Boek "Populisme": Eric Corijn reageert op Walter Pauli (De Morgen)

P l e i d o o i v o o r i n h o u d

Met gemengde gevoelens volg ik de discussie omtrent Populisme die de afgelopen weken in De Morgen (DM) en met name dit medium, indymedia, gevoerd werd. Ik was er wat laat bij, want pas eind mei las ik het interview met Jan Blommaert hier op indymedia. Toen ik een paar dagen later een boekwinkel binnenstapte, viel mijn oog op het rode boek van Blommaert, Corijn, Holthof en Lesage: Populisme. Waar doet dat lettertype me toch aan denken? Alleen al voor de kaft had ik tweeëntwintig en een halve euro, de marktwaarde van het boek, over. Zesendertig uur later was het uit, wellicht met kleine gevolgen voor het examen dat ik gisteren aflegde…

Met gemengde gevoelens dus, volgde ik de discussie die zich er rond ontspon. Het is meer dan goed dat er kritisch wordt nagedacht en dat ‘dé media’ en ‘dé politiek’ ge-watch-t worden door een kritische massa intellectuelen. Het is broodnodig een intellectuele voorhoede te hebben die – vergeef me het Sigfried/Yvesiaanse cliché – ‘zeggen waar het op staat.’ Leve het intellectualisme! Bovendien is het – geef toe – ook wel leuk eens getuige te zijn van een intellectueel relletje. Ik acht Paul Jambers in staat er een spraakmakende reportage over te maken. Precies daarin zitten mijn gemengde gevoelens over de discussie: het maatschappelijke debat waar Blommaert zo naar hunkert, wordt gevoerd op basis van verkeerde argumenten, of beter gezegd: op basis van gebrek aan argumenten, want er wordt te veel op te man gespeeld in plaats van op de bal.

De kiemen van dit intellectueel geruzie zijn reeds te vinden in het beruchte rode boekje (ik heb het weldegelijk over Populisme): Holthof die Steve Stevaert, het troetelkind van DM in één zin noemt met Bush en Blair (Populisme, p. 1961-162), Blommaert die de discursieve praktijken van DM kritisch op de korrel neemt en in voetnoot 112 (o.c., p. 186) hoofdredacteur Rogiers in zijn spreekwoordelijke blote billen zet. En dat doet pijn, vooral dat laatste. Het doet denken aan de impliciete steken onder de gordel die Voltaire uitdeelde aan zijn intellectuele vijanden. Oeps… ik vergelijk Blommaert met Voltaire, dat is zoveel als kleur bekennen, zeker?

Op 21/4 reageerde DM vurig in de persoon van redacteur Walter Pauli door een ‘recensie’ van het boek, die allerminst een lofzang is. Pauli ergert zich aan de arrogantie waarop de auteurs moeilijke woorden gebruiken (‘PPCM of Politiek-Mediatiek-Commercieel-Complex […] is een moeilijk begrip, maar daar malen de auteurs niet om’) en neemt het op voor de zo onheus aangevallen Stevaert en zijn sp.a. ‘Bref: Populisme is rommel’, zo vat Pauli het boek samen. Wat opvalt aan deze rcensie is de focus op Blommaert, die blijkbaar de grootste boosdoener van het schrijverskwartet is. Wellicht om simpelheidsredenen wordt steevast gesproken over Blommaert en co. of over Blommaert en de zijnen, terwijl de andere drie auteurs (ik noem ze: Eric Corijn, Marc Holthof en Dieter Lesage) een minstens zo belangrijke bijdrage aan de analyse hebben geleverd. Theoretisch het meest indrukwekkend was mijns inziens het hoofdstuk van Dieter Lesage, waarover – althans inhoudelijk – niets gezegd wordt in de ‘rommel-recensie’. Lesages bijdrage was dan ook de minst gemakkelijke van de vier, en voor DM mag het allemaal ietsjes minder zijn.

