arch/ive/ief (2000 - 2005)

Tientallen actiegroepen trokken voortdurend met luid tromgeroffel, toeters en bellen door de straten. De ene keer dorpelingen, boeren in traditionele klederdracht die hun strijd voor land en water uitkreetten, de andere keer een Japanse cohorte tegen de deelname van Japan aan de bezetting van Irak, of vrouwengroepen tegen discriminatie en seksueel geweld, actiegroepen tegen de schuldenlast van het Zuiden en vooral grote groepen Dalits (kastelozen) die zich verwonderden en verheugden over de aandacht en respect die ze in het forum afdwongen. Uiteindelijk hesen ook de internationale vakbondsdelegaties zich in hun hesje om zich in de straten van de Nesco-ground te manifesteren.

Tussen al deze celebratie zochten duizenden amdersglobalisten hun weg naar de conferenties en workshops om te luisteren naar analyses en getuigenissen en om deel te nemen aan informatieuitwisseling, discussies en planning. Wie een World Social Forum heeft meegemaakt weet hoe overrompeld het kan zijn. Als individu loop je erin verloren. Hier moet je komen vanuit een organisatie, met een bepaald doel voor ogen. Je moet je beperken tot een of twee thema's en je daar dan op toeleggen. Dan vind je de informatie die je zoekt, de invalhoek die je niet zag, de organisatie waarmee je verder kunt. Want het WSF is niet alleen een forum of een politiek festival. Het is vooral een proces. Je moet putten uit haar weelde, proeven van haar enthousiasme om ermee aan de slag te gaan. Tussen de fora in gebeurt het werk, dan dragen ze vruchten.

In de Times of India stond vrijdag een artikel over hoe er in de aanloop naar het WSF in alle uithoeken lokale fora hadden plaatsgevonden, hoe mensen en organisaties waren samengebracht die voordien naast elkaar werkten en hoe netwerken waren gevormd die er voordien niet waren. "In de aanloop van het WSF is er in India een netwerk tot stand gekomen over het recht op huisvesting. Als er een groot aantal organisaties samenkomen om samen te werken rond land en het recht op huisvestig, dan legt dit druk op de regering." Dit is wat het WSF-proces doet. Een blauwdruk voor een andere wereld mag je er niet van verwachten, maar de bouwstenen ervoor worden gelegd.

Mijn ding in Mumbai was water en WTO. Het was effe zoeken, maar ik vond er zeker mijn gerief. De WTO-watchers konden voortbouwen op de netwerking die al eerder in Porto Alegre was tot stand gekomen. Dagenlang waren ze bezig om aan andere forumgangers uit te leggen wat er in Cancun was gebeurd, en hoe de zaken er nu voorstaan; het WSF is zeker ook een volksuniversiteit. Ik deed mijn duit in het zakje rond Gats en de regionale handelsonderhandelingen. In een laatste bijeenkomst wisselden ze van gedachten hoe het nu verder moet. Ik vond dat een heel vruchtbare discussie waar een goede lijn is uitgezet om verder rond te werken.

Bij de wateractivisten liggen de zaken anders. Hier bestaat nog geen globaal netwerk, maar er is al een hele weg afgelegd. Hier zijn ook veel meer lokale groepen actief die strijden tegen de gevolgen van waterprivatiseringen in hun dorp of stad of staat. Op het WSF ontmoeten zij de organisaties die rond water werken in de mundiale multilaterale instellingen, WTO, Wereld Water Forum, Wereldbank of IMF. Inzichten in de mechanisme van de wereldwijde liberaliseringsdynamiek en concrete getuigenissen van schrijnende lokale situaties vermengen tot inzichten en actiestrategieën. De wateractivisten zijn ook volop bezig hun werkveld te verbreden. In een Indiase waterworkshop leerden we hoe zeker ook de lokale publieke watermaatschappijen en lokale besturen moeten aangepakt worden. De dienstverlening is niet goed en veel te veel water lekt weg. Paradoxaal genoeg is de waterprijs op veel plaatsen gewoon te laag. Het zijn vooral diegenen in de betere buurten die al aangesloten zijn op de drinkwaternetten die daarvan profiteren. Maar de watermaatschappijen verdienen daardoor niet genoeg om het net uit te breiden naar de armere buurten. Op die plaatsen moet de waterprijs aangepast worden aan inkomen en verbruik zodat er middelen vrijkomen voor verbetering en uitbreiding van de dienstverlening. Lokale acties naar openbare besturen zijn dus ook zeker nodig. Maar de wateractivisten kijken ook verder. In Manilla staat Suez op het punt het pleit te verliezen. Wat moet er gebeuren in het post-Suez tijdperk. Welke vormen van publieke financiering en inspraak van de gebruikers moeten worden uitgedacht? Welke alternatieven voor privatisering zijn er? Hoe kunnen pubkeike maatschappijen het beter doen op vlak van dienstverlening en inspraak? Hoe kunnen de rijke en gesofisticeerde publieke watermaatschappijen van het Noorden hun technische en management know how ter beschikking stellen van het Zuiden. Hoe kunnen inspraakmodellen uit Porto Alegre, bijvoorbeeld in België worden toegepast? Hoe kan er meer Zuid-Zuidsamenwerking tussen publieke maatschappijen tot stand gebracht worden (de Brazilianen en Zuid-Afrikanen zijn al begonnen)? Prachtig toch die sociale fora. Kookpotten van een betere wereld zijn het.

