arch/ive/ief (2000 - 2005)

Noem een multinational uit Texas die een onderzoek van het Ministerie van Justitie en rechtzaken riskeert omwille van onrechtmatige handelspraktijken, het middelpunt is van een zenuwslopende golf van kritiek in de traditionele pers en het voorwerp is van een wet om haar impact in de media-sector in te dijken…

U zei Enron ? Probeer nog eens !

Deze Texaanse gorilla heeft sinds 1996 meer dan 30 miljard dollars gespendeerd om de grootste radiozender, concertorganisator en reclamebordenbedrijf ter wereld te worden. Het is nu een van de grootste spelers in de Amerikaanse televisiemarkt en van de spaanstalige omroepen.

Misschien is Clear Channel Communications, een bedrijf uit San Antonio, nog niet zo bekend bij het grote publiek, maar in minder dan zes jaar tijd heeft dit bedrijf zich een plaats veroverd tussen de grootste Amerikaanse mediabedrijven, op hetzelfde niveau als NBC en Gannett. Dit megabedrijf heeft de reputatie voor niets terug te deinzen en heeft een vooraanstaande rol gespeeld in de afbraak van de mediadiversiteit in de Verenigde Staten. En ja, het was dit bedrijf dat ervan beschuldigd werd een 'blacklist' te hebben opgesteld na de aanslagen van 11 september, waardoor liedjes als 'Peace Train' van Cat Stevens en 'Imagine' van John Lennon verboden werden.

'Het gaat niet enkel over hoe groot en machtig ze zijn. Het gaat hem vooral over de manier waarop ze handel drijven en hun tegenstanders van de tafel vegen', vertelde Mike Jacobs, voormalige eigenaar en manager van het onafhankelijke label 'Blink 182', aan Eric Boehlert, die de twijfelachtige handelspraktijken van Clear Channel opvolgt voor salon.com.

Media-Maffia

Vóór de stemming van de 'Telecommunication Reform Act' in 1996 kon een bedrijf in de Verenigde Staten niet meer dan 40 radiozender bezitten. Die wet heeft echter een versoepeling gebracht van de maximumgrens, waardoor het voor Clear Channel mogelijk werd ongeveer 1225 radiozenders te bezitten in 300 steden, en de luistercijfers te domineren in 100 van de 112 grootste markten. Haar grootste concurrenten - de mediagiganten CBS en ABC - bezitten vijf maal minder zenders.

Clear Channel wordt er van beschuldigd illegaal gebruik te maken van haar dominantie op het vlak van de radiozenders om controle te krijgen over de Amerikaanse 'live entertainment business' (concerten en optredens). Meerdere steden, zoals Denver en Cincinnati, hebben klacht ingediend tegen managers van radiozender omdat deze dreigden bepaalde songs uit de 'playlists' te halen indien de artiesten niet wilden meedoen aan Clear Channel-evenementen. Deze tactiek, ook wel 'negatieve synergie' genoemd, werd waarschijnlijk gebruikt om platenfirma's te verplichten om radiospotjes te kopen in steden waar ze optredens wilden organiseren.

Met deze tactiek, waarbij opname in speellijsten wordt gelinkt aan deelname aan concerten, heeft Clear Channel's greep in beide domeinen verstevigd. Hierdoor is Clear Channel de eigenaar, de beheerder of de exclusieve boeker van de meeste clubs, arena's en amfitheaters in de Verenigde Staten. Het heeft ook de controle verworven over de meest invloedrijke concertpromotoren, die in 2001 27 miljoen concerttickets verkochten. Dat zijn 23 miljoen meer tickets dan wat de grootste concurrent kon verkopen.

Terwijl dit goed nieuws is voor de eigenaars en investeerders van Clear Channel, is er veel meer in het spel dan louter het verkopen en kopen van aandelen.

'Maximalisatie van de winst was nooit het enige streefdoel van het Amerikaanse communicatiebeleid', schreef Douglas Gomery in maart 2002 in een opiniestuk voor het 'Economic Policy Institute'. 'De Communications Reform Act van 1934 belastte de 'Federal Communications Commission' (FCC) met de toewijzing van frequenties om het 'publiek belang' te maximaliseren en om de diversiteit te promoten in de geest van een democratie in beweging'.

De monopoliepraktijken van Clear Channel promoten allesbehalve de diversiteit, en verhogen de homogeniteit van de Amerikaanse radiogolven. Het bedrijf zendt op honderden radiostations programma's uit van de conservatieve presentatoren Rush Limbaugh en Dr. Laura , maar sluit onafhankelijke artiesten uit die het zich niet kunnen veroorloven om dure managers te betalen.

Het bedrijf specialiseert zich tevens in 'voice tracking', het gebruik van computergestuurde stemsegmenten, die de luisteraars moeten doen geloven dat een programma lokaal werd gemaakt, terwijl het progamma op een centrale locatie werd opgenomen en in 75 steden wordt uitgezonden. Zo gebeurt het dat een overbevraagde 'radiopersonaliteit' (het equivalent van onze BV) gedurende een ganse dag zinnetjes opneemt als 'Hello Topeka !', "Hi Springfield !", "How you feeling Oakland ?".