Pauli maakt op één plaats een correcte opmerking over Populisme, namelijk als hij Blommaert betrapt op een foutieve interpretatie van een uitspraak van Stevaert: ‘"Er zijn geen socialistische thema’s. Alle thema’s belangen ons aan omdat alle thema’s de mensen aanbelangen." Alle mensen hechten dus belang aan alle thema’s zegt Stevaert. Een onjuistere uitspraak is moeilijk in te denken’ (o.c., p.139). Pauli merkt terecht op, misschien wat al te triomfantelijk, dat Blommaert als taalkundige het verschil zou moeten kennen tussen ‘aanbelangen’ (betreffen, aangaan) en ‘belang hechten aan’. Zijn conclusie dat Blommaert hiermee bewust manipuleert als deel van zijn strategie de lezer op te lepelen met een conservatief-elitaire visie in een links-progressieve saus is dan weer op Pauli’s beurt een manipulatieve interpretatie van Blommaerts slordige redenering. Voeg daaraan toe de bewering dat Blommaert en co. met hun rechts-elitair discours heimwee hebben naar het ancien régime, en de drogreden van het hellend vlak is compleet. Corijn merkt in zijn reactie op de de rommel-recensie terecht op dat ‘de tekst [van Pauli] aan het euvel dat hij ons [auteurs van Populisme] aanwrijft: slordige rederingen [sic], vooringenomenheid, emotionele afwijzing maar veel te weinig informatie en duiding.’

De redactie van DM achtte de Corijns lezersbrief overigens niet publicabel. Voor DM heeft Corijn niet veel met het boek te maken. Zijn bijdrage is dan ook het minst kritisch en persoonlijk ten aanzien van DM en de sp.a. Nee, DM heeft het vooral op Blommaert gericht. Laatstgenoemde schopte het zelfs tot de HHH-rubriek van DM: ‘De gevreesde populismebestrijder Jan Blommaert vindt dat academici uit de media moeten blijven. Dat verklaarde de academicus - zeg nu nog eens dat linkse intellectuelen geen gevoel voor humor hebben - gisteren in Het Laatste Nieuws. "Het nadeel voor intellectuelen", schertste Blommaert in die krant, "is dat zo'n optreden een zeer slecht middel is om je standpunten, tenminste indien je ze zelf ernstig neemt, volledig en genuanceerd uit te leggen."’ Dit korte bericht van 28/04 is illustratief voor de relatie DM/Blommaert, die – om weer een modewoord te gebruiken – behoorlijk verzuurd is. Het gaat zelfs zo ver dat DM Blommaert beschuldigt van het hebben van gevoel voor humor! Dit grapje in het katern cultuur en wetenschap, is Rogiers revanche is op voetnoot 112.

Blommaert ging vervolgens weer in de tegenaanval door DM te vergelijken met zo’n smakeloze voorverpakte sandwich die je in stationkiosks kunt kopen. Zo schrijft Blommaert in het sandwich-bericht op indymedia: ‘Het is met De Morgen zoals met een sandwich gekocht in het station: je koopt het, consumeert het, en komt dan tot de bevinding dat het niet veel zaaks is. Je koopt het, want je hebt honger en het aanbod in het rek is beperkt. Er zijn alleen nog broodjes voorverpakt in driehoekige plastiek doosjes, ze hebben ronkende namen zoals Spicy Tuna Salad of BLT - Bacon-Lettuce-Tomato, de etiketten op het pak schreeuwen dat het hier gaat om de beste sandwiches ter wereld, en ze zijn duur. Maar er hangt een geurtje aan, ze smaken flets, en ze bevredigen alleen de honger, niet de smaak.’

De kritieken weg en weer worden erg persoonlijk en hebben meer weg van een vulgaire burenruzie dan van een al dan niet vulgariserend maatschappelijk debat. En laat ondergetekende nu wel pretentieus beweren dat hiermee wel te doen. Een maatschappelijk debat – daar moeten zowel Blommaert, Corijn, Pauli, Desmet en Rogiers het over eens zijn – is meer dan elkaar smakeloze sandwich respectievelijk rechtse reactionair te noemen. Laat ons het ordinaire geruzie overwinnen en constructief en kritisch samen bezinnen over het gevaar van het populisme voor een zelfverklaarde kwaliteitskrant als DM, en in het verlengde hiervan de gevaren van het PMCC voor het hele politieke bedrijf in Vlaanderen. Rogiers en Desmet zouden er niet slecht aan doen de handdoek in de ring te gooien en Blommaert, Corijn, Holthof en Lesage uitnodigen op de redactie voor een louterende babbel. Daar kan DM alleen maar beter van worden, in kwalitatief opzicht bedoel ik dan. Daar is echter wel het een en ander gesorry over en weer voor nodig.

