arch/ive/ief (2000 - 2005)

Vrijdagvoormiddag, begin van een nieuwe week, slaapdronken nog slenter ik van 't centrum van de stad naar Zurenborg en dwars de openliggende leien. Een langgerekte zandbak, ik fantaseer er spelende kinderen en schopjes en bmx-jes bij, een kroostrijk Antwerpen dat van de werf van eeuw een zondagse speeltuin maakt. De verbeelding is al lang van de macht verdreven.

Ik pik auto en caravan op in Zurenborg : cruising Antwerpen Noord. Van Zurenborg naar Borgerhout, in sommige straten lichtjes klaxonerend, verbaasde blikken, hier en daar een duim omhoog. We krijgen het gevoel dat mensen ons al een beetje beginnen te herkennen. Later op de week op 't St. Jansplein wordt dat gevoel bevestigd als we pamfletten uitdelen : 'ach, ja, dat caravanneke, we hadden het al gezien, we vroegen ons al af ...'.

Langs de Turnhoutse baan naar 't De Coninkplein, 't St. Jansplein, Stuivenbergplein, 't Schoolplak en den Dam. Hier en daar houden we halt, om een pamfletje uit te delen en om Elke, die een filmdocument maakt over de Ronde, de kans te geven te filmen. Het wordt een beetje een luie, trage dag. Een gevoel dat tekenend zal blijken voor de hele week. We stoppen bij het Oude Badhuis, het stedelijk wijkcentrum op Stuivenberg waar we ook onze persconferentie hielden. Ik wil de caravan droppen voor 't café, een geïmproviseerde parkeerplaats waar vaak autos staan. Geen probleem voor de verantwoordlijken van 't Badhuis die de Ronde genegen zijn. Maar toch niet doen zegt één van hen. Sinds een paar weken doet de politie niks anders dan bonnen schrijven voor autos die niet binnen de strikt aangegeven parkeerstroken staan. Dat zal wel een onderdeel vormen van het nieuwe mobiliteitsplan voor de wijk zegt hij schouderophalend. Hij heeft niet de indruk dat er veel mensen zijn die zich storen aan het ordeloos parkeren. Misschien zijn er wat klachten gekomen van mensen uit de naburige blokken. En de stad is supergevoelig voor het minste wat nog maar zou kunnen geïnterpreteerd worden als overlast.

Zaterdag, terwijl Jos op Radio Centraal zit en het verslag doet van de week spoor ik naar Brussel, naar de vergadering van de 'werkgroep economische democratie' van attac. Deze werkgroep wil het 'wetsontwerp Decroly', een voormalig Ecolo-parlementslid, op de agenda krijgen. Het wetsvoorstel wil een aanvulling geven op de 'wet Renault', ontstaan na de Renault-sluiting en een formeel kader scheppen voor onderhandelingen bij een sluiting. Vele syndicalisten ervaren deze wet als een lege doos. Het 'wetsontwerp Decroly' wil die leegte invullen door bedrijven, bij sluiting en/of collectief ontslag, een aantal verplichtingen op te leggen rond vervangde tewerkstelling e.d.m.

Vanuit de werkgroep werd het idee geopperd om ook in Antwerpen iets te doen rond 'Decroly'. En in de discussie die daaruit volgde werd het idee van 'De Ronde van 't Noord ' geboren. Het idee om daar 'Decroly' in op te nemen werd een beetje verdrongen door de actualiteit van de bibliotheken, de ziekenhuizen, de vuilnismannen… Het rommelt binnen de Antwerpse stadsdiensten en daar wilden we op inspelen : het thema van onze laatste avond handelt dan ook over de stad als motor van tewerkstelling en de problematiek van de Antwerpse schuldenlast die verhindert om een ernstig sociaal en tewerkstellingsbeleid te voeren. Behalve misschien bij het onderwerp vluchtelingen, vormt die schuldenlast en zijn beperkingen tot het voeren van een beleid die deze opleggen, de kern van veel van de thematieken die we aanraken.

Zondag en tegen tweeën zakken we, te voet, af naar de Groenplaats. Het 'Platform Allochtone Vrouwen verzamelt er om te betogen tegen het verbod op het dragen van een hoofddoek. Het is een zelfbewuste, plezante groep oudere en jongere vrouwen, met en zonder hoofddoek, haast allen van Noordafrikaanse afkomst. Betoging, enkel voor vrouwen, vermeldt één van hun plamfetjes. Hier geen grijze baard achter elke vrouw zoals dat volgens sommigen in Parijs het geval zou zijn geweest. Ons pamflet wordt nieuwsgierig onthaald. Attac is ook hier vooral bij naam bekend. Het gesprek rond onderwijs, met o.a. Mohamed Chakar van komende woensdag intresseert hen het meest. Enkele, vooral jonge vrouwen, beloven te komen.

