arch/ive/ief (2000 - 2005)

“Al Sadr is de zoon van Al Sadr die werd vermoord omdat hij zich in 1999 tegen de Baath-partij had verzet. Vader Al Sadr was de woordvoerder van de oude sji'ietische beweging Dawa. De zoon van Al Sadr trad pas op de voorgrond na de val van het Iraakse regime. Hij ging zich vestigen in de zeer dichtbevolkte wijk van Bagdad die men vroeger Saddam-city noemde en veranderde de naam in Sadr City ter nagedachtenis van zijn vader. Aanvankelijk legde de Amerikaanse bezetter Al Sadr geen strobreed in de weg. De Sji'ietische leden van het voorlopig Iraaks bewind gebruikten zelfs het prestige van de vermoorde Al Sadr om hun populariteit onder de Iraakse bevolking op te vijzelen en om het verzet van de restanten van de Baath-partij te diskrediteren. Maar de jonge Al Sadr mobiliseerde de werklozen en de onderofficieren van het voormalige Iraakse leger die nu zonder inkomen zitten. Hij gaf eten aan de armen en bouwde langzaam een sociaal netwerk uit zoals we dat ook kennen bij bewegingen als Hizbollah en Hamas. Heel snel knoopte hij ook relaties aan met de soennitische verzetskernen en wellicht wordt hij uit die hoek ook gefinancierd en bewapend. Een deel van zijn inkomsten komen ook uit de zakat, het almoes dat moslims verplicht zijn af te staan. In Irak is er geen regering. Niemand kijkt om naar de mensen. In zo'n toestand worden de oude islamitische gewoontes plots weer zeer belangrijk.”

Wordt Al Sadr ook gesteund vanuit het sji'ietische regime in Iran?

“Sadr heeft geen enkele band met Iran. Hij is zelfs anti-Iraans. Hij is een Arabische nationalist die religie gebruikt als middel om te mobiliseren.”

Is het correct te stellen dat er na het soennitische verzet ten noorden van Bagdad nu ook een sji'ietisch front werd geopend?

“Er is niet zoiets als een sji'ietisch of een soennitisch front. Het klopt dat er in het noorden van Irak een sterk verzet actief is sinds het begin van de bezetting. Het klopt ook dat deze regio overwegend door soennitische Irakezen bevolkt wordt, maar zelfs ten noorden van Bagdad zijn er ook enkele sji'ietische dorpen waar het verzet al even sterk is. Het is dus fout om van een soennitisch verzet te spreken. De enige reden waarom het verzet zich oorspronkelijk daar concentreerde, is dat dit een zeer dichtbevolkt gebied is en het geografisch gezien uitstekend geschikt is om er een clandestiene strijd te voeren. In het Zuiden is er woestijn wat een veel minder geschikt terrein is. Het verzet heeft ook altijd aangekondigd dat zij naar het zuiden zouden trekken van zodra de tijd rijp is. Blijkbaar is dat moment nu aangebroken.
Het Iraakse verzet spreekt trouwens zelf nooit in termen van soennieten of sji'ieten. Zelfs de zo bekende uitdrukking de Sunni Triangle (soennitische driehoek, cc), waarmee men de streek ten noordwesten van Bagdad aanduidt, is een Westerse term. In Fallujah hangt nu overal het portret van de sji'iet Sadr uit. Er is onlangs zelfs een betoging geweest van een sji'ietische naar een soennietische moskee.”

Hoe zit het dan met de verdeeldheid onder de sji'ieten? De sji'ietische leider Al Sistani lijkt zich niet te willen aansluiten bij het verzet van Al Sadr.

“Er is geen verdeeldheid. De enige verdeeldheid die er is, zit in de hoofden van de Amerikanen en de Westerse media. Zij hopen op verdeeldheid. Al Sistani heeft het land nooit verlaten. Hij heeft verschillende fatwa's uitgesproken tegen de Amerikaanse oorlog. Op de Iraakse televisie heeft hij de bevolking zelfs opgeroepen om zich te verzetten tegen de Amerikanen en dat was nog voor de val van Saddam Hoessein. Al Sistani erkent ook de interimgrondwet niet. Voorlopig hield hij zich wat afzijdig, maar nu het verzet radicaliseert, kan hij niet aan de kant blijven staan. Ik denk dat ook hij snel het verzet zal vervoegen.
Maar nogmaals: ongetwijfeld zijn de verschillende krachten in het verzet het onder elkaar niet eens over het soort maatschappij dat ze nastreven. Sommigen willen een seculiere staat. Andere denken meer in de richting van een religieus geïnspireerde staat. Maar ze zijn er het wel over eens dat Irak één moet blijven en dat de Amerikaanse bezetter weg moet.”