Deze praktijk is duidelijk in tegenspraak met het mandaat van de 'Federal Communications Commission' (FCC), die mediadiversiteit moet aansporen. Media-activisten klagen dit al lang aan, en hun klaagzang wordt nu overgenomen door de traditionele media, gerechtelijke controleorganen en zelfs door leden van het Amerikaanse Congres.

Megamonopolie

In de Verenigde Staten regent het tegenwoordig klachten over de duistere monopoliepraktijken van Clear Channel. De aanklagers hebben diverse achtergronden : het gaat van een concertganger uit Illinois, die vindt dat de prijzen voor concerttickets overdreven duur zijn geworden, tot het grootste radiobedrijf dat in handen is van Latino's (spaanssprekende Amerikanen met Midden- of Zuid-Amerikaanse roots).

Een bedrijf van monopoliepraktijken aanklagen is echter gemakkelijker dan een rechter ervan overtuigen dat een rechtszaak nodig is. Vorige zomer is 'Nobody in Particular Presents', een kleine concertpromotor uit de omgeving van Denver, erin geslaagd de rechter ervan te overtuigen dat een rechtszaak tegen Clear Channel gerechtvaardigd was, aangezien het bedrijf haar grootte als argument gebruikte om artiesten te dwingen hun concerten via hun kanalen te promoten. Anders liepen ze het risico niet te worden uitgezonden op hun zenders. De rechter besloot dat er voldoende grond was om een rechtszaak te starten rond de aanklacht van monopolievorming.

Het resultaat van deze rechtszaken is dat de oorverdovende stilte, die rond de monopoliepraktijken van Clear Channel hangt, stilaan wordt doorbroken. De advocaten van de aanklagers zullen erin slagen 'insiders' uit de muziekindustrie te overtuigen om te komen getuigen over de achter de schermen vaak herhaalde beschuldigingen dat de Clear Channel radiozenders op een illegale wijze artiesten beloonde of afstrafte naar aanleiding van het al-dan-niet afsluiten van 'deals' met de concertdivisie van het bedrijf.

'Er is een grote politieke verschuiving aan de gang', zegt Robert McChesney, auteur en professor in communicatie aan de Universiteit van Illinois. 'Discussie over radio is nu mogelijk, hetgeen zes maanden geleden ondenkbaar was", vertelde hij verder aan Randy Dotinga van Wirednews.com.

Onregelmatige regulatoren

Ondanks een duidelijke neiging tot consolidatie in het verleden, vertonen het Ministerie van Justitie en de FCC, het federale agentschap voor regulering en behoud van het publiek belang op het vlak van media en handel, stilaan een sprankeltje interesse voor de verantwoordelijkheid van Clear Channel. Terwijl het Ministerie van Justitie zijn eigen 'top secret' onderzoek voert naar Clear Channel, volgt de FCC maar schoorvoetend, op drie uitzonderingen na :

Nadat de FCC talrijke aanklachten had ontvangen uit de hele Verenigde Staten, heeft het de federale regulerende autoriteiten opgedragen de beschuldigingen van een reclamebureau uit Chillicothe (Ohio) te onderzoeken. Dit reclamebureau beschuldigt Clear Channel ervan de bestaande eigendomsbeperkingen te omzeilen door het oprichten van nevenbedrijven, zogenaamde 'parkeer-' of 'opslagplaats' zenders. Zo heeft Clear Channel zenders verkocht aan zogezegde onafhankelijke bedrijven, waardoor ze de mogelijkheid krijgt om verder uit te zenden, terwijl ze die zenders in de toekomst gemakkelijk terug zou kunnen kopen, mocht de FCC de eigendomslimieten in de toekomst nog versoepelen.

In Charlottesville, Virginia, heeft de FCC in eerste instantie geweigerd een zender over te hevelen naar Clear Channel. Een formele zitting is gepland om de situatie onder de loep te nemen. Wat is daar nu zo uitzonderlijk aan ? Wel, het is de eerste keer sedert 1969 dat de FCC een dergelijke actie onderneemt. Dit is trouwens sprekend voor de weinige daadkracht die aan boord wordt gelegd door de FCC om het beleid ook toe te passen, en is trouwens één van de redenen waarom het in het medialandschap van de Verenigde Staten zo ver is kunnen komen. In California, in Monterey, werd een andere overname van Clear Channel geblokkeerd dankzij de tussenkomst van senator Sam Farr (Democraat).

De Senaat ontdekt 'duistere praktijken'

Senator Sam Farr is gelukkig niet de enige die zich ongerust maakt over de duistere handelspraktijken van Clear Channel. Een aantal mondige leden van het Senaat hebben zijn voorbeeld gevolgd. Zo heeft de Democraat Russ Feingold uit Wisconsin een wetsvoorstel ingediend om dit probleem aan te pakken. Russ Feingold heeft naam gemaakt door zijn werk rond de hervorming van financiën en legt zich nu toe op de 'Competition in Radio and Concert Industries Act' (wet op de concurrentie op de radio- en concertenmarkt). Hij zei hierover : 'We moeten de schade, die werd aangericht door monopolistisch gedrag, herstellen'.

