arch/ive/ief (2000 - 2005)

Samir Amin: "Het project dat momenteel wordt uitgevoerd door de VS en dat spijtig genoeg wordt aanvaard door hun economische partners Japan en Europa, doet alsof het het economische systeem organiseert volgens de regels van de markt. Maar dat is helemaal niet het geval. Het project is een project dat werd uitgedokterd om de dominante segmenten van het internationale kapitaal – in mensentaal heten we dat de multinationals en in dit geval de Amerikaanse multinationals - zo goed mogelijk te dienen. Een dergelijk project heeft niets te maken met de utopie van de markt zoals de neoliberale economen dat graag willen doen geloven. Zij schrijven niet de politieke economie van het kapitalisme zoals dat echt bestaat, maar wel van een imaginair systeem dat zich enkel in de boeken van de traditionele economen afspeelt. Het is belangrijk dat we dat heel goed benadrukken want een deel van de publieke opinie gelooft dat in een transparante markt iedereen gelijke kansen heeft - of het nu individuen zijn of hele landen - op voorwaarde dat ze de logica van de markt aanvaarden.

In de concurrentie op de wereldmarkt beschikken de VS niet over een beslissend voordeel. Het bewijs daarvan is hun enorme tekort op de handelsbalans dat nog altijd toeneemt. Dit tekort treft alle sectoren van de Amerikaanse economie. De VS zijn zelfs in de meest geavanceerde sectoren van de technologie niet competitief, behalve dan in de bewapeningsindustrie en alles wat daar mee te maken heeft of uit voort komt zoals bijvoorbeeld het internet. In de meer 'banale' industrieën zoals de automobielsector hebben de VS een achterstand ten aanzien van de nieuw-geïndustrialiseerde landen zoals China, India en Brazilië. De Amerikaanse landbouw hinkt achterop in vergelijking met Europa en enkele Zuid-Amerikaanse landen. Dat is de reden dat de VS kiezen voor de PNAC (Project of a New American Century). Zij dringen zich op met hun militaire macht want dat is de enige manier om de kapitaalstromen in hun richting te doen vloeien. Die kapitaalstromen verlopen nu chaotisch en spontaan. Door overal militair in te grijpen hopen zij de kapitaalstromen te controleren en om te vormen in een buit die ze kunnen binnen rijven. Dat noem ik dan een plundereconomie en geen markteconomie. Wat willen de Amerikanen uiteindelijk in Irak? De petroleum plunderen! De opbrengst van de plundering willen ze gebruiken om hun positie te versterken tegenover hun zogenaamde bondgenoten Europa en Japan."

Zullen de VS-economie zo uit het slop geraken? In Europa hoopt men dat daardoor ook de Europese economie terug zal aanzwengelen.

"Laat mij toe om zeer kritisch te zijn over de Europeanen. Ik aarzel niet om hun keuzes onnozel te noemen. De Europeanen financieren samen met Japan voor een groot deel het tekort van de Amerikanen via hun kapitaalstromen en investeringen in de VS. Daarna hopen ze ook nog eens dat de VS de locomotief zal zijn van een algemene economische herneming. Dat is totaal onnozel want het is precies die politiek die er voor zorgt dat de Europese economie stagneert. De enige redelijke optie is dat ze niet langer hun overschot gebruiken om de put van het Amerikaanse handelstekort te vullen, maar dat ze dat surplus investeren in hun eigen economie. De VS zijn enorm bevreesd voor een dergelijke keuze."

Hebt u de indruk dat Europa van plan is om die weg op te gaan?

"Nee, dat is toch niet de optie van de huidige regeringen in Europa, zelfs niet van die regeringen die zeer streng waren voor Amerika tijdens de oorlog in Irak zoals België en Frankrijk. Alle Europese regeringen hebben last van het liberale virus. Dat blijkt een zeer gevaarlijke ziekte te zijn die bovendien heel besmettelijk is. Is dat omdat ze dom zijn? Ik denk het niet. Ze blijven binnen dit kader omdat ze zich geheel ten dienste stellen van de multinationals. Zolang er in Europa geen coherente linkse krachten opstaan die andere belangen nastreven dan die van het dominante kapitaal zullen de Europese regering die politiek blijven volgen."

Betekent dat dan dat er in de nabije toekomst niet meteen een einde komt aan de toestand van economische stagnatie?

"Die toestand blijft bestaan zolang de Europeanen hun eigen politiek niet in vraag stellen. Uiteindelijk zullen het de populaire klassen van de Europese landen zijn die die politiek in vraag zullen stellen want zij zijn de eerste slachtoffers van die liberale politiek van de Europese Unie. Zij zullen bouwen aan een coherent alternatief dat de huidige strategieën zal ondermijnen."

In uw openingstoespraak op het Brussels Tribunal zei u dat we de VS niet alleen op het morele en ideologische vlak moeten verslaan.

"Het project van de VS streeft de militaire controle van de wereld na. Het volstaat dus niet om het politieke discours van de VS te ontmaskeren. We zullen ze ook moeten bekampen op de terreinen waar ze meest actief zijn. De Irakezen hebben dus geen andere keuze dan de wapens op te nemen tegen de VS en hun gewapend verzet te ontwikkelen. Dat gebeurt ook."

