Een interessante kritiek op ontwikkelingssamenwerking

Volgens Vandepitte heeft de Noord-Zuidbeweging of de derdewereldbeweging zich in het verleden te vaak bezig gehouden met symptoombestrijding en te weinig nagedacht over de structurele oorzaken van de kloof tussen Noord en Zuid. Ondanks de ontwikkelingshulp en een toename van het aantal NGO's is de kloof tussen rijk en arm, tussen Noord en Zuid, enkel groter geworden. Dat komt, aldus Vandepitte, door het feit dat de traditionele ontwikkelingshulp vaak een verlengstuk is van de buitenlandse politiek van de Westerse landen en dus eigenlijk gericht is op het nastreven van commerciële en geopolitieke belangen. Vele NGO's, die dikwijls afhankelijk zijn van overheidssubsidies of van gelden uit de privé-sector, gaan niet in op de structurele oorzaken van armoede, maar doen aan liefdadigheid, zorgverstrekking en symptoombestrijding. Zij houden - bewust of onbewust - het systeem van mondiale ongelijkheid mee in stand.

Vandepitte toont met behulp van heel wat cijfermateriaal aan dat de verhouding tussen de rijke industrielanden en de ontwikkelingslanden fundamenteel ongelijk is. Hij beroept zich hierbij ook op tiersmondistische en dependentia-theoretici als Samir Amin en Immanuel Wallerstein. Volgens Vandepitte vergroten de grote internationale financiële instellingen - Wereldbank, IMF, WTO - de ongelijkheid ten voordele van de multinationals die onbeperkt toegang willen tot goedkope grondstoffen en goedkope arbeidskrachten. De auteur wijst er tevens op dat ook in de rijke industrielanden zelf de rijken steeds rijker worden, terwijl de armoede toeneemt.

Vandepitte stelt dat het kapitalisme een belangrijke historische rol heeft gespeeld, namelijk een duizelingwekkende stijging van de wereldproductie, waardoor er in feite vandaag meer dan genoeg is om iedereen van een fatsoenlijk leven te voorzien. Volgens Vandepitte knelt hier echter het schoentje. Het kapitalisme creëert weliswaar de voorwaarden voor ontwikkeling, maar is niet in staat om het armoede-, voedsel-, gezondheids- en milieuprobleem op te lossen. Vandepitte concludeert dan ook dat het kapitalisme vandaag een rem is op verdere ontwikkeling. De invloed van het tiersmondisme en het marxisme op het denken van Vandepitte zijn hier duidelijk merkbaar.

Op basis van concrete ervaringen in het socialistische Cuba en de Indiase deelstaat Kerala en op basis van de politieke programma's van de Unidad Popular (Chili, 1970) en de Sandinisten (Nicaragua, jaren 1980) schetst Vandepitte een alternatief voor de ontwikkelingslanden. Hij schuift zeer concrete voorstellen naar voor zoals het opzetten van grootschalige alfabetisatieprogramma's, het nationaliseren van de belangrijkste economische sectoren, het opzetten van rechtvaardige landhervormingen, het inrichten van goedkope of kosteloze gezondheidszorg, het organiseren van basisdemocratie en participatieve democratie, etc... Vandepitte pleit ervoor dat de Noord-Zuidbeweging voornamelijk volksorganisaties of volksbewegingen zou ondersteunen die zélf aan zulke structurele oplossingen werken. Hij stelt ook dat dergelijke voorstellen een eengemaakt programma kunnen vormen van de wereldwijde andersglobaliseringsbeweging.

"De Kloof en de Uitweg, een dwarse kijk op ontwikkelingssamenwerking" is een zeer inspirerend boekje en een mooie aanzet tot verdere discussie in de NGO-wereld en in de brede andersglobaliseringsbeweging. In tegenstelling tot vele andere boeken over de globalisering komt de auteur hier wel af met alternatieven. De analyse van Vandepitte is zeer helder en uitgesproken, goed gestructureerd en doorspekt met schokkende cijfers en interessante weetjes. Kortom, een must voor iedere andersglobalist.

-------------
Info:

VANDEPITTE, Marc, "De Kloof en de Uitweg, een dwarse kijk op ontwikkelingssamenwerking", Berchem, EPO, 2004, 135p. (Voorwoord Mieke Molemans, 11.11.11)

arch/ive/ief (2000 - 2005)