Maar toch is er iets dat knaagt. Ik heb in de pers Mumbai Resistance afgedaan als het gewone gekonkel van de Mao's. En het was inderdaad niet fraai wat de jongens van het "anti-imperialistische alternatieve forum", aan de andere kant van de expresweg, tegenover de Nescosite, in hun pamfletten aan de poorten van het WSF stonden uit te delen. De anderglobalisten waren de waterdragers van het grootkapitaal en dat soort vuilspuiterijen. Maar op één ding hebben ze wel een punt. Verliezen we ons niet in '"thematisme", "ngo-isme", "detailisme"? Zien we door de bomen het bos nog? We kunnen ons uitputten in het doorgronden van het jargon en de juridische teksten van de WTO, in de labyrinten van de besluitvormingsprocedures van de multilaterale organisaties, in de coalitievorming rond het zoveelste "single issue". We kunnen workshops organiseren en acties voeren, maar lopen we niet achter de feiten aan? Wie zijn hoofd binnensteekt in de honderden ateliers van het WSF hoort in feite toch telkens weer hetzelfde verhaal: mensen verliezen hun land, hun water, hun traditionele kennis, hun werk, hun inkomen, hun toegang tot essentiële diensten, hun sociale zekerheid. Of het nu komt van IMF, of Wereldbank, of WTO; of van de eigen regering; of het nu komt van het lokale, bilaterale, plurilaterale of multilaterale niveau. Het water lekt uit vele gaten en we hebben gewoon (nog) niet genoeg vingers om de gaten te dichten. Als we er één dicht krijgen, onstaat er ergens anders weer een nieuw gat. Het neo-liberalisme heeft massaal veel fronten geopend. Kunnen we die telkens opnieuw gaan opzoeken, of moeten we het niet ergens meer stroomopwaarts gaan zoeken? Tot aan de bron, tot bij het kapitalisme? Moeten we niet in plaats van ons te verspreiden over zovele thema's nog sterker samenwerken om het neo-liberale offensief hogerop te weerstaan? Daarvoor zullen nog vele sociale wereldfora nodig zijn. De beweging moet verder blijven groeien. Het WSF moet andere continenten opzoeken en meer mensen en landen aansluiting doen vinden. De massale betogingen van 15 februari 2003 tegen de oorlog in Irak lieten zien dat de dynamiek van Porto Alegre miljoenen mensen op straat kon brengen. Zullen we dat ook kunnen om het neo-liberalisme aan te pakken?

In zekere zin is dergelijke brede frontvorming al bezig. WTO-, Wereldbank-, IMF-, handels-, water- en voedselsoevereiniteits-activisten zijn de handen in elkaar aan het slaan om een gezamenlijke wereldwijde actieweek te organiseren voor het recht op inkomen, voedselsoevereiniteit en toegang tot basisdiensten zoals water. Omdat het in elk van die thema's en beslissingsniveaus in feite over hetzelfde gaat. Ik weet niet of dit juiste weg is, of de tijd er al rijp voor is en of het al zal lukken. Maar het zou al een goede stap vooruit zijn.