arch/ive/ief (2000 - 2005)

De avond werd georganiseerd door de Vooruit en Attac-Vlaanderen. Enkele honderden mensen kwamen samen in de mooie theaterzaal om te luisteren naar een boeiend dubbeldebat over de Europese Grondwet en het (a)sociale karakter van de Europese Unie.

De aanzet tot het debat werd gegeven door niemand minder dan Bernard Cassen, de ere-voorzitter van Attac-France en de directeur-generaal van het progressieve maandblad Le Monde Diplomatique. Hij had het in zijn uiteenzetting over de Europese Unie die met de Europese Grondwet een legitimatie wil geven aan een neoliberaal project, waar de vrije markt en de concurrentie heilige principes zijn. Cassen noemde de promotie van de markt en van de concurrentie een 'anti-project', vermits het niet tegemoet komt aan de belangen van een meerderheid van de bevolking. De Attac-voorman benadrukte dat een sociale beweging als Attac niet tegen Europa is, maar dat ze wel gekant is tegen het huidige Europese project. Cassen pleitte voor een Europa van de burgers en een Europees Europa. Met dat laatste bedoelde hij dat men zeker niet mag evolueren naar een Amerikaans Europa, waar de belangen van de multinationals boven alles en iedereen primeren. Hij kantte zich ronduit tegen het voorliggende ontwerp van Europese grondwet dat volgens hem het neoliberalisme institutionaliseert en geen ruimte vrij laat voor alternatieven.

In het daaropvolgende debat, gemodereerd door VRT-journalist Ivan De Vadder, konden duidelijk twee kampen onderscheiden worden: Euro-critici en Euro-liefhebbers. René Roovers van de radicaal-linkse SP uit Nederland en Francine Mestrum van Attac-Vlaanderen spraken zich uit tegen de grondwet. Roovers, die SP-Europarlementslid Erik Meijer verving, kantte zich het duidelijkst tegen het neoliberale Europa. Hij zegde de steun van de SP toe aan de vakbonden, de milieubeweging en de sociale bewegingen om te knokken tegen het asociale Europa. Francine Mestrum legde een en ander uit over de Europese Grondwet. Volgens haar zijn er hier en daar stappen vooruit gezet, maar blijft de grote tekortkoming dat over fundamentele materies zoals sociale zekerheid en fiscaliteit nog steeds de eenparigheidsregel geldt. Ook Bernard Cassen, die commentaar mocht leveren, legde hier zeer sterk de nadruk op. Hij zei dat, indien in het toekomstige Europa 24 landen een progressieve sociale maatregel willen invoeren en één land dit niet wil en haar veto stelt, die maatregel er dan ook niet komt. Een mooi voorbeeldje van het democratisch gehalte van de Europese Unie.

De Euro-liefhebbers Bart Staes, Europarlementslid van Groen! en UG-professor Europese politiek Hendrik Vos, gingen niet echt in op de fundamentele kritiek, bijvoorbeeld wat betreft die eenparigheid. Zei brachten daarentegen positieve zaken naar voren en ze somden die dan ook graag op, zoals goede milieurichtlijnen, verbeteringen inzake voedselzekerheid, een verlenging van de garantie op elektrische huishoudtoestellen, .... Allemaal goed en wel, repliceerden Cassen, Roovers en Mestrum, maar wat met de fundamentele domeinen zoals het sociale, de fiscaliteit, de bevoegdheden van de Europese Centrale Bank, e.d.m. ? Vos en Staes hadden niet echt een bevredigend antwoord in petto.


Het tweede debat werd ingeleid door een reportage van het Canvas-duidingsmagazine Ter Zake over de sociale inspectie die op de werf van het toekomstige Antwerpse justitiegebouw Poolse arbeiders aantrof die voor een Duitse firma werkten aan veel mindere voorwaarden dan Belgische arbeiders. Meer en meer komen we in de Europese Unie deze praktijken tegen. Sociale dumping wordt het ook genoemd.

De reportage vormde een goede inleiding voor het debat over de sociale rechten in de Europese Unie. Panelleden waren arbeidssocioloog en Attac-lid Stephen Bouquin, SP.A-Europarlementslid Anne Van Lancker en docent arbeidsrecht Filip Dorssement. Het geheel werd in goede banen geleid door VRT-journalist Chris De Nijs. Stephen Bouquin beklemtoonde het huidige asociale karakter van de Unie. Volgens hem betekent de Grondwet ook niet veel beterschap. Anne Van Lancker en Filip Dorssemont daarentegen bekeken de zaak meer door een pragmatische bril. Volgens hen is deze Europese Grondwet een stap vooruit, al is het maar een kleine stap. Van Lancker vond het zelfs nodig te pleiten voor een goedkeuring van de Grondwet. Net als Dorssemont stelde zij dat de opname van het Handvest van de Grondrechten (beslist op de Top van Nice) een positief punt is. Bouquin daarentegen, en daarin ondersteund door Cassen, stelde dat in dat Handvest ondermeer het 'recht op arbeid' is vervangen door het 'recht op werken', wat natuurlijk een heel ander verhaal is.

Ondanks enkele afzeggingen (Jaap Kruithof, Bea Cantillon, Erik Meijer) werd het een zeer interessante avond. Het is lovenswaardig dat Kunstencentrum Vooruit en Attac op deze manier de Europese discussie en de politiek in het algemeen dichter bij ons bed willen brengen. Volgende grote afspraak in de reeks Toestanden in de Vooruit is op 5 mei de 'Ca$h Cla$h', een debat over de banken en de wapenindustrie, mede georganiseerd door Netwerk Vlaanderen.