Zonder namen te noemen, is de wet uitdrukkelijk gericht tegen sommige handelspraktijken van Clear Channel, zoals het opzetten van nevenbedrijven om die in de toekomst op te kopen, de 'negatieve synergie' met concertpromotie en 'pay-to-play'-contracten tussen radiozenders en platenmaatschappijen. Consumentenverenigingen, minderheidsaandeelhouders van radiozenders, vakbonden en onafhankelijke artiesten steunen dit wetsvoorstel.

Het komt niet te vroeg. Terwijl het bewustzijn groeit, dat Clear Channel verantwoordelijk moet worden gesteld voor haar excessen, heeft de voorzitter van de FCC, Michael Powell (zoon van minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell), verklaard dat hij de laatste beschermingsmaatregelen voor de mediadiversiteit wilde laten herroepen.

Indien de FCC onder leiding van Michael Powell haar vroeger beleid voortzet, betekent dit dat de laatste beperkingen op het vlak van eigendom van media verdwijnen. Powell verklaarde dat hij 'geen flauw benul heeft van wat publiek belang betekent' en dat hij dergelijke netelige kwesties liever aan de markt overlaat.

De door het FCC voorgestelde eigendomsregels

Op 12 september stelde de FCC een nieuwe regeling voor betreffende eigendom, de 'Omnibus Eigendomsregulering'. Deze zou wel eens de laatste nagel kunnen zijn in de doodskist van mediadiversiteit en publiek belang. De 'Omnibus Eigendomsregulering' kwam er met de steun van Powell, en werd naar voren gestuwd met behulp van de diepe portemonnees van de lobbyisten van gigantische mediabedrijven. De eigendomsregels die hierin worden voorgesteld zijn een samenraapsel van diverse voorstellen, met als grootste gemene deler : het elimineren van de laatste regels die het publiek belang moeten beschermen.

De 'Omnibus' bevat onder andere een voorstel om het verbod af te schaffen om tegelijkertijd een krant en een TV-zender in een zelfde stad te bezitten. Ook de regel, waardoor het verboden is om meer dan acht radiozenders in één zone te bezitten, zou moeten sneuvelen. Verder wordt ook voorgesteld dat de limiet van 35% van de potentiële nationale kijkcijfers voor eigendom van TV-zenders wordt afgeschaft.

De grote krantenmanitoe's zijn al aan het likkebaarden bij de gedachte dat ze hun bereik zullen kunnen vergroten zonder ook maar te moeten investeren in betere artikels : ze zouden enkel maar hun gedrukte verhalen moeten uitzenden. De radioreuzen staan klaar om de laatste onafhankelijke zenders op te slorpen. Kabelmaatschappijen en netwerken staan te springen om te kunnen fusioneren, zodat ze verder personeel zouden kunnen afdanken, terwijl de kijk- en luistercijfers naar omhoog zouden gaan, en ze hun winst nog meer zouden kunnen maximaliseren.

De campagne

Clear Channel belichaamt de desastreuze gevolgen van de hyperconsolidatie ten gevolgen van de 'Telecom Act' uit 1996. Activisten zeggen dat deze ramp nog zal versnellen als de 'Omnibus'-regulering wordt ingevoerd. Zij zien het voorstel als een kans om het democratisch deficit van de media aan te klagen.

De huidige discussies rond Clear Channel in Washington zijn het rechtstreekse gevolg van een jarenlange strijd van burgers, die zich vanuit de basis organiseren en steeds talrijker worden.

Vakbondslui en hun sympathisanten zijn samengekomen in Seattle, Cleveland en elders in de Verenigde Staten. In Detroit en San Francisco zijn lokale coalities ontstaan, om de negatieve gevolgen van overdreven fusies van Clear Channel aan te klagen. Briefschrijfcampagnes en petities hebben verkozenen ertoe aangezet het beleid te wijzigen om het publiek belang te vrijwaren.

Verscheidene websites en honderden forums bieden informatie over de excessen van Clear Channel en het verzet van de gemeenschappen. De bekendste zijn clearchannelsucks.org en stopclearchannel.com.

Er was een groot gebrek aan strategische coördinatie om de impact van al deze inspanningen te vergroten en de link te leggen met bredere initiatieven inzake mediabeleid. Daar is verandering in gekomen sinds zich in Seattle een dynamische nationale coalitie heeft gevormd rond 'Reclaim the Media'. Nationaal erkende organisaties zoals 'FAIR', de 'Democratic Media Legal Project', 'Media Alliance', de 'Prometheus Radio Project' maken hier deel vqn uit. Samen stippelen ze een traject uit om druk uit te oefenen rond Clear Channel, de 'Competition in Radio and Concert Industries Act' van Senator Feingold, de 'Omnibus Eigendomsregulering', enzovoort...