Is het toevallig dat er op het zelfde moment een opstoot van verzet is in zowel het zuiden als het noorden van Irak?

“Het is gepland en georganiseerd. Van toeval of spontaniteit is er geen sprake. De Amerikaanse administratie heeft lucht gekregen van de onderhandelingen tussen Sadr en het noordelijke verzet. Sadr is jong en heeft weinig middelen. Waar haalt hij dan het geld vandaan en de wapens? Wie geeft hem raad bij het organiseren van het verzet? Daar zit een organisatie achter. De Amerikanen weten dat. Dat er nu een opstoot is, toont ook aan dat de voedingsbodem van het verzet vergroot is. Zelfs de manager van Pepsi Cola in Irak die heel dicht bij de Amerikanen staat, zei onlangs: “Paul Bremer (de Amerikaanse gouverneur van Irak) heeft mijn land vernield.”

Het Amerikaanse leger wil Sadr nu arresteren.

“De vader van Sadr was een grote sji'ietische intellectueel. Zelfs Khomeini ging bij hem in de leer. Je zou hem zelfs de paus van de sji'ieten kunnen noemen. Zijn gezag was veel groter dan dat van Al Sistani. Stel je dat eens voor: een Westers en christelijk bezettingsleger dat de zoon van een zeer belangrijke geestelijke leider vermoordt. Het Iraakse leger dat de Amerikanen uit de grond trachten te stampen, de veiligheidsdiensten die ze opbouwen, dat alles zou in elkaar storten. Veel van de rekruten zijn immers sji'ieten.”

Wat zal er gebeuren op 30 juni, de dag waarop de macht officieel zal worden overgedragen aan de Iraki's?

“Dat moet je aan Bush vragen. Ze kunnen er een schijnvertoning van maken en doen alsof er een beetje macht wordt overgedragen aan de Iraki's. Maar alles hangt af van de komende maanden. Als het verzet blijft groeien en als de Amerikaanse repressie blijft toenemen, zouden de Amerikanen en hun Iraakse bondgenoten wel eens alle credibiliteit kunnen verliezen. Zullen ze dan de macht durven overdragen aan iemand als Chalabi zonder dat die over een leger beschikt? Laten we dus wachten op 30 juni.”

Wat is het beste dat Bush kan doen?

“Alle troepen terugtrekken. Kolonisatie kan je enkel oplossen door te dekoloniseren. Vaak wordt voorspeld dat Irak door een burgeroorlog zal worden verscheurd. Men vergeet daarbij wel eens dat Irak de bakermat is van de beschaving. Toen de Europeanen nog in grotten leefden, hadden de Irakezen al lang een hoogstaande cultuur. De Irakezen hebben dus geen bezettingsmacht nodig om hun problemen op te lossen. Als ze soldaten nodig hebben, kunnen ze hulp vragen aan de Arabische landen. Maar ze kunnen zelfs hun eigen troepen reorganiseren. Ze hebben genoeg hoogopgeleide mensen die daar toe in staat zijn. De voorspellingen over een burgeroorlog zijn enkel een poging om de bezetting te rechtvaardigen.”

En wat zal hij doen?

“Wellicht komen er nog meer troepen en zullen ze proberen te doen wat ze ook jaren aan een stuk in Vietnam hebben geprobeerd: via repressie het verzet uitroeien. Dus krijgen we nog meer bombardementen en raids met honderden misschien wel duizenden doden als resultaat. Want de Amerikaanse bezetter denkt: “Wij hebben een dodelijke machine. Als we ze maar genoeg bombarderen, zullen die barbaren onze boodschap wel begrijpen.” Maar het enige dat ze zullen bereiken, is dat die 'barbaren' nog meer overtuigd zullen raken dat verzet hun enige redmiddel is. Het is zoals een Ethiopisch spreekwoord zegt: “Wie vist met de verkeerde middelen, zou wel eens een krokodil kunnen vangen.””