arch/ive/ief (2000 - 2005)

Persoonlijke interpretatie van het anarchisme.

Er zijn evenveel theorieën over de inhoud van het anarchisme, als er anarchisten zijn. En dat is ook juist het mooie aan de idee van het anarchisme. Je moet zelf uitmaken hoe je omgaat met situaties, mensen, ideeën en daar moet verder niemand over oordelen. Lees: Do It Yourself (D.I.Y). Je geeft de middelvinger aan mensen die je proberen te indoctrineren omdat zij nu eenmaal die rang hebben of die status bekleden in de maatschappij. Het komt er op neer dat iedereen gelijk is om even vrij als een ander te kunnen bepalen wat hij of zij van zijn of haar leven wilt maken. En dat is wat ik hier ga doen. Ik geef mijn interpretatie van het anarchisme, waar ik mij het best bij voel.

Algemeen anarchisme

Is dit ‘baas in eigen leven’ niet gelijk aan egoïsme?
Helemaal niet. Want als je samen het gevoel hebt dat er te veel onrechtvaardigheid is in de wereld om een aangenamer leven te kunnen leiden, samen de gedachte dat de mensen de natuur niet langer kunnen vernietigen of er zal geen leven meer op aarde zijn, samen het ongeloof dat het kapitalisme en de technologie het wel zullen oplossen. Dan kan je niet anders als leren samenleven en -werken. Er zijn dan wel geen regels meer die op papier staan geschreven. Er zijn des te meer morele regels zodat egoïsme gewoon geen kans krijgt. Om dit in te zien, hoef je jezelf niet eens anarchist noemen. Ik ken vele andersglobalisten of zelfs gewone grootouders die dit inzien en van binnen helemaal klaar zijn voor een wereld, waar elke levensvorm het nodige respect krijgt.

Heel schoon, maar moet je daarom al meteen een antikapitalist zijn?
Anarchisten (en natuurlijk ook anderen) zijn tot enkele vaststellingen over deze wereld gekomen. Ze denken dat de vandaag bestaande principes van winst, concurrentie, om de vier jaar een bolletje kleuren, volle en lange dagen werken, oorlog, industrie tegen natuur... helemaal niet zorgen voor betere sociale en ecologische toestanden. Deze principes zorgen er wel voor dat de rijken rijker worden en de armen armer, dat in alle Westerse landen de cijfers over depressie, stress, zelfmoord, kanker, smog,.... nooit eerder geziene hoogtes bereiken. De oorzaak van dit alles ligt bij de kapitalistische structuur en zijn materiële welvaart in de Westerse landen. En dan verkondigden de neoliberalen nog dat de arme landen door de vrije markt op gelijk niveau met ons gaan komen. Dit is een leugen en ook niet wenselijk. Want als in de toekomst negen miljard mensen zoals de Westerlingen willen leven, hebben we zes aardes aan grondstoffen nodig. Het vijandschap tegenover de kapitalistische gedachte vinden anarchisten dan ook gerechtvaardigd.

Jaja, dat zeggen de communisten toch ook?
Die discussie heeft dan weer te maken met andere principes over de staat, de partij, macht, het doel,... Het oudste verschil vind je terug in de tweede helft van de 19de eeuw. Voor Bakoenin de anarchist betekende de revolutie de start voor basisdemocratie waarin iedereen zou meedenken, meepraten en meebeslissen. Marx daarentegen vond de ontketening van de politieke revolutie en de verwezenlijking van de sociale revolutie een taak, die de massa diende over te dragen aan haar politieke leiders. Deze leiders zouden dan de dictatuur van het proletariaat belichamen in een staat. De autoriteit die hiermee samen gaat, vinden anarchisten gevaarlijk. Het kan altijd uitlopen op machtsspelletjes, liquidaties, persoolijk gewin, partijzuiveringen, verloochening van principes,... Voorbeelden hiervan zijn de arbeidersbeweging die door hun directe acties socialistische doeleinden konden verwezenlijken. Het was niet de arbeiderspartij. Ook de groene beweging van de jaren zeventig heeft er niet goed aan gedaan om van de beweging een partij te maken. Een probleem dat je niet hebt met anarchisme omdat het probleem van de macht is uitgeschakeld.

