arch/ive/ief (2000 - 2005)

Wikipedia: don't hate the encyclopedia, be the encyclopedia
by Guaka Friday, Mar. 26, 2004 at 3:56 PM
guaka@303.nu

Wikipedia is een project om in elke taal een complete rechtenvrije encyclopedie te creëren met artikelen die geschreven zijn vanuit een neutraal gezichtspunt. In drie jaar tijd zijn er meer dan 500,000 artikels in zo'n 60 talen geschreven. Ook veel van de op Indymedia geplaatste artikelen bevatten interessante informatie voor een encyclopedie - en vaak is het doel van de mensen die artikelen plaatsen om de informatie zoveel mogelijk te verspreiden.

Wikipedia: don't hat...
wiki-nl.png, image/png, 135x155

Wikipedia is een collectief project om in elke taal een complete rechtenvrije encyclopedie te creëren met artikelen die geschreven zijn vanuit een neutraal gezichtspunt. Wikipedia is een verzameling van wiki's, voor elke taal één. Een wiki is een content management systeem met zo weinig mogelijk management. Iedereen kan zonder login bijna elke pagina wijzigen. Uiteraard kan dit af en toe leiden tot problemen - niet alle neuzen staan dezelfde kant op.

Eén probleempje dat wel eens voorkomt is onenigheid over de neutraliteit van het artikel. Dit wordt meestal opgelost met communicatie op de "Overlegpagina". Hier kan men overleggen en duidelijk maken wat het probleem is. Meestal leidt dit tot een verfijning van de tekst, bijvoorbeeld met constructies als "Volgens Amnesty International", of tot het vermelden van andere of meer bronnen. Eén artikel waarbij het op de Nederlandstalige Wikipedia tot nu toe niet gelukt is om overeenstemming te bereiken is het artikel over Indymedia.

Een ander probleempje is vandalisme. Er blijken mensen te zijn die het leuk vinden om banale leuzen te plaatsen op artikelen. Of grote gedeelten van artikelen te verwijderen. Meestal is dat niet zo'n probleem. Alle wijzigingen worden bijgehouden in de Voorgeschiedenis van een artikel, en het teruggaan naar een eerdere versie is een koekkruimeltje. Ingelogde gebruikers kijken meestal met argwaan naar de wijzigingen die gemaakt zijn door anonieme gebruikers - en dit wordt makkelijk gemaakt door het gebruik van de Volglijst. Als je een login hebt kun je bij je voorkeursinstellingen ervoor kiezen dat een pagina die je wijzigt, automatisch wordt toegevoegd aan je volglijst.

Exponentiële groei

Wikipedia bestaat pas sinds begin 2001 maar telt ruim 500.000 artikelen, in zo'n 60 talen (waaronder Fries, Plattdüütsch en Koerdisch). Doordat betere artikelen zorgen voor meer links naar Wikipedia, en dus voor een betere rating bij Google, komen er telkens meer mensen op Wikipedia terecht. Een klein gedeelte van de nieuwe bezoekers zorgt weer voor betere artikelen. Een aantal conventionele encyclopedieën (zoals Encarta) zijn nu al gepasseerd in volume en de verwachting van velen is dat over een jaar of tien zelfs de Encyclopedia Brittannica haar activiteiten kan gaan staken. Zie deze grafiekjes voor een indicatie van de exponentiële groei die de Wikipedia doormaakt.

Het Wikipedia project is vergelijkbaar met vrije software, maar het heeft een veel lagere participatiedrempel. Foutjes leiden niet tot computercrashes. Het herstellen van spelfouten is voor veel mensen de eerste stap tot een actief deelnemerschap.
Het project draait zelf ook in zijn geheel op vrije software. Iedereen kan in principe zelf ook een MediaWiki systeem (laten) installeren. De voordelen van MediaWiki ten opzichte van andere wiki-systemen zijn:

Zusterprojecten

De Wikimedia Foundation, de moederorganisatie van Wikipedia, heeft nog een aantal zusterprojecten van Wikimedia opgestart die van hetzelfde systeem gebruik maken. Wikibooks heeft als doel om collectief te werken aan de creatie van tekstboeken. Een aantal Engelstalige boeken heeft al de status van "comprehensive text" bereikt. Zo zijn er ook nog Wiktionary, een wikiwoordenboek, Wikisource, een verzameling bronnen en vertalingen, en Wikiquote, een verzameling spreekwoorden en citaten van bekende personen.

Al deze projecten maken gebruik van de GNU Free Documentation Licence (GFDL). Deze copyleft licentie waarborgt dat niemand zich de tekst kan toeëigenen. "Copyleft" houdt in dat een tekst die gebaseerd is op de GFDL ook weer onder de GFDL dient te vallen. Commercieel gebruik is echter wél gewoon toegestaan. Dit heeft als voordeel dat de betaalde distributie van Wikipedia tekst (bijv. op een CD'tje, of zelfs in boekvorm) mogelijk is. Net als forks van vrije software kunnen de verbeteringen dan wel weer worden gebruikt in de Wikipedia zelf.