Maandag, en het is de week van de diversiteit in het onderwijs. Een onmogelijk begrip, zoals Mohamed Chakar later deze week zal zeggen op het debat. Het benadrukken van die diversiteit werkt marginaliserend, stelt hij daar. Je hebt kinderen met leerachterstanden, met taalachterstanden, met gebrek aan schoolse vaardigheden. Die zijn echter niet cultuurgebonden. Die problemen vindt je zowel bij kinderen van allochtone als van autochtone afkomst. Goed onderwijs moet op die problematieken en de oplossing ervan gericht worden en niet vertrekken van cultuurverschillen : dat is naast de kwestie. Veel juister zou het zijn om te vertrekken vanuit het idee van democratisering van het onderwijs, zoals dat in de jaren 60 en 70 ontwikkeld werd voor de arbeiderskinderen. Toegegeven, die maatregelen hebben minder opgebracht dan verhoopt maar qua uitgangspunt zaten die ideeën veel juister. En hij zal het nog enkele keren herhalen tijdens het gesprek : 'wij, Berbers, Marokkanen, Turken zijn/waren arbeiders, daarvoor zijn we naar hier gekomen. Onze kinderen zijn arbeiderskinderen. Maar men heeft ze nooit als dusdanig willen beschouwen.

Maar terug naar maandag, zwerfdag, het gemotoriseerd wandelen door de wijken, hier en daar stoppen, de caravan parkeren op een strategisch plekje. Jos bedeelt pamfletten aan een school waar in het kader van de 'week van de diversiteit' een studienamiddag gehouden wordt. Wij keren terug van de Dam, via de Slachthuislaan, even de sporthal 'All Inn binnenwippen, een sporthal die ondertussen uitgegroeid is tot een stevige zelforganisatie van en voor Berberse kinderen, jongeren en jongvolwassenen, door bepaalde figuren binnen de Vlaamse gemeenschap smalend ' die ghettosporthal' genoemd. Met hun geslaagd integratiebeeid hebben zij natuurlijk veel recht van spreken.

Rond de vieren wordt het drukker. Er verschijnt ook, dagelijks ritueel, meer politie op straat. We stoppen een halfuurtje op het De Conickplein. Een 5-tal parouilles met de wagen passeren, tweemaal een duo agenten te voet, de laatsten met een hond. Het is op dat halfuur tijd steeds de gekleurde medemens die prijs heeft. Het gaat over verkeerd geparkeerde autos, over paperassen, over … De stijl van de agenten verschilt van partouille tot patrouille zoals we ook al de voorbije week opmerkten : sommigen zijn beleefd, geduldig, correct … wat niet altijd even gemakkelijk is. Anderen zijn ronduit lomp in hun aanpak ; getuigen van een soort onvermogen tot communicatie, beginnen na twee woorden al te dreigen met procesverbalen.
De 'globale aanpak Muyters' werkt, vertelden enkele Afrikaanse mensen : een aantal onder ons blijft gewoon binnen ; schrik, angst om buiten te komen. Intimidatie zegt later iemand anders : ze willen ons hier weg. Ze willen hier een proper, net pleintje - wat het trouwens is sinds het opnieuw aangelegd werd - maar zonder ons. Wij zouden de mensen afschrikken die straks naar de nieuwe bibliotheek komen. Wij zijn overlast, weet u wel.

Het politiebeleid rond het De Conickplein heeft een groot struisvogelgehalte vertellen ook medewerkers van de 'Ketelpatouille (zie onder). Men pakt mensen op waarvan men op voorhand weet dat die onuitwijsbaar zijn. Simpelweg omdat de landen waar de mensen vandaan komen hen botweg weigeren te erkennen als hun inwoners. Stuur dan zo iemand een maand naar een gesloten centrum : een vorm van opsluiting zonder proces. En daarna laat men die mensen noodgedwongen weer vrij : rechtenloos, statenloos.

Dinsdag en weerom het ritme van file, het ritme van de werf. Borgerhout ligt bezaaid met halve ronde punten, halve manen met dikke witte ribbels die vooral snelheidsduivels in toom moeten houden ; ze werken wel die dingen. Met de caravan is het uitkijken geblazen om geen rampaaltjes te kraken. Aan één van die pleintjes dat uitmondt in zo'n bocht houden we halt. Dat is politiek, daar doen we niet aan mee, zegt mijn gesprekspartner, een wat oudere man. De repliek, politiek, ok, maar geen partijpolitiek, overtuigt mijn gesprekspartner maar half. Hij neemt het pamflet mee, belooft het thuis te lezen. We komen het vaker tegen, dit soort reactie.
En we slenteren rijdend en vertellend en pamfletten verdelend de avond en de volgende dag in.

