USA Today/Redactie zweeg omwille van "cultuur van de angst"

USA Today/Redactie zweeg omwille van "cultuur van de angst"
by raf Wednesday, Apr. 28, 2004 at 10:56 PM

De redactie van USA Today, de grootste krant in de VS, repte niet meer over mogelijke fouten in het werk van sterreporter Jack Kelley. Die stond zogenaamd goed aangeschreven bij de bazen van de krant. Zijn collega's verzonken daarom in een "cultuur van de stilte". Dat zegt een onderzoeksrapport over Kelley's oplichterspraktijken. Belgische redacties zouden het rapport aandachtig moeten lezen. Want ook hier leren journalisten van sommige nieuwsmedia dat ze hun mond moeten houden.

USA Today moest schoon schip maken nadat zijn sterreporter Jack Kelley meer dan tien jaar lang reportages had verzonnen. De eer, de betrouwbaarheid en de verkoopscijfers van de grootste krant in de VS stonden op het spel. En ere wie ere toekomt: daarom liet USA Today een diepgaand onderzoek uitvoeren, dat uiteindelijk zeven weken duurde.

Het onderzoek verliep als volgt. Een team van reporters nam het verzamelde werk van Jack Kelley van de laatste tien jaar onder de loupe: 720 artikels van 1993 tot 2003. Daarvan wogen er 150 te licht. Het waren voornamelijk buitenlandse correspondenties die steunden op niet nader genoemde bronnen, vaak "bronnen bij inlichtingendiensten", of human interest-verhalen. In ruim tien gevallen had Kelley naar eigen zeggen iemand zien omkomen. Alle verdachte artikels werden ook door een plagiaat-scanner gemangeld. Om de waarachtigheid van de artikels te controleren, interviewde het team tientallen betrokkenen, bij de krant zelf en daarbuiten. Drie journalisten-veteranen van andere kranten (Bill Hilliard, Bill Kovach and John Seigenthale) begeleidden het onderzoek en ondervroegen Kelley zelf gedurende 20 uren.

De journalist hield aanvankelijk vol dat er op zijn werk niets aan te merken viel. Maar tegen het bewijs van het tegendeel kon hij niet op. Nu blijkt dat hij in de loop der jaren stelselmatig plagiaat pleegde en leentjebuur speelde bij andermans artikels èn dat zeker twintig van zijn top-verhalen gedeeltelijk of geheel op fantazie berusten.

Bange journalisten

Het onderzoeksrapport duidt ook aan hoe Kelley's oplichtingspraktijken zo lang konden blijven duren. Hoofdfactor is wat de "cultuur van de stilte" wordt genoemd. Kelley heette een vertrouweling van de grote bazen en onaantastbaar te zijn. Dat imago hield hij ook zelf zorgvuldig in stand. Bij USA Today bestaat naar verluidt een strakke top-down-hiërarchie, waarin de opinies van de bazen stukken zwaarder wegen dan die van het voetvolk. Er waren vroeger wel vragen geformuleerd bij sommige van Kelley's stukken. Maar die waren omwille van 's mans positie en reputatie weggewuifd. Op de duur gingen collega's en eindredacteurs zwijgen, telkens ze iets verdachts meenden te zien. Het was toch de moeite niet van te reclameren.

Uit het rapport:
A virus of "fear" clearly infected some staffers in the news section and inhibited them from pushing complaints about Kelley. Some staff members said they were scholded and insulted when they expressed concerns about Kelley to editors. We did not find that a "culture of fear" blankets the entire newspaper or most of the departments. It is alive and sick in the news section (USA Today Report 12 april 2004)

Voor Jack Kelley, zo ontdekte het team nog, golden de nochtans strikte richtlijnen van de redactie niet. Het was uit den boze anonieme bronnen als valabel aan te halen. Maar Kelley mocht dat wel doen.

Belgische diktaten

We kunnen ons niet inhouden en knopen graag een zedeles aan het Kelley-schandaal vast. Van overal in de Belgische media horen we dat discussie en debat verdwijnen uit de redacties en dat diktaten ervoor in de plaats komen.

Precies die observatie is ons op 19 april nog meegegeven door – om maar één goedgeplaatste en niet anonieme bron te citeren - Ides Debruyne van het Fonds Pascal Decroos. Andere bronnen houden we voor onszelf om collega-journalisten het risico te besparen dat ze hun werk kwijtgeraken.

Nog afgezien van het feit dat diktatoriale modellen fnuikend zijn voor elke redactionele omgeving, moet de vraag gesteld of we hier dan ook zulke fantazerende sterreporters aan het werk zullen zien? En nog een vraag: welke veteranen houden zich dan aanbevolen voor een diepgaand onderzoek?

arch/ive/ief (2000 - 2005)