Persoonlijk anarchisme

En hoe zit het dan met het doel?
Een uitgewerkt doel is gevaarlijk. Dan ga je alles doen zoals het beschreven staat in de ideologie die jij aanhangt. Spontane vrijheid en gelijkheid komen zo niet tot stand. Waar is de vrijheid als de toekomst en de wereldstructuur al vast staat. Waar is de gelijkheid als de één zich beter terug vind in het geplande systeem als de ander. Het moet honderd procent uit ieders hoofd komen. De middelen moeten het doel vormen. Bijvoorbeeld er is ergens een vrijgevochten religieus dorpje. Geloof is dan voor iedereen een persoonlijke keuze. Er is een vrijgevochten fabriek. Daar moeten ze dan maar tot consensus komen over hoe het fabriek verder zal draaien. Van buiten dat dorpje of fabriek moet niemand zich moeien. Dit is het zelfbeheer van je leven, je werk, je hobbies en je doet dit samen met de mensen die met die zaken evenveel te maken hebben. Krijgt dit zelfbeheer geen kans, dan valt elke isme-ideologie in fascisme.

Wat voor strijd ben je dan aan het voeren?
Beeld je de grijze kapitalistische aardbol in. Al de personen die achter ‘een beste voor de aarde filosofie’ staan, zijn de verschenen lichtpunten op die aardbol. Deze mensen hebben ook allemaal een eigen huis, kot of kraakpand. Door de levensstijl van deze mensen, zijn die plaatsen ook helemaal ingericht naar hoe zij denken voor ieder het best te doen. En heel misschien zal je ooit een wijk krijgen, waar mensen zich afzetten tegen het systeem. Ze gaan dan door buurtraden over hun eigen wijk beslissen. Dit is allemaal licht tegen het grijze kapitalisme. De lichtpunten zijn met elkaar verbonden in basisdemocratische netwerken. Je krijgt een organisatie tegen het kapitalisme zonder in bureaucratische of hiërarchische structuren terecht te komen. Je krijgt een libertaire tegenhegemonie op het kapitalisme.

Is dat niet allemaal wat utopisch en naïef?
Natuurlijk wel, maar niet zo naïef als te denken dat de mensheid nog lang kan rondlopen in een kapitalistische structuur. En het enige wat je kan doen is hopen dat er meer mensen overstappen op een mens- en milieuvriendelijkere levensstijl. Dan is het ook makkelijker om als autonoom door het leven te gaan en aan middelen te geraken die ervoor zorgen dat je het systeem van je kan afslaan. Want op je ééntje kan je niet antikapitalistisch leven. Tenzij je natuurlijk zoals Nietzsche het beschreef: “naar een woest en nieuw gebied te emigreren en er meester van de wereld en bovenal van jezelf worden”. Dit is in mijn ogen hetzelfde als tv zien: vluchten van de pijnlijke realiteit.

Samengevat is anarchisme voor mij dus geen ideologie, maar een levensstijl. Een hoogst eigen persoonlijk gevoel waarmee je door het leven wandelt. In de hoop dat er meer mensen zich tot een antikapitalistische gedachte durven wenden. Mensen die zich niet laten verleiden door de succesverhalen van het kapitalisme, die zich niet laten misleiden door de manipulerende mediaberichten, die niet bang zijn om uit een nachtmerrie vol conformisme te ontwaken, die beseffen dat er meerwaarde in het leven kan zijn. Anarchisme wilt zeggen dat je handelt naar je ideeën, jezelf organiseert en alternatieven uitbouwt. Je wilt nadenken over iets belangrijkere zaken dan enkele tv-sterren die elkaar een tong draaien. Maar dat is mijn mening dan maar.

opinions are like assholes - everybody has one

Ik denk dat veel 'activisten' met een aantal elementen van de tekst akkoord gaan, voor mij is het alleszins zo. 't is iets om verder met te experimenteren en de concrete praktijken eerlijk te evalueren. Ik denk wel 'dat het probleem van de macht' nooit verdwijnt, ook niet voor anarchisten.