Woensdag en we passeren de markt op het St.Jansplein. Effe toeren en ik vind een lange parkeerplaats op de hoek van 't plein. Een miezerig regentje houdt ook hier veel volk van de markt. We lopen rond, delen uit, slaan af en toe een praatje. Het thema armoede en sociale uitsluiting raakt de mensen wel : soms, maar niet in het merendeel van de reacties, wordt een direct oorzakelijk verband gelegd met 'de vreemdelingen', die overigens niet verder gespecifieerd worden. Een fijne babbel is het met een 96 jaar oud dametje, zoals ze zelf trots zegt. Ze is er nog klaar bij en vindt het goed wat we doen. 'Ik zou wel willen komen naar de informatieavond', zegt ze 'maar 't is te ver en 't zal te vermoeiend zijn' en ze wenst ons nog succes voor we verder gaan. Het is trouwens opvallend dat we meer aanspraak krijgen, althans daar op de markt, van oudere mensen. Waarschijnlijk omdat ze meer tijd hebben, misschien ook omdat de markt en het aangesproken worden op de markt meer bij hun ervaring aansluit. En er wonen uiteraard nogal wat ouderen in deze wijken.
Soms krijgen we helemaal niks uitgelegd : het Toren van Babelfenomeen, er worden heel wat verschillende talen gesproken op de markt. Het luidruchtig markbargoens van de kraamhouders verstaat daarentegen iedereen.

Terug de wagen in en met een lange vrolijke zwieren over de brede straten lans het St. Jansplein de Gumarusstraat in en dan de smalle Diepestraat, op weg naar de '"PSC-building' op het eveneens openliggende Schoolplak. Er is de wekelijks 'Open Huiswerking' en de badges die Bert ondertussen maakte, vinden er gemakkelijk een drager. Haasten dan naar een school in de Lange Gasthuistraat waar een discussienamiddag over onderwijs en diversiteit plaatsvindt. Ondertussen belt Elke iemand van de dienst evenementen van de stad om de aanvraag te doen voor het feest op het De Coninckplein. 'Ge moet het niet proberen, ge krijgt toch geen toelating, die zwarten maken veel te veel kabaal, als die willen feesten dan moeten ze maar naar 't St. Jansplein en dat ze daar in 't midden hun tent maar opzetten'. Dat zijn zo ongeveer letterlijk de woorden die Elke te horen kreeg. Navraag maakt duidelijk dat de ambtenaar in kwestie al eerder berispt werd. Achter haar woorden schemeren ook de contouren van het nette, propere De Coninkpleinbeleid door.

Woensdagavond en we slepen de caravan tot voor de deur van 'Omnimundo', de school waar zo dadelijk de debatavond over onderwijs in een multiculturele wijk zal doorgaan. We zorgen voor wat ambiance als we de caravan per ongeluk dwars, met zijn achterwielen in de goot parkeren en hem er met louter man- en vrouwkracht niet uitgesleurd krijgen. Toeterende bussen en aan aandacht geen gebrek. Moeten we meer doen, zo 'n onhandigheidje uithalen.

Een dertigtal mensen dagen op voor het debat. Het aantal onderwijsmensen en het aantal geïnteresseerde buurtbewoners is ongeveer gelijk verdeeld. Voor een gedetailleerd verslag van de discussies verwijzen we ook naar later ; een volledig uitgeschreven verslag van de discussies zal nog gemaakt worden. We stippen nu even de tussenkomst van Mohamed Chakar, hierboven al vermeld, aan en het exposé van Evita Willaert en Lies Créve, studentes Afrikanistiek. Zij hameren op het belang van meertalig onderwijs, van jongs af aan. Vanuit de vaststelling dat een stevige kennis van de moedertaal enorm bijdraagt tot de ontwikkeling van andere talen en cognitieve vaardigheden.

Uit eigen ervaring weet ik dat daarrond in de States en Nederland al heel wat onderzoek is verricht en experimenten opgezet. In de Antwerpse stadsbibliotheek vind je daar trouwens behoorlijk wat literatuur over. Gedateerd lijkt het soms want veel van die werken dateren van eind de jaren '80, begin de jaren '90. Vlaamse en/of Belgische publicaties vind je er opver dat onderwerp niet. De discussie, het onderzoek, het experiment hieromtrent moet eigenlijk nog beginnen. Hoewel uit de reacties van de onderwijsmensen blijkt dat men er in verschillende scholen, op een verschillende manier, mee bezig is.

In de marge van dit debat wil ik even opmerken dat dit een punt is, die de mensen van AEL op de agenda zetten, een tweetal jaar geleden al, en zij zeker een gesprekspartner zouden moeten kunnen worden in het ruimere debat als het er komt.

Uit de interventies en de gesprekken achteraf blijkt, dat ondanks de wat academische benadering soms, hier stof tot discussie is aangeboden. Vooral dan m.b.t. tot een aantal pedagogische en didactische invalshoeken. Het debat over de organisatie en heroriëntering naar een emanciperend onderwijs als maatschappelijk project, als een project dat een stedelijke overheid op zich zou kunnen nemen, is minder aan bod gekomen.

24:00 uur en we haken de caravan aan de wagen, een plaatsje zoeken waar zijn grote logo's nachtelijke en ochtendlijke voorbijgangers kunnen verbazen.