een goed beleid te voeren. Dat hangt niet van de kleur af, maar van de beleidskeuzes en de bekommernis voor ontwikkelingssamenwerking.

De kloof tussen noord en zuid is in dertig jaar tijd dubbel zo groot geworden. Wordt het geen tijd voor andere economische verhoudingen in plaats van ontwikkelingssamenwerking die vaak niet meer is dan een druppel op een hete plaat?

De twee gaan samen. De Noord-Zuidbeweging hamert altijd op de twee aspecten. Hulp alleen volstaat niet. Je hebt ook andere machtsverhoudingen nodig. Hulp kan ook wel aangewend worden om de machtsverhoudingen te veranderen en om landen uit het Zuiden te versterken. Maar het kan inderdaad ook op een heel apolitieke manier worden aangewend.

Verwachten jullie van een minister dat hij daarover nadenkt?

Natuurlijk, we hebben juist een minister geëist opdat hij ook die rol zou spelen door op alle terreinen de belangen van het Zuid voorop te stellen. Hij moet politiek wegen op de domeinen zoals handel die wellicht nog belangrijker zijn voor de ontwikkeling dan de strikte ontwikkelingssamenwerking.

In een besluit schrijf je: “één stap vooruit, twee achteruit”. Is de balans dan toch eerder negatief?

Wel, na een jaar van veel beleidsverklaringen en weinig implementatie zien we een aantal trends die we toch grondig in het oog gaan houden. Denk aan de kwestie van de gebonden hulp of aan het opblazen van het budget. Er worden heel wat ideeën gelanceerd waar wel iets voor te zeggen valt, maar die ook heel wat gevaren inhouden.

Iets anders nu. 11.11.11 blijft zich ook verzetten tegen de regionalisering van de ontwikkelingssamenwerking. Waarom blijven jullie daar op hameren?

Op dit moment ligt het niet dadelijk meer op tafel. Vraag is hoelang dat zo blijft.

Het zou zeer snel kunnen gaan als we zien welke partijen kans maken om in de regering te komen.

Dat kan en dan wordt het zaak te wijzen op de nadelen. We dreigen een zeer versnipperd beleid te krijgen. Alles wat met onderwijs en wegenaanleg te maken heeft zou naar de gewesten worden overgeheveld. Andere zaken zouden federaal blijven. Om een goede en evenwichtige samenwerking op poten te zetten, moet je over het ganse arsenaal aan middelen beschikken.