Dat is een interessante gedachte. Ik ondervind dat bijvoorbeeld soms als je met een collectief samenwoont of activiteiten organiseert. Je hebt meestal iemand die vaker het woord neemt dan de stilleren, de ervarenen die vaker het heft in handen nemen dan de nieuwelingen. In die zin geeft je ervaring of je spreekvaardigheden en dergelijke zaken je wel een soort 'macht' maar daar is men zich wel van bewust en daar gaat men ook consequent tegenin.

'Kennis is macht', en 'wie macht bezit, zal deze vroeger of later misbruiken'. Dit laatste komt toch uit anarchistische hoek, niet?
Men zou dus kunnen stellen dat wie meer kennis bezit, meer intellectuele bagage, dit vroeger of later zal misbruiken om zijn medemensen te benadelen, onderdrukken.
De anarchisten zeggen dat dit het probleem is in het communisme maar weigeren in te zien dat dit probleem zich evengoed in hun anarchistische maatschappij zal voordoen.
Je hebt immers geen staat en al wat daar mee samenhangt nodig om de mensen om de tuin te leiden om er zelf voordeel bij te hebben.
Natuurlijk zullen de anarchisten dan zeggen dat dit dan maar de schuld is van de 'domme massa', die zich maar niet moet laten bedriegen.
Dit is geen eerlijke manier om de dingen te bekijken en het bewijst dat het anarchisme een ideologie is van de intellectuele elite, die het proletariaat, ongehinderd door één of andere vorm van instantie of ideeengoed waar iedereen zich aan te houden heeft, in alle mogelijke richtingen op sleeptouw wil nemen.
Waarom zou het proletariaat zich niet mogen organiseren en dictatuur over zijn vijanden uitoefenen en een klimaat scheppen van gelijkheid en socialisme?
Anarchisten stellen dat 'vrijheid' steeds een positief gegeven is. Zo eenzijdig is dit echter niet!
'Vrijheid', terwijl het proletariaat geen macht en geweld uitoefent om de gelijkheid te bevorderen, heeft als resultaat enkel meer ongelijkheid, uitbuiting en miserie.
Alleen gelijkheid kan leiden tot een klasseloze maatschappij, en de enige manier om dit te bereiken is een soort dictatuur uitoefenen, de dictatuur van en door het proletariaat.
Natuurlijk kan dit mislukken, en kan zich een nieuwe elite vormen. Dit is, zoals ik al eerder zei, evenzeer het geval in de anarchistische ideologie.
Moet men dan maar de hoop op een betere maatschappij opgeven en niets meer doen? Dat zouden sommigen maar al te graag zien!

Hangt er van af é! Wat Lenin en Marx daar allemaal ontworpen hebben staat open voor één of ander baasje. Terwijl macht grijpen in een anarchistische samenleving even moeilijk is als het kapitalisme vandaag omver werpen. Om het simpel feit dat mensen niet meer geloven in macht. En als een machthebber geen legitimiteit heeft om baasje te spelen, heeft hij niets om zich op te baseren. Hij kan niets beginnen.
Wel is er inderdaad nog een andere macht. De éné zal altijd mooier blijven als de ander. De éné zal altijd intelligenter zijn of het beter kunnen uitleggen als de ander. Maar de vraag is ofdat hij daar een serieuze groep mee kan starten om het de anarchistische samenleving moeilijk te maken. En als hij dat kan, zal hij dat pas doen als er serieze belangen bij heeft. En juist die belangen lijken mij afwezig waar vrijheid en gelijkheid heerst.