arch/ive/ief (2000 - 2005)

[eerder verschenen in: De Journalist]

Eind januari ondertekende Lode Verschingel (LBC) een opvallende oproep in De Journalist: journalisten gezocht die zowel redactie-afgevaardigde als vakbondsdelegee willen worden. Ze zijn er nodig, weet Verschingel, want het loopt niet fameus met werk en loon in de Vlaamse media-bedrijven.

Lode Verschingel: Iedereen jaagt iedereen op, dat is lapidair gezegd de situatie. Een schoolvoorbeeld zijn de zondagskranten. De VUM-groep is ermee begonnen. Ze zetten het personeel het mes op de keel. Want de zondagskrant moest er binnen twee weken door. Terwijl je voor zo'n verandering met ingrijpende gevolgen voor de redactie en de ondersteunende diensten toch decent overleg nodig hebt. Maar daar was geen tijd voor. We hebben afspraken moeten maken zonder dat we de mensen konden raadplegen. Enkele dagen later deed Het Laatste Nieuws hetzelfde, daar was de tijdsdruk nog zwaarder. De inzet was: er moet 's zaterdags gewerkt worden, hoe gaan we dat organiseren en verlonen? Nu, we hebben puur sociaal gezien nog niet zo'n slechte regeling kunnen treffen. Maar blijkbaar is ook in deze sector het pure bedrijfseconomische denken dermate opgerukt dat we sociaal stappen achteruit zetten.

Hoe zit het met schijnzelfstandigheid?

Lode Verschingel: Daar zie je dezelfde logica. Wie het meest driest opereert in de grijze zone tussen contractueel en freelance-statuut, bespaart ook het meest op loonkost. De twee grote persgroepen hebben hun regionale redacties afgebouwd en op het terrein zijn nu enkel nog freelance-mensen aanwezig. Of in de audio-visuele sector: het productiehuis D&D gaf zijn acteurs en crew contracten van onbepaalde duur. Maar toen VTM stopte met de serie Wittekerke, was D&D genoodzaakt hen collectief ontslag te geven. Binnenkort herbegint VTM met Wittekerke maar of die mensen ooit opnieuw een contract krijgen, valt te betwijfelen. De tv-omroepen beslissen nu op veel kortere termijn of ze series aankopen of stopzetten, zodat de productiehuizen op het vlak van werkzekerheid minder stabiliteit kunnen garanderen. Daarom nemen ze een lichte structuur aan: een kleine kern van contractuelen en tijdelijke contracten of freelance als het nodig is.

Hoeveel mensen werken er nu in de audio-visuele sector?

Lode Verschingel: Er werken tussen 4 en 5000 contractuelen en vele honderden freelance, bij de commerciële zenders, de thema- en regionale zenders en in de onderaanneming door de productiehuizen en de facilitaire bedrijven. Voor radio is het commerciële aspect veel beperkter.

Bestaat er daar sociaal overleg?

Lode Verschingel: Het staat in de kinderschoenen. Twee jaar geleden is het Paritair Comité 227 opgericht. Er was een structuur nodig om de sector op te tillen tot een niveau van elementaire beschaving. De AV-sector schreeuwde om regulering. Er zijn in die sector zo'n 500 bedrijven actief, enkele grote, maar vooral heel veel kleine. Maar enkel VTM en Canal+ hebben een CAO. Voor de rest zijn de arbeidsvoorwaarden nergens formeel vastgelegd. De stoutmoedigsten zijn regelrecht illegaal bezig met minimumlonen, schijnzelfstandigen, onbetaalde overuren en flexibiliteit. De sector heeft veel flexibiliteit nodig maar dat werkt alleen wanneer ze niet oneigenlijk wordt gebruikt voor deloyale concurrentie. Langzaam zijn ook bona fide werkgevers gaan beseffen dat de de facto rechteloosheid niet kon blijven duren. Ze hebben federaties opgericht en samen met ons bij de overheid gepleit voor een kader waarin de spelregels worden vastgelegd voor lonen, flexibiliteit en voor de kwestie: waar eindigt het werknemersstatuut en waar begint het freelance-statuut.

Hoe zit het in de perssector?

Lode Verschingel: In de perssector zijn de sociale relaties verzuurd. De nationale CAO van de jaren '90 is niet verlengd. En de traditie van overleg in een aantal bedrijven, zoals de VUM-groep of Sanoma, is stilgevallen door de kleine en grote herstructureringen.

De audio-visuele sector is versnipperd. Waarom blijf je er werken?

Lode Verschingel: Het is niet omdat je in een flexibele omgeving werkt, dat er geen enkele vorm van regulering hoeft te zijn en de sector carte blanche zou mogen krijgen om enkel vanuit een bedrijfseconomische perspectief het werk te organizeren. Ook in een flexibele werkomgeving moeten er regels afgesproken worden, al zijn dat andere regels dan in een administratieve omgeving. De vakbonden willen ook democratie introduceren in de bedrijven, ook de media-bedrijven. Gezien de mediatisering van de samenleving is het des te belangrijker dat ook journalisten, bedienden en arbeiders daar hun zeg hebben.