Wikitravel is geen zusterproject, maar heeft veel raakvlakken. Het doel van Wikitravel is de creatie van een vrije, complete, recente en betrouwbare reisgids. De GFDL is erg strikt betreffende het gebruik van de tekst, en daarom gebruikt Wikitravel een andere licentie, de Creative Commons Attribution ShareAlike (CC-BY-SA) licentie. Dit heeft als nadeel dat het uitwisselen van tekst met Wikimedia projecten niet mogelijk is, maar als voordeel dat het bijvoorbeeld voor lokale VVV's een stuk makkelijker wordt om gebruik te maken van in Wikitravel aanwezige artikelen.

Disinfopedia is een project om informatie te verzamelen over "public relations firms, think tanks, industry-funded organizations and industry-friendly experts that work to influence public opinion and public policy on behalf of corporations, governments and special interests." Het is een interessant project, maar in principe kan deze informatie natuurlijk ook gewoon direct in de Wikipedia worden gevoegd als het om feitelijke informatie gaat - het project gebruikt ook de GFDL.

Consumerium is nog een ander GFDL project, met het vrij avontuurlijke doel vrije software en infrastructuur te ontwikkelen voor "storage, transport and display of product information to consumers and feedback to the producers to enhance the consumer experience, advance product development and to keep this planet as hospitable as possible in the future". Gelukkig is er wel gekozen om het grootste deel van het onderzoekswerk op Wikipedia uit te voeren. Zo wordt dubbel werk vermeden en tegelijkertijd kan er een mooie wisselwerking ontstaan.

Indymedia voor Wikipedia, en vice versa

Er zijn nogal wat verschillen tussen Wikipedia en Indymedia. De projecten kunnen echter op vruchtbare wijze profiteren van elkaar. Indymedia heeft een heel ander doel dan Wikipedia: het is activistisch, gaat over sociale bewegingen en bestaat meestal uit een redelijk hechte kern van bevlogen mensen. Wikipedia daarentegen heeft enkel als doel de creatie van een allesomvattende encyclopedie.

Informatie over sociale bewegingen en informatie verzameld door sociale bewegingen kan echter, indien in de juiste vorm gegoten, prima geplaatst worden op de Wikipedia. Tekst zoals die op Indymedia geplaatst wordt is meestal niet zomaar geschikt. Maar in vergelijking met een normale encyclopedie is het acceptatieproces van Wikipedia veel transparanter, kent het geen hiërarchie en is het open voor iedereen.

Ten eerste is het belangrijk dat de tekst vanuit een neutraal gezichtspunt is geschreven. Als dit niet het geval is, is er soms iemand die je tekst weghaalt, en soms is er iemand die je tekst een beetje aanpast. Wikipedia is als project behoorlijk anarchistisch. Iedereen kan zo ongeveer elk artikel wijzigen, en het is beter om de door jou geplaatste tekst dan ook niet meer als "van jou" beschouwen. Er zal aan gesleuteld en geklooid worden. Maar dat kun jij zelf natuurlijk ook doen. Het is dus het beste als je zelf ervoor zorgt dat de door jou toegevoegde tekst meteen een neutraal gezichtspunt heeft.

Ten tweede valt de tekst op Wikipedia onder de GFDL. Door bij de op Indymedia geplaatste stukken de GFDL licentie te gebruiken óf om expliciet toestemming te geven voor het gebruik van de tekst in Wikipedia is het voor anderen mogelijk om veel tekst met slechts kleine wijzingen te plaatsen op Wikipedia. Tekst die onder een ándere copyleft licentie dan de GFDL valt is per definitie niet te gebruiken voor de Wikipedia. Van de Creative Commons licenties is eigenlijk alleen tekst die onder de Creative Commons Attribution licentie (CC-BY) valt geschikt.

Het zonder toestemming overnemen van door anderen geschreven tekst dient te worden vermeden. Het is belangrijk om, bijvoorbeeld op de overlegpagina, aan te geven waar de tekst vandaan komt. Ook kun je bronnen aangeven in artikels. Zo voorkom je dat andere Wikipedianen denken dat er sprake is van plagiaat. Alles dat geplaatst wordt op Wikipedia valt onder de GFDL, je bent echter vrij om je eigen werk op meerdere manieren uit te brengen.

Door in teksten op Indymedia te verwijzen naar Wikipedia artikelen, hetgeen in de "gevestigde media" al veel voorkomt, is het mogelijk om meer gewicht te geven aan argumenten. Als bepaalde kritiese informatie lange tijd op Wikipedia blijft staan betekent het dat die informatie verdedigbaar is. Interessante zijn bijvoorbeeld het Engelstalige artikel over de CIA, waar informatie over de activiteiten in Irak eerst werd verwijderd, en daarna met externe links bevestigd werd.

Artikels die op de Nederlandse Wikipedia direct of indirect, geheel of gedeelteijk, met behulp van Indymedia zijn ontstaan zijn o.a.:

Er bestaat verder ook nog een Guide for Indymedia authors.

Hopelijk dat er nog veel vruchtbare wisselwerkingen volgen.

Guaka

Deze tekst valt onder de GFDL óf onder de Creative Commons Attribution - NonCommercial - ShareAlike licentie. Dit houdt in dat degene die de tekst aanpast één van deze licenties moet kiezen, waarna de tekst onder die licentie valt.