U beweert dat u ook al weet hoe de volgende regering van Irak er zal uitzien?

"Het is een evidentie voor mij. Ik heb dat al een jaar geleden geschreven vlak na de overwinning van de VS in Irak. Binnen een relatief korte periode zal een Nationaal Front voor de Bevrijding van Irak erkend worden als de legitieme regering van Irak."

Als er tenminste geen burgeroorlog uitbreekt...

"Het zijn de Amerikanen die een burgeroorlog proberen te creëren. Zij belijden de politiek van de chaos. Ze zeggen dat ze daar moeten blijven om een burgeroorlog te beletten, maar eigenlijk zijn ze daar om de spanningen te voeden. Voorlopig is het resultaat van hun gestook zeer minimaal. Ik denk dat het hun alsmaar moeilijker zal lukken om de mensen tegen elkaar op te zetten. Uiteindelijk zullen ze zelfs helemaal mislukken. Er komt een nationaal bevrijdingsfront in Irak. De Irakezen die worden geïnterviewd in de straat zeggen niet: ik ben lid van het sji'ietische of het soennietische verzet. Ze noemen zich het Iraakse verzet. Ik denk dat zelfs de Koerden zich binnenkort zullen aansluiten bij dat verzet."

Wat moet de Europese vredesbeweging dan doen?

"De bevolking van Europa heeft een grote verantwoordelijkheid. Het gewicht van Europa is aanzienlijk. Tenminste als Europa zich weet los te maken van het atlantisme en een politiek voert die onafhankelijk is van de VS en de multinationals. Maar zelfs hier moeten we waakzaam blijven. Als de democratische kandidaat John Kerry het haalt in de presidentsverkiezingen zal hij aan Europa voorstellen om dezelfde politiek voort te zetten maar deze keer wel in samenwerking met de Europeanen onder meer onder de vlag van de NAVO. Dat is onaanvaardbaar. De Irakezen zullen terecht alle troepen op hun grondgebied beschouwen als vijanden of ze nu strikt militair zijn of ondersteunend."

Geldt dat ook voor mogelijke troepen onder vlag van de VN?

"De VN hebben geen enkele rol te spelen in Irak behalve misschien om de Amerikanen te helpen vertrekken."

Ziet u in de huidige gebeurtenissen een bevestiging van uw kritiek op het eurocentrisme?

"De conclusies van mijn boek L'eurocentrisme waarvan binnenkort een nieuwe versie uitkomt, blijven overeind. De expansie van het kapitalisme kan niet worden losgekoppeld van de geschiedenis van Europa. Het was in Europa dat het kapitalisme zich kristaliseerde en vanuit Europa veroverde het de hele wereld. In heel de Europese cultuur zit dus de tendens ingebakken om te geloven dat het systeem dat in Europa werd uitgevonden superieur is aan alle andere en dat de Europese waarden eveneens superieur zijn. Voor een stuk is dat waar. Ik behoor niet tot die mensen die vinden dat alles wat uit Europa komt slecht is en dat Europa niks heeft bijgedragen aan de geschiedenis van de mensheid. Maar ik denk dat die geschiedenis nog niet gedaan is. Het universalisme dat gepaard ging met de verspreiding van het kapitalisme is een vals universalisme. Het werd nooit volledig toegepast. Ik denk dat we dat soort eurocentrisme moeten overstijgen niet door te vluchten in para-religieuze bewegingen – dat zijn bewegingen die de godsdienst voor hun politieke doeleinden gebruiken. We moeten naar een nieuw en echt universalisme. Het socialisme met zijn marxisme en communisme zou die functie kunnen vervullen."

Welke rol zal China in de nabije toekomst spelen? Blijkbaar is het land stilaan ook één van de doelwitten van de PNAC?

"China is in de visie van de PNAC een vijand en wellicht zelfs de grootste en belangrijkste vijand. Het is een groot land en kent een enorme ontwikkeling. China kan uitgroeien tot een grote militaire en economische macht. De leidende klasse van China denkt een beetje als de leiders van Europa dat China de vruchten kan plukken van het internationale liberalisme. Ik denk dat ze zich vergissen en ik denk ook dat ze hun eigen bevolking voor de gek houden. Op korte termijn kan een bepaalde laag van de Chinese maatschappij daar inderdaad wel bij varen, maar de Chinese bevolking en China als natie hebben daar geen baat bij. Die keuze van de Chinese leiders is niet onherroepelijk en ik heb de indruk dat de sociale bewegingen van China die politiek ook in vraag beginnen te stellen."

Maar China speelt nu toch al een belangrijke rol op wereldvlak? Zij lagen mee aan de basis van het mislukken van de WTO-top van Cancun.

"Ik was zeer verheugd dat de landen van de Derde Wereld het project van de VS en Europa verworpen hebben. Maar de tegenstanders van dat project blijven wel ambigu. Ze zijn niet akkoord met de toepassing van het liberalisme in de landbouwsector, maar ze verwerpen nog niet het principe zelf van het liberalisme zoals dat op wereldvlak wordt toegepast."