Het debat zou dan constructief kunnen worden in tegenstelling tot het modieuze aardsvijandenformat dat Blommaert zelf bekritiseert. Sta mij toe hier een drietal bescheiden suggesties naar voren te schuiven als start voor zo’n constructief maatschappelijk debat. De eerste twee zijn zeer concreet Vlaams; de laatste is wat algemener:

1) Als de politici onder het PMCC uit willen en zich i.p.v. met kijkcijfers meer met serieus beleid zouden bezighouden – ministers voorop –, dan zou men een collectieve geheelonthouding van het medium televisie kunnen overwegen. Laat Siegfried Bracke dan maar eens een echt spelletjesprogramma presenteren. Het Rad van Fortuin is al lang niet meer op de buis! Polspoel en Desmet kunnen dan in een kinderprogramma met blokken spelen in plaats van met prominente politici. Politici hoeven deze verkleutering niet te pikken. Kom gewoon niet meer! Echter, alleen als een dergelijk besluit collectief wordt genomen, heeft dit enige kans op slagen. Politici kunnen zich dan meer richten op media die meer diepgang te bieden hebben, zoals de radio, maar vooral de krant. Politici kunnen dan al hun aandacht richten op hun job (de politiek) en hoeven hun BV-verplichtingen dan niet meer na te komen. De politiek en de media kunnen eventueel een overstapregeling organiseren voor die politici die eigenlijk BV zijn of andersom. Siegfried Bracke heeft in zijn nieuwe functie als quizmaster ook assistentes nodig die de vakjes omdraaien!

2) Als dit iets te radicaal is, als met andere woorden P en M van het PMCC te diep verstrengeld zijn, kan ‘de politiek’ ook overwegen het concept van voorkeursstemmen met lijsttrekkers en –duwers etc. af te schaffen zodat ‘de mensen’ niet langer op een gezicht (of een stel borsten) kunnen stemmen, maar op een partij, meet een programma als het even kan. De partij stelt dan in samenspraak met de leden een lijst van vertegenwoordigers op, die automatisch gaan zetelen voor het betrokken mandaat waarvoor de kandidaat zich kandideert. Daarmee kan tegelijk afgerekend worden met de controverse rond het wel-op-een-lijst-staan-maar-indien-verkozen-het-mandaat-toch-niet-opnemen-omdat-al-een-betere-job, waarrond de huidige verkiezingen grotendeels gevoerd worden. De campagnes zullen een stuk soberder worden. De verkiezingsfoldertjes zal meer tekst dan fotootjes bevatten en ‘de mensen’, of ‘de burger’ zal minder lastig gevallen worden door voorkeursstem-geile politici.

3) Laten we weer utopisch gaan denken. Los van het huidige politieke klimaat moeten we weer gaan denken over de ideale inrichting van ons dorp, de stad, de regio, het land en de wereld. Daarbij moeten we democratie durven te herdenken. Revisiting democracy, heet dat dan. Alternatieve bestuursvormen moeten uitgedacht worden, de democratie mag op dit moment dan wel de meest wenselijke vorm van bestuur zijn, we moeten echter niet vergeten dat het dat is bij de gratie van het niet bestaan van een meer wenselijk alternatief. Leve de utopie! Leve de intellectuelen!

Hier wordt het tijd voor ondergetekende het schrijven te staken en het woord te laten aan de lezers/schrijvers, zodat een inhoudelijk maatschappelijk debat kan beginnen. Want conform de leuze van indymedia: Don’t hate the media. Be the media!

K. J. Dezomer
kjdezomer@hotmail.com

arch/ive/ief (